Dysfunkcje turystyki

Dysfunkcje turystyki - są to wszystkie negatywne, czasami nieodwracalne, konsekwencje wynikające z zachowywania się turystów na obszarze ich przyjmującym (Kruczek Z. s. 10) Przede wszystkim dysfunkcje turystyki określają konflikty między ludnością miejscową, a turystami. Turyści często demonstrują zachowania i postawy, które nie są akceptowane przez ludność miejscową. Turystom dozwolone są pewne zachowania całkowicie zabronione ludności miejscowej, co wywołuje niezadowolenie i negatywne uczucia wobec turystów, (np. zbyt swobodne zachowanie i zbyt skąpe odzienie turystów europejskich na plażach w krajach arabskich; w krajach islamu obowiązuje zakaz spożywania alkoholu, ale nie jest on stosowany wobec turystów w hotelach i restauracjach).

Zachowania podczas wyjazdów determinuje przede wszystkim społeczeństwo, w którym dana osoba się wychowała. Duże znaczenie ma też etyka i kultura osobista przyjezdnych jak i mieszkańców danego terenu. Dużą wagę do zachowania się wobec innych osób przywiązują ci, którzy posiadają kulturę osobistą. Obejmuje ona nie tylko cechy zewnętrzne wyglądu, którymi wyraża się szacunek dla otoczenia oraz dla samego siebie. W jej skład wchodzą również: obycie towarzyskie, znajomość np. literatury, historii, sposób bycia czy uczestnictwo w kulturalnym życiu. Czynniki takie jak te wpływają na wzajemne zachowania turystów oraz mieszkańców odwiedzanych terenów (Sikora J. s. 60,62)

Dysfunkcje turystyki w odniesieniu do turystów różnią się zupełnie od tych, które dotyczą ludności miejscowej. Ci pierwsi mogą narzekać na dysfunkcje ekonomiczne (np. kradzieże), dysfunkcje patologii społecznej czy zdrowotne (gdy planowany wyjazd zakończył się wcześniej z powodu choroby, bądź zamiast odpoczynku spowodował jeszcze większe zmęczenie). Dysfunkcje dla miejscowych dotyczą przede wszystkim kwestii przyrodniczych (gdy przez pobyt turystów środowisko naturalne ulega degradacji), ekonomicznych (gdy rozwój danego państwa zależy przede wszystkim od rozwoju turystyki) oraz społeczno-kulturowych (podważanie wartości miejscowych, zakłócenia w systemie społecznym). (Kruczek Z. s. 11)

TL;DR

Artykuł opisuje różne negatywne konsekwencje turystyki zarówno dla turystów, jak i dla ludności miejscowej. Dysfunkcje turystyki obejmują konflikty między turystami a mieszkańcami, przeładowanie planu wycieczek, lekceważenie zasad społecznych, nadużywanie alkoholu i narkotyków, nadmierną swobodę seksualną i osłabienie relacji rodzinnych. Turystyka może również prowadzić do niszczenia kultury i sztuki miejsc odwiedzanych, zmiany struktury gospodarczej i ekonomicznej, negatywnego wpływu na środowisko i obniżenia jakości życia oraz utraty tożsamości kulturowej.

Dysfunkcje w odniesieniu do turystów

Ważnym aspektem jest tutaj przeładowanie planu wycieczek. Doświadczyć tego można przede wszystkim na wycieczkach szkolnych. Organizatorzy chcą swoim podopiecznym pokazać jak najwięcej atrakcji w krótkim czasie. Powoduje to ogólne zmęczenie, bierne oglądanie oraz niechęć do dalszego zwiedzania. Wiele osób idzie też na łatwiznę, rezygnując z zobaczenia miejsc, do których trzeba wyjść z samochodu i podejść pieszo. Turyści coraz bardziej są nastawieni na relaks oraz odpoczynek podczas wyjazdów. Do dysfunkcji w odniesieniu do turystów można zaliczyć także:

• niechęć do tubylców - uznawanie ich za gorszych od siebie. Dotyczy to przede wszystkim turystyki międzynarodowej. Nie wywodzi się konkretnie z podróży a raczej ze światopoglądu, kształtującego się od najmłodszych lat jednostki.
• lekceważenie zasad i norm współżycia społecznego. Do tego punktu można zaliczyć np. kradzieże.
• Nadużywanie alkoholu oraz innych substancji odurzających. Często u młodzieży można zauważyć szerzący się stereotyp wycieczki połączonej z zabawą alkoholową.
• nadmierna swoboda seksualna. Z tego też powodu w okresie wakacyjnym wzrasta odsetek zachorowań na AIDS.
• brak związku z krajem rodzinnym, osłabienie relacji z rodziną. (Przecławski K. s. 106-107)

Dysfunkcje społeczne obejmują również kulturę i sztukę miejsc odwiedzanych. Zauważalne jest często niszczenie lub zanik tradycyjnej kultury ludowej (miejscowości turystyczne oferują bardziej skomercjalizowaną i fałszywą wersję swego obyczaju i folkloru, dostosowaną do oczekiwań i wyobraźni turystów, na skutek naśladownictwa i kontaktu z innymi kulturami zmienia się i ujednolica tradycyjna kultura). Niszczenie wartości religijnych, moralnych. Turysta może być nośnikiem niekorzystnych, negatywnych zachowań i zjawisk społecznych. Przykładem takich zachowań jest głośne zachowanie się w świątyniach, ignorowanie miejscowych obyczajów religijnych. Rozwój turystyki na danym obszarze może być powodem zmiany struktury upraw gospodarstw rolnych z profilu żywieniowego na produkcję komercyjną (uprawa warzyw, owoców, kwiatów. Migracje ludności. ludność wiejska w poszukiwaniu pracy migruje do miejscowości turystycznych, gdzie istnieją większe możliwości zarobkowania, np. utworzenie ogromnego regionu turystycznego w Cancun doprowadziło do wyludnienia wnętrza Płw. Jukatan (Meksyk).

Dysfunkcje w odniesieniu do ludności terenów odwiedzanych przez turystów

Niewielki procent osób regularnie podróżuje. Większość odkłada np. przez cały rok pieniądze, aby pojechać na jeden większy wyjazd w ciągu roku. Wiąże się to z wydatkami, które podczas wyjazdu automatycznie wzrastają. Więcej wydajemy w miejscu wypoczynku, niż w swoim miejscu zamieszkania, dlatego też podczas wyjazdów kreowany jest błędny obraz sposobu życia przyjezdnych, jakoby żyli by oni cały czas ponad stan. Dysfunkcja w tym przypadku pojawia się w sytuacji, kiedy to mieszkańcy danych terenów obserwują zachowania przyjezdnych. Podatna na to jest szczególnie młodzież, która widzi modnie ubranych, bawiących się ludzi, nie stroniących od alkoholu czy też innych używek - turyści tworzą dla młodych obraz, który chcieliby naśladować. W niektórych krajach Ameryki Południowej czy też w Indiach osoby badające te zagadnienia narzekają na wpływ turystów, zwłaszcza tych pochodzących z Ameryki. Innym przykładem jest sytuacja, kiedy to rodzimych mieszkańców miast turystycznych oddziela się od przyjezdnych. Tworzy się wtedy dla turystów duże ośrodki wypoczynku i rekreacji, które minimalizują bądź nawet niwelują kontakt z miejscowymi. Z reguły zapewniony jest w nich wyższy standard życia, niż w miejscach, gdzie mieszka ludność miejscowa. Powoduje to u nich wyraźną niechęć, czy nawet nienawiść skierowaną na turystów (Przecławski K. s. 108-109)

Dysfunkcje ekonomiczne

• Konieczność zwiększenia importu - inwestycje w sektorze turystycznym w krajach słabo rozwiniętych oznaczają konieczność sfinansowania kosztownego importu z krajów uprzemysłowionych (wyposażenie hoteli, produkty spożywcze itp.)
• Rozwój monokultury turystycznej - Nadmierny wzrost znaczenia turystyki może spowodować uzależnienie gospodarki (krajowej lub lokalnej) od turystyki, co przy załamaniu ruchu turystycznego może mieć bardzo negatywne skutki. Egipt (gwałtowny spadek wpływów dewizowych po zamachach na turystów), Małe Antyle (np. Montserrat).

Dysfunkcje środowiskowe

• Nieprawidłowe prowadzenie działalności turystycznej przyczynia się do zanieczyszczenia atmosfery i środowiska poprzez np. zaśmiecanie użytkowanych terenów. Ucierpieć na tym też może okoliczna roślinność. Wszystko to spowodowane jest niekontrolowanym ruchem turystycznym (Cymańska-Garbowska B. s. 31)
• Wypłaszanie zwierzyny bądź wręcz przeciwnie - przyzwyczajenie zwierzyny do karmienia przez turystów, przełowienie łowisk (wędkarstwo), zmiany gatunkowe (synantropizacja siedlisk), np. rejon Tatr i Zakopanego, Wielkie Jeziora Mazurskie, Balaton.
• Obniżenie jakości życia - byt intensywny ruch turystyczny obniża jakość życia przez nadmierny ruch samochodów, motorówek, ciągły ruch i tłok w pewnych miejscach. Przykładem są miejscowości turystyczne w sezonie, np. Zakopane, Jastrzębia Góra, Mikołajki.
• Niszczenie krajobrazu - przypadkowe i nieprzemyślane osadnictwo (np. domki letniskowe) może powodować architektoniczne niszczenie krajobrazu, np. Zakopane, schronisko pod Baranią Górą, Jeź. Żarnowieckie.

Dysfunkcje w turystyce kulturowej

Większość ludzi traktuje swoją kulturę, w której się wychowali, jako punkt odniesienia do oceniania innych kultur. Z tego powodu zachowania, zwłaszcza europejskich, turystów często odbiegają od turystycznej moralności. Zachodni turyści szukają autentyczności, zwłaszcza w tradycji, podczas oglądania tubylców w ich naturalnym środowisku, nierzadko traktując ich jako prymitywnych i zacofanych. Oczekiwania wobec nich są napędzane poprzez fałszywe obrazy wykreowane w danym kręgu kulturowym czy też stereotypy.

Negatywnie na rodzimą kulturę wpływa przede wszystkim:

• niszczenie kultury ludowej,
• komercjalizacja,
• utrata tożsamości poprzez ujednolicenie kultur,
• zanik tradycyjnych wartości,
• naśladowanie negatywnych zachowań przejmowanych od turystów,
• naśladowanie oraz uogólnianie stereotypów (Kruczek Z., Ulanecka V., s. 50, 56)

Dysfunkcje turystyki — artykuły polecane

Funkcje turystyki — Turystyka sentymentalna — Skutki migracji — Migracja — Suburbanizacja — Burn-out — Styl życia — Konsekwencje rozwoju turystyki — Jakość usług medycznych

Bibliografia

• Cymańska-Garbowska B., Steblik-Wlaziak B. (2014), Podstawy turystyki, WSiP, Warszawa
• Kruczek Z. (2011), Piloci i przewodnicy na styku kultur, Proksenia, Kraków
• Kruczek Z., Ulanecka V. (2015), Co kraj to obyczaj - znaczenie różnic kulturowych w turystyce międzynarodowej, nr 1
• Łobożewicz T., Bińczyk G. (2001), Podstawy turystyki, Wydawnictwo WSE, Warszawa
• Przecławski K. (2004), Człowiek a turystyka. Zarys socjologii turystyki, Wydawnictwo ALBIS, Kraków
• Sikora J., Kaczocha W., Wartecka-Ważyńska A. (2017), Etyka w turystyce, CeDeWu, Warszawa

Autor: Anna Popek, Kinga Łaskawska