Podejmowanie decyzji

Podejmowanie decyzji stanowi proceduralno-technologiczną cechę procesu zarządzania o wielorakich uwarunkowaniach ekonomicznych i psychosocjologicznych. Podejmowanie decyzji można rozpatrywać w dwóch znaczeniach (J. Targalski 1986, s. 194).

W szerokim znaczeniu jest to złożony proces, na który składają się: rejestracja i ocena informacji, identyfikacja problemu decyzyjnego i zastosowanie przyjętego kryterium wyboru, określenie i wydanie decyzji (zadania decyzyjnego) oraz rejestracja informacji o jej wykonaniu.

W drugim - wąskim znaczeniu - podejmowanie decyzji jest tylko jednym z etapów procesu decyzyjnego i oznacza świadomy akt woli decydenta dokonującego nielosowego wyboru jednego, ze zbioru możliwych wariantów rozwiązania problemu decyzyjnego (warianty te oczywiście muszą być wcześniej zidentyfikowane lub zaprojektowane).

TL;DR

Artykuł omawia proces podejmowania decyzji w zarządzaniu. Podejmowanie decyzji może być rozpatrywane w dwóch znaczeniach: w szerokim i wąskim. Model systemowy procesu podejmowania decyzji przedstawia role danych i obserwacji w tym procesie. Istnieje wiele modeli podejmowania decyzji, takich jak model racjonalny, model proceduralny czy model intuicyjny. Proces podejmowania decyzji składa się z etapów takich jak identyfikacja sytuacji decyzyjnej czy ocena wariantów decyzji. Decyzje można klasyfikować na różne sposoby, na przykład ze względu na strukturę, źródło inicjowania problemów czy ilość informacji.

Model systemowy

Teoretyczny - systemowy - model procesu podejmowania decyzji został zaprezentowany na poniższym rysunku. Zauważalna w tym modelu jest rola danych i obserwacji w procesie podejmowania decyzji. mimo że model ten nie odnosi się bezpośrednio do decyzji kierowniczych na szczeblu zarządzania strategicznego, to przebiegi procesów i danych odzwierciedlają również przebiegi dla tej kategorii decyzji.

Rys. Model procesu podejmowania decyzji

Źródło: (B.Wawrzyniak 1980, s. 34)

Inne modele podejmowania decyzji

Decydent, aby ułatwić sobie podjęcie decyzji korzysta z jednego z modeli podejmowania decyzji, zależy on głównie od jego sytuacji decyzyjnej. Celem jest maksymalizacja efektu podjętej decyzji. Modele podejmowania decyzji m.in, to:

• model racjonalny,
• model proceduralny,
• model kompromisowy,
• model intuicyjny,
• model wizjonerski (E. Kowalczyk, G. Roszyk-Kowalska 2016, s. 59)

Etapy procesu podejmowania decyzji

Proces podejmowania decyzji składa się z następujących etapów:

• identyfikacji sytuacji decyzyjnej,
• identyfikacji i zaprojektowania wariantów decyzji,
• oceny zaprojektowanych wariantów i wyboru wariantu racjonalnego,
• stworzenia warunków realizacji decyzji,
• kontroli efektów podjętej decyzji.

Każdy z tych etapów wymaga zaspokojenia specyficznych potrzeb informacyjnych, a ciągły dopływ odpowiedniej informacji jest możliwy jedynie przy sprawnie działającym systemie informacyjnym.

Wg. Kowalczyk i Roszyk-Kowalskiej najprostsza forma podejmowania decyzji to 3 etapy:

• etap pierwszy - rozpoznanie problemu, czyli określenie przyczyn, skutków oraz prawdopodobnych rozwiązań,
• etap drugi- projektowanie decyzji, czyli opracowanie wariantów optymalnego rozwiązania,
• etap trzeci - wybór ostatecznej decyzji, czyli wybór najlepszego z wariantów zgodnego z ustalonymi wcześniej kryteriami (E. Kowalczyk, G. Roszyk-Kowalska 2016, s. 56)

Klasyfikacja decyzji

Klasyfikacja decyzji stanowi istotny element rozpoznania problemów decyzyjnych. Dokonanie klasyfikacji decyzji jest niezwykle trudne z powodu ich ogromnej ilości oraz różnorodności.

Wyróżnić można następujące główne rodzaje podejmowanych decyzji:

• Decyzje strategiczne
• Decyzje taktyczne
• Decyzje operacyjne

Ze względu na strukturę i powtarzalność decyzji można je podzielić na:

• decyzje zaprogramowane - posiada kompletną strukturę lub powtarza się z pewną częstotliwością (albo jedno i drugie)
• decyzje niezaprogramowane - mają niezbyt wyraźną strukturę, podejmowane są znacznie rzadziej niż decyzje zaprogramowane

Według kryterium źródeł inicjowania problemów decyzyjnych decyzje dzielimy na:

• decyzje inicjowane przez jednostki nadrzędne
• decyzje inicjowane przez kierownika
• decyzje inicjowane przez podwładnych

Klasyfikując decyzje według przyczyn powstawania problemów możemy wyróżnić:

• decyzje regulacyjne
• decyzje sterujące
• decyzje innowacyjne

Ze względu na ilość informacji i warunki w jakich podejmujemy decyzje wyróżniamy:

• decyzje podejmowane w warunkach pewności
• decyzje podejmowane w warunkach ryzyka
• decyzje podejmowane w warunkach niepewności

Zgodnie z kryterium kwantyfikacji decyzje dzieli się na:

• decyzje możliwe do skwantyfikowania
• decyzje trudne lub niemożliwe do skwantyfikowania

Sugerując się wariantami wyboru możemy wyróżnić:

• decyzje zamknięte (problemy oceny)
• decyzje otwarte (problemy poszukiwawcze i rozwojowe)

Ze względu na uczestnictwo w podejmowaniu decyzji można podzielić decyzje na:

• decyzje indywidualne, czyli podejmowane jednoosobowo
• decyzje indywidualne ze zbiorowym rozpoznaniem
• decyzje zbiorowe (kolektywne)

Biorąc pod uwagę funkcje zarządzania możemy wyróżnić:

• decyzje planistyczne
• decyzje organizatorskie
• decyzje koordynacyjne
• decyzje rozkazodawcze
• decyzje kontrolne

Według funkcji kierowniczych wyróżniamy:

• decyzje kierownicze
• decyzje niekierownicze

Ze względu na wagę problemu decyzje dzielimy na:

• decyzje kluczowe
• decyzje standardowe
• decyzje marginalne

Sugerując się horyzontem czasowym:

• decyzje krótkookresowe
• decyzje średniookresowe
• decyzje długookresowe
• decyzje perspektywiczne

Podejmowanie decyzji — artykuły polecane

Modele procesów decyzyjnych — Tablica decyzyjna — Funkcje informacji — Wpływ informacji na proces decyzyjny — Warunki podejmowania decyzji — Diagram procesu — Decydent — Przetwarzanie informacji — Metodyka badania potrzeb informacyjnych

Bibliografia

• Bellman R., Zadeh L. (1970), Decision-making in a fuzzy environment, Management science, 17(4), B-141
• Dąbrowski A., Schumann A., Woleński J. (2015), Podejmowanie decyzji: pojęcia, teorie, kontrowersje, Copernicus Center Press, Kraków
• Griffin R. (2017), Podstawy zarządzania organizacją, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Janis I., Mann L. (1977), Decision making: A psychological analysis of conflict, choice, and commitment, Free Pres
• Kowalczyk E., Roszyk-Kowalska G. (2016), Człowiek w organizacji XXI wieku. Wyzwania dla współczesnego zarządzania, Studenckie Koło Naukowe Psychologii Biznesu, Poznań
• Markowski E. (2012), Intuicja jako czynnik wspomagający proces podejmowania decyzji w warunkach ekstremalnych, Zarządzanie kapitałem intelektualnym w organizacji inteligentnej, Wyższa Szkoła Promocji, Warszawa
• Newell A., Simon H. (1972), Human problem solving, Vol. 104, No. 9. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall
• Plous S. (1993), The psychology of judgment and decision making, Mcgraw-Hill Book Company
• Rebizant W. (2012), Metody Podejmowania Decyzji, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław
• Simon H. (1978), Information-processing theory of human problem solving. Handbook of learning and cognitive processes, nr 5
• Stabryła A., Trzcieniecki J. (red.) (1982), Organizacja i zarządzanie. Zarys problematyki, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
• Stabryła A., Trzcieniecki J. (red.) (1986), Organizacja i zarządzanie. Zarys problematyki, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
• Stoner J., Wankel C. (1992), Kierowanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Wawrzyniak B. (1980), Decyzje kierownicze w teorii i praktyce zarządzania, PWE, Warszawa
• Woźniak K. (2005), System informacji menedżerskiej jako instrument zarządzania strategicznego w firmie, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków

Autor: Krzysztof Woźniak, Katarzyna Sordyl, Pola Maj