Prawo ochrony środowiska

Prawo ochrony środowiska - zakres norm obejmujących szczegółowe zagadnienia dotyczące ochrony środowiska. Prawo ochrony środowiska zawiera rozbudowany system przepisów prawnych kształtujących procedurę i dziedzinę wiedzy służących ochronie środowiska (A. Barczak 2016, s. 74). Zespół przepisów prawnych przedstawia ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2019, poz. 1396 z późn. zm.).

Prawo ochrony środowiska określa regulację o zarysie ogólnym, dotyczącym środowiska jako całości i jego wydzielonych części, pozostawiając jednocześnie odrębne regulację ścisłe odnoszące się do określonych składników lub czynników wpływających na jego zanieczyszczenie bądź ochronę np. powietrza, przyrody (P. Korzeniowski 2015, s. 19). Zgodnie z art. ust. 1 ustawy - Prawo ochrony środowiska obejmuje (Dz.U. 2019, poz. 1396 z późn. zm.):

• zasady ochrony środowiska,
• obowiązki i sankcję,
• warunki korzystania ze środowiska,
• zakres obowiązków administracji publicznej związanej z ochroną środowiska.

Zarys prawa ochrony środowiska

Polskie prawo ochrony środowiska wybiło się na przełomie XX i XXI wieku stając się dziedziną praw wyraźnie określonych w ustawie z dnia 31 stycznia 1980 roku o ochronie i kształceniu środowiska, która następnie została zmieniona ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony środowiska (J. Ciechanowicz-McLean 2009, s. 21). Głównym celem Prawa ochrony środowiska jest zapewnienie odpowiednich warunków stanu środowiska przez środki prawne, charakterystyczne dla prawa ochrony środowiska (A. Barczak i in. 2016, s. 74). Prawo ochrony środowiska tworzy podstawy ochrony wszystkich elementów środowiska, jako całości, oraz dąży do ujednolicenia wymagań i procedur.

Zasady prawa ochrony środowiska

Do podstawowych zasad prawa ochrony środowiska zawartych w ustawie należą (Dz.U. 2019, poz. 1396 z późn. zm.):

• zasada kompleksowości ochrony środowiska,
• zasada zapobiegania i przezorności,
• zasada zanieczyszczający płaci,
• zasada zrównoważonego rozwoju.

Warunki korzystanie ze środowiska

Prawo ochrony środowiska wyróżnia dwa rodzaje korzystania ze środowiska, pierwszym z nich jest powszechne korzystanie ze środowiska polegające na regulacji wykorzystania dóbr na potrzeby własne oraz dla gospodarstwa domowego, jednak bez montażu dodatkowych instalacji (R. Mikosz 2019, s. 89). Drugi rodzaj to zwykłe korzystanie ze środowiska, które rozbija się na działania, przy których nie wymagane jest pozwolenie oraz takie, do których pozwolenie jest wymagane (R. Mikosz 2019, s. 90). Uzyskanie pozwolenia w zakresie prowadzenia określonej działalności wymagane jest z ustawy Prawo ochrony środowiska (B Rakoczy 2010, s. 103).

Podmioty korzystające ze środowiska

W ustawie - Prawo ochrony środowiska zostały wyodrębnione trzy podmioty korzystające ze środowiska (Dz.U. 2019, poz. 1396 z późn. zm.):

• przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą oraz osoby prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie i osoby z zawodem medycznym w ramach indywidualnej praktyki,
• jednostki organizacyjne nie będące przedsiębiorcami,
• osoby fizyczne, które nie będące przedsiębiorcami.

Instytucje ochrony środowiska

Zgodnie z art. 386 ustawy - Prawo ochrony środowiska - Instytucjami ochrony środowiska są (Dz.U. 2019, poz. 1396 z późn. zm.):

• Państwowa Rada Ochrony Środowiska,
• komisje do spraw ocen oddziaływania na środowisko,
• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodne.

Podstawowe zasady prawa ochrony środowiska

Kompleksowość ochrony środowiska

Kompleksowość ochrony środowiska jest jedną z podstawowych zasad prawa ochrony środowiska. Oznacza ona, że działania podejmowane w celu ochrony środowiska muszą uwzględniać wszystkie jego aspekty, takie jak powietrze, woda, gleba, flora, fauna oraz ekosystemy. W praktyce oznacza to, że prawo ochrony środowiska powinno regulować nie tylko emisję substancji szkodliwych do atmosfery, ale także gospodarkę wodną, przemysł, transport, rolnictwo, a nawet planowanie przestrzenne.

Kompleksowość ochrony środowiska ma na celu zapewnienie zrównoważonego rozwoju, w którym wzrost gospodarczy odbywa się przy minimalnym negatywnym wpływie na środowisko. Dzięki tej zasadzie, prawo ochrony środowiska stara się zapobiegać powstawaniu negatywnych skutków dla środowiska, które mogą wynikać z niewłaściwego funkcjonowania poszczególnych sektorów gospodarki.

Zapobieganie i przezorność

Zapobieganie i przezorność to kolejne istotne zasady prawa ochrony środowiska. Zgodnie z nimi, działania podejmowane w obszarze ochrony środowiska powinny być ukierunkowane na zapobieganie szkodom dla środowiska, a nie tylko na naprawianie skutków tych szkód. Oznacza to, że należy podejmować działania prewencyjne, mające na celu minimalizację ryzyka dla środowiska.

Przezorność natomiast oznacza, że jeśli istnieje ryzyko poważnego lub trwałego uszkodzenia środowiska, brak pełnej naukowej pewności nie powinien być pretekstem do odkładania działań ochronnych. W przypadku, gdy istnieje podejrzenie, że dana działalność może być szkodliwa dla środowiska, należy podjąć działania mające na celu minimalizację ryzyka.

Zanieczyszczający płaci

Zasada "zanieczyszczający płaci" jest fundamentalną zasadą prawa ochrony środowiska. Według niej, osoba lub przedsiębiorstwo, które generuje zanieczyszczenia lub powoduje szkody dla środowiska, ponosi odpowiedzialność za naprawę tych szkód oraz pokrycie kosztów związanych z ochroną środowiska. Innymi słowy, zanieczyszczający ponosi konsekwencje swoich działań w postaci odpowiednich sankcji finansowych.

Przykładem zastosowania tej zasady może być system opłat za emisję substancji szkodliwych do atmosfery. Przedsiębiorstwa, które emitują duże ilości zanieczyszczeń, są zobowiązane do zapłacenia odpowiednich opłat, które mają na celu zrekompensowanie szkód dla środowiska oraz stymulowanie inwestycji w technologie bardziej przyjazne dla środowiska.

Zrównoważony rozwój

Zrównoważony rozwój jest podstawowym celem prawa ochrony środowiska. Oznacza on osiąganie równowagi między potrzebami współczesnego społeczeństwa, a zachowaniem zdolności ekosystemów do regeneracji i zapewniania dobrobytu przyszłym pokoleniom. Zrównoważony rozwój polega na dążeniu do zaspokajania potrzeb obecnych pokoleń, nie naruszając przy tym możliwości przyszłych pokoleń do zaspokajania ich własnych potrzeb.

Prawo ochrony środowiska ma za zadanie regulować działania społeczno-gospodarcze w taki sposób, aby zapewnić zrównoważony rozwój. Oznacza to, że prawo powinno uwzględniać zarówno cele ochrony środowiska, jak i cele gospodarcze, społeczne i kulturalne. Działania podejmowane w ramach prawa ochrony środowiska powinny być ukierunkowane na minimalizację negatywnego wpływu na środowisko przy jednoczesnym zapewnieniu rozwoju społeczno-gospodarczego.

Prawo ochrony środowiska — artykuły polecane

Działalność gospodarcza — Rzecznik patentowy — Norma prawna — Opieka medyczna — Podmiot gospodarczy — Dane wrażliwe — Fundacja — Bezpieczeństwo żywności — Administrator danych osobowych

Bibliografia

• Barczak A. (red.) (2016), Prawo i polityka ochrony środowiska w doktrynie i praktyce, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin
• Ciechanowicz-McLean J. (2009), Charakterystyka prawa ochrony środowiska
• Korzeniowski P. (red) (2015), Zagadnienia systemowe ochrony środowiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
• Mikosz R. (2019), Korzystanie ze środowiska, Prawne problemy górnictwa i ochrony środowiska, nr 1
• Rakoczy B. (2010), Korzystanie ze środowiska a ciężar dowodu (zasada prewencji i zasada przezorności), Ciężar dowodu w polskim prawie ochrony środowiska
• Rakoczy B. (2016), Od prawa ochrony środowiska do prawa środowiska. Ewolucja aksjologii prawnych podstaw ochrony środowiska, Filozofia prawa, nr 2
• Ustawa z dnia 21 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Dz. U. nr 62 poz. 627

Autor: Karolina Fasuga