Rachunek kosztów docelowych

Rachunek kosztów docelowych (target costing) - definiuje się jako "pakiet metod zarządzania i instrumentów wspomagających formułowanie i realizację celów dotyczących kosztów w fazie koncepcyjno-rozwojowej nowego produktu, dla ustalenia podstawy odniesienia dla kontroli kosztów w fazie realizacji i dla zapewnienia realizacji celów dotyczących zysków w całym cyklu życia produktu" (P.Horvath, S. Niemand, M.Wolbold, Target Costing - State of the Art, w: P.Horvath Target Costing, Stuttgart 1993)

TL;DR

Rachunek kosztów docelowych to metoda zarządzania kosztami, która polega na ustalaniu kosztów docelowych produktu na podstawie oczekiwań klienta i parametrów technicznych. Jest używany głównie w fazie planowania i projektowania produktów. Celem jest ustalenie kosztów potrzebnych do stworzenia produktu zaspokajającego potrzeby klientów. Metoda ta jest przydatna w przedsiębiorstwach wytwarzających wyroby w małych seriach lub o wielu wariantach, takich jak przemysł samochodowy czy sprzętu gospodarstwa domowego. Procedura składa się z trzech etapów: ustalenie docelowej ceny sprzedaży, porównanie bieżącego kosztu produktu z kosztem dopuszczalnym i dezagregacja docelowego kosztu na poszczególne elementy produktu. Dodatkowo, metoda może być stosowana w całym łańcuchu dostaw, co przyczynia się do obniżenia kosztów.

Geneza

Choć wywodzi się z wzorców japońskich (był stosowany najwcześniej w zarządzaniu kosztami w przedsiębiorstwach japońskich Toyota Motor Corporationm - 1977), to zyskał sympatie również wśród wielu menedżerów z Europy Zachodniej i Ameryki.

Jest metodą rachunkową i odnosi się do ustalenia kosztów docelowych, które są funkcją oczekiwań klienta oraz technicznych parametrów procesu projektowania produktu. Postrzegany jest jako instrument strategicznego zarządzania kosztami.

Zastosowanie

Jest wykorzystywany do sterowania kosztami i dotyczy głównie fazy planowania i projektowania wyrobów wprowadzanych do produkcji, jak również może być stosowany do unowocześniania produktów. Punktem startowym jest cena sprzedaży możliwa do osiągnięcia i zawierająca pożądaną marżę zysku.

Celem rachunku kosztów docelowych jest ustalenie, poprzez stopniową redukcję, kwoty kosztów po jakich musi być wytworzony produkt. Czyli dąży on do ustalenia kosztów, jakie należy ponieść, aby udostępnić produkt zaspokajający potrzeby klientów. Określony na bazie rynkowej koszt docelowy może stanowić świetną podstawę do ustanawiania wartości wzorcowych, gdyż skupia się na przyszłości i wymaganiach klientów a nie na wewnętrznych możliwościach konstrukcyjno-technologicznych firmy.

Cechy rachunku kosztów docelowych

Charakterystyczne dla tej koncepcji są następujące cechy:

• długoterminowe osiąganie wyniku przez przedsiębiorstwo stanowi cel dla procesu kształtowania poziomu kosztów,
• zmienne decyzyjne, występujące w procesie planowania realizowanym w fazie przygotowania produktu, stanowią parametry procesu kształtowania kosztów,
• przedmiotem procesu kształtowania kosztów są założone koszty produktu.

Główne założenia w rachunku kosztów docelowych

Podstawowym założeniem w rachunku kosztów celu jest niezmienność planowanego wyniku na sprzedaży produktu i jego planowanej ceny rynkowej, przy czym założone koszty produktu muszą być zachowane na poziomie wyznaczonym przez określone parametry.

Porównanie z innymi koncepcjami rachunku kosztów

Odmienność koncepcji rachunku kosztów celu od tradycyjnych systemów rachunku kosztów polega na tym, że:

• umożliwia on oddziaływanie na koszty produktu w średnim i długim okresie,
• jest zintegrowany z cyklem życia produktu,
• służy kształtowaniu kosztów wytworzenia produkty w fazie jego przygotowania,
• jest zorientowany na rynek i życzenie konsumenta,
• uwzględnia zachowania ludzkie i umożliwia tworzenie systemu motywacyjnego w przedsiębiorstwach,
• jego przedmiotem są koszty założone produktu stanowiące graniczną, dopuszczalną wielkość gwarantującą przedsiębiorstwu osiąganie wyniku w długim okresie,
• koszty założone dla produktu, jego funkcje użytkowe i komponenty są objaśniane za pomocą funkcji kosztów,
• koszt produktu jest wielkością objaśnianą przez cenę rynkową i oczekiwane wyniki przedsiębiorstwa w długim okresie.

Efekty zastosowań

Przydatność rachunku kosztów celu. Rachunek kosztów celu przynosi największe efekty w zarządzaniu kosztami w przedsiębiorstwach wytwarzających wyroby w średnich lub małych seriach, wyroby o wielu wariantach wykonań (wyroby typu MX).

Typowymi branżami, w których stosowany jest w świecie rachunek kosztów celu, to przemysł samochodowy, przemysł sprzętu gospodarstwa domowego i przemysł budowy maszyn. Mniej przydatny jest to rachunek w przedsiębiorstwach o produkcji masowej (Irena Sobańska

Etapy stosowania

Proces rachunku kosztów docelowych przebiega w czterech ściśle powiązanych ze sobą etapach"

1. Ustalenie dopuszczalnego kosztu produktu (allowable cost) - czyli kosztu wyznaczonego przez rynek
2. Określenie docelowego kosztu produktu (target cost)
3. Ustalenie kosztów docelowych poszczególnych komponentów produktu
4. Kalkulacja kosztów docelowych dla całego łańcucha dostawców (etap ten nie musi występować)

Na początku pierwszego etapu przedsiębiorstwo powinno określić docelową cenę sprzedaży produktu. Najlepiej zrobić to za pomocą badań i analiz przeprowadzonych wśród swoich potencjalnych klientów. Takie badania powinny dostarczyć informacji na temat wymaganych oczekiwań nabywców oraz kwoty jaką są gotowi zapłacić za produkt o danej jakości i funkcjonalności. Żeby dobrze określić docelową cenę przedsiębiorstwo musi także wziąć pod uwagę ceny konkurencyjnych produktów. Po ustaleniu poziomu ceny należy określić docelowy zysk, który chcemy osiągnąć i który zapewni rentowność produktu we wszystkich fazach jego cyklu życia. Przy jego ustalaniu należy wziąć pod uwagę strategiczne plany firmy. Na końcu tego etapu należy ustalić dopuszczalny koszt produktu, który jest różnicą ceny sprzedaży dopuszczalnej przez rynek i zysku docelowego (B. Nita 2015, s. 342-343) Koszt ten nie bierze pod uwagę zdolności produkcyjnych przedsiębiorstwa, lecz tylko to czego od produktu, które firma chce produkować, wymaga rynek.

Drugą fazę należy rozpocząć od ustalenia poziomu kosztu bieżącego produktu. Jest to koszt, który bierze pod uwagę obecne możliwości projektowe i produkcyjne firmy. Po jego wyznaczeniu trzeba porównać jego wartość z kosztem dopuszczalnym. Jeśli bieżący koszt jest niższy od poziomu kosztu dopuszczalnego, to kosztem docelowym staje się koszt bieżący. Natomiast jeśli jednostkowy koszt bieżący jest wyższy od kosztu dopuszczalnego to otrzymujemy w ten sposób kwotę, którą nazywa się kwotą redukcji kosztów. Dzieli się ona na dwie części: osiągalną i nieosiągalną. Pierwsza z tych części jest możliwa do zmniejszenia kosztów bieżących przez przedsiębiorstwo jeszcze w fazie projektowania. Natomiast obniżenie kosztów o część nieosiągalną nie jest możliwe w fazie przedprodukcyjnej, lecz można starać się to osiągnąć w kolejnych etapach, już w cyklu produkcyjnym za pomocą metod, które wspomagają system target costing. Tym sposobem następuje przekształcenie kosztu dopuszczalnego w docelowy koszt produktu, który uwzględnia możliwości redukcyjne kosztów w fazie przedprodukcyjnej (M. Gałązka 2008, s. 224)

W etapie trzecim należy dokonać dezagregacji docelowego kosztu, czyli ustalić koszty poszczególnych elementów produktu oraz koszty funkcji, które spełnia produkt (M. Masztalerz 2010, s. 43) Suma wszystkich kosztów docelowych komponentów produktu powinna być równa kosztowi docelowemu funkcji.

Występujący czasami w praktyce etap czwarty polega na tym, że przedsiębiorstwo, które zastosowało target costing i ustaliło w ten sposób docelowy koszt komponentu, chce, aby ten koszt stał się ceną zakupu produktu od dostawcy, a dla niego będzie on ceną sprzedaży. Wymusza dzięki temu stosowanie metody target costing u swojego dostawcy, który również ustalając docelowy koszt dla swojego produktu, narzuca tym samych cenę dla swojego poddostawcy. Procedura ta może się tak powtarzać w całym zintegrowanym łańcuchu dostaw, co powoduje obniżenie kosztów. (Ł. Szydełko 2012, s. 484)

Rachunek kosztów docelowych — artykuły polecane

Perspektywa procesów wewnętrznych — Metoda Taguchi — Rachunek kosztów cyklu życia produktu — Procedura rozwoju nowego produktu — Jakość projektowana — ABC — Łańcuch dostaw zorientowany na klienta — Wyroby — Planowanie sprzedaży

Bibliografia

• Dobija M. (2008), Rachunkowość zarządcza i controlling, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Gałązka M. (2008), Rachunek kosztów docelowych jako narzędzie współczesnej rachunkowości zarządczej, Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy nr 1
• Masztalerz M. (2010), Rachunek kosztów docelowych jako instrument kreowania wartości przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu
• Nita B. (2015), Czynniki sprzyjające stosowaniu rachunku kosztów docelowych w świetle doświadczeń międzynarodowych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 77
• Prewysz-Kwinto P. (2002), Etapy rachunku kosztów docelowych, Controlling i rachunkowość zarządcza Infor nr 2
• Szydełko Ł. (2012), Wykorzystanie informacji z rachunku kosztów docelowych w zarządzaniu ośrodkami odpowiedzialności za koszty, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 252

Autor: Marta Duda, Monika Wójcik