Forma płatności

Forma płatności to metoda, którą konsument bądź inny podmiot wykorzystuje do wykonania płatności. Inaczej jest to sposób w jaki rozliczane są należności. Pieniądz jest bardzo istotnym elementem gospodarki na całym świecie od samego początku jego istnienia. Wykorzystywało się go do wymiany towarów między ludźmi. Bez wymiany nie byłoby gospodarki. Do dnia dzisiejszego wykształciło się wiele innych form pieniądza, zarówno gotówkowych jak i bezgotówkowych (Kubiczek S., 2015, s.55). Obecnie w większości krajów wysoko rozwiniętych gospodarczo, dzięki rozwoju technologii umożliwiającej automatyzację procesów finansowych, częściej wykorzystuje się metody płatności bezgotówkowych niż gotówkowych. Wpływa to też pozytywnie na koszty społeczne i transakcyjne, które w przypadku obrotów gotówkowych są wyższe (Neneman J.,2014, s.7).

TL;DR

Artykuł omawia różne formy płatności, zarówno tradycyjne jak i innowacyjne, takie jak gotówka, czeki, płatności kartami, polecenie przelewu, płatności internetowe, płatności mobilne oraz waluty wirtualne/kryptowaluty. Opisane są również regulacje prawne dotyczące usług płatniczych, w tym dyrektywa PSD 2 w Europie. Bezpieczeństwo płatności bezgotówkowych jest kluczowe i jest zapewniane przez uregulowania prawne oraz działania dostawców usług finansowych.

Współczesne formy płatności

Każdej transakcja sprowadza się do dokonania płatności, czyli transferu pieniądza. Płatności są realizowane poprzez różne instytucje, przedsiębiorstwa, konsumentów. Obecnie na rynku dostępnych jest wiele tradycyjnych jak i innowacyjnych form zapłaty (Harasim J.,2014) (Kubiczek S.,2015, s.56):

• gotówka - tradycyjny środek płatniczy za pomocą monet i banknotów,
• czeki - ręcznie wypisywane na kartkach z bloczku. Osoba, która otrzymywała taki druk, musiała iść do banku, gdzie pracownicy weryfikowali dokument i wypłacali pieniądze. Obecnie czeki nie są już popularnym środkiem płatności, jednak wciąż można je spotkać w takich krajach jak Stany Zjednoczone, Francja, Wielka Brytania czy Kanada. Obecnie korzysta się również z nowoczesnych czeków blik przy płatnościach mobilnych,
• płatności kartami - ich dynamiczny rozwój przypadł na lata 90 XXw., w Polsce oficjalnie wydane przez Polcard w 1993 roku, umożliwiają bezgotówkowe regulowanie płatności przy użyciu karty za pomocą kodu pin lub zbliżeniowo do odpowiedniej kwoty, bank reguluje płatności i powiększa lub zmniejsza saldo konta, do którego karta jest przypisana. Wyróżnia się karty:debetowe - pozwalające na wykorzystanie środków pieniężnych tylko do wysokości kwoty, która znajduje się w danym momencie na przypisanym rachunku bankowym, kredytowe - pozwalająca na skorzystanie z oferowanego przez bank limitu kredytowego, bez konieczności posiadania na koncie odpowiedniej kwoty, obciążeniowe - korzystanie z miesięcznego limitu kredytowego przyznanego przez bank, a w dniu rozliczenia bank automatycznie obciąża konto kwotą, która była wydana w danym miesiącu, przedpłacone (prepaid) - wymagające wcześniejszego zasilenia środkami pieniężnymi. Często wydawane od ręki, niewymagające posiadania konta w odpowiednim banku. Za pomocą kart płatniczych można wypłacać lub wpłacać gotówkę w bankomatach i dokonywać płatności praktycznie w każdym kraju, nie musząc martwić się o odpowiednią walutę.
• polecenie przelewu w banku
• płatności internetowe - e-przelewy z internetowych kont bankowych, a także przelewy wykonywane przy pomocy serwisów internetowych (np. paypal, payU, Dotpay), również płatności za pomocą e-mail lub płatności blik.
• płatności mobilne - płatności wykonywane przy pomocy urządzenia przenośnego np. telefonu komórkowego lub tabletu, umożliwiające zakupy zarówno w sklepach stacjonarnych jak i internetowych również możliwość płatności zbliżeniowej. Urządzenia mobilne można wykorzystywać także do wypłaty z bankomatów, przelewów między użytkownikami (również na numer telefonu), płatności blik realizowane za pomocą kodów blik, potwierdzając transakcję w aplikacji na telefonie. Płatności mobilne pozwalają stale kontrolować finanse i sprawdzać historię płatności za pomocą aplikacji mobilnych udostępnianych przez banki, które zastępują karty płatnicze i gotówkę.
• waluty wirtualne/kryptowaluty - przez Europejski Bank Centralny określane jako typ cyfrowego, nieuregulowanego pieniądza, który jest emitowany i nadzorowany przez twórców tego pieniądza. Posługują się nim członkowie szczególnej wirtualnej społeczności. Największą różnicą pomiędzy walutą wirtualną jest fakt, że emitentem i zarazem podmiotem kontrolującym jest podmiot prywatny, Pierwszą taką walutą był VEN, który powstał w 2007 roku, a za inne przykłady licznie występujących wirtualnych walut uznaje się m.in. WoW, litecoin, freicoin, namecoin, peercoin, quark, primecoin i inne. Aby usystymatyzować i sklasyfikować kryptowaluty patrzy się na możliwość jej zakupu, jak również zdolność do kupna dóbr materialnych przy jej wykorzystaniu. Walutą, która spełniła obydwa warunki i wybiła się ponad inne był powstały dzięki anonimowemu twórcy Satoshi Nakamoto w 2009 roku bitcoin. Waluta ta występuje w ściśle ograniczonej ilości-21 mln sztuk (Szymankiewicz, 2014, s. 18-20).

Należy zauważyć, że metody płatności stale się rozwijają i ciągle powstają nowe rozwiązania. Skłonność konsumentów do wykorzystywania innowacyjnych form płatności jest uzależniona zazwyczaj od ich przyzwyczajenia do metod płatności, kosztów użytkowania i zmiany używanych dotychczas sposobów, szybkości realizacji, a także istotna jest wielkość transakcji, wygoda i bezpieczeństwo.

Regulacje prawne

Obecnie w Europie gospodarkę usług płatniczych określa dyrektywa PSD 2 (Payment Services Directive) z dnia 25 listopada 2015 r jako kolejna wersja wcześniej wprowadzonej dyrektywy PSD. Celem tego dokumentu było efektywne i wydajne funkcjonowanie rynku bezgotówkowego, a także zwiększenie bezpieczeństwa płatności elektronicznych. Podstawowym założeniem było doprowadzenie do takiego momentu, w którym płatności bezgotówkowe dokonywane na terenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego będą zarówno bezpieczne, proste w realizacji jak i efektywne jak płatności krajowe. Wprowadzono również zmiany powołując nowe podmioty finansowe. Dyrektywa chroni konsumentów podczas płatności internetowych i działa na rzecz rozwoju i innowacyjnych metod płatności. Założenia i cele dyrektywy PSD mają odzwierciedlenie także w Polsce poprzez Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych. Jest to pierwsza w Polsce ustawa, która dotyczy usług płatniczych. Według tej ustawy świadczenie usług finansowych podlega kontroli Komisji Nadzoru Finansowego (KNF). Ustawa reguluje prawa i obowiązki stron biorących udział w realizacji usług płatniczych (Chinowski B., 2013, s.25-27).

Bezpieczeństwo form płatności bezgotówkowych

Skłonność konsumentów do wyboru poszczególnych metod płatności jest zależna w dużej mierze od bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo rynku finansowego jest podstawą funkcjonowania i utrzymania stabilności całej gospodarki. Za stabilność finansową odpowiada bank centralny, instytucje nadzoru finansowego, a także rząd. W bezpieczeństwie ważną rolę pełnią przede wszystkim dostawcy usług finansowych np. banki, które muszą sobie zdobyć zaufanie konsumentów. System płatniczy jak każdy inny system jest narażony na wystąpienie ryzyka. Może być to spowodowane na przykład na skutek problemów w płynności finansowej u uczestników rozliczeń, co może spowodować wywołać problemy finansowe w całym systemie (Górka J., (2013), s.15). Bezpieczeństwo transakcji bezgotówkowych i wyboru takich metod płatności jest zabezpieczone przede wszystkim przez uregulowania prawne np. dyrektywy Parlamentu Europejskiego lub polska ustawa o usługach płatniczych. W celu ochrony danych właścicieli kart płatniczych, instytucje otrzymują też międzynarodowe certyfikaty, które są potwierdzeniem w kwestii bezpieczeństwa. Systemy informatyczne są zaprogramowane z taki sposób, aby monitorowały bezpieczeństwo transakcji przez całą dobę, a testowane są przez ekspertów bezpieczeństwa z całego świata. Należy jednak pamiętać, że nawet najlepsze systemy gwarantujące bezpieczeństwo nie przyniosą skutków, jeśli konsumenci nie będą działać odpowiedzialnie.

Forma płatności — artykuły polecane

Epłatności — BLIK — Mobilny portfel — Instrument płatniczy — Karta płatnicza — Rozliczenia bezgotówkowe — Karta magnetyczna — Kantor internetowy — Wirtualna karta kredytowa

Bibliografia

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, zmieniająca dyrektywy 2002/65/WE, 2009/110/WE, 2013/36/UE i rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 oraz uchylająca dyrektywę 2007/64/WE (Tekst mający znaczenie dla EOG) Document 32015L2366
• Górka J. (2013), Efektywność instrumentów płatniczych w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Harasim J. (2014), Skłonność Polaków do korzystania z innowacyjnych instrumentów płatniczych, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach Nr 186
• Kubiczek S. (2015), Od barteru do pieniądza wirtualnego - charakterystyka procesu dematerializacji pieniądza, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katowice
• Neneman J. (2014), Pieniądz gotówkowy i bezgotówkowy a rozwój polskiej gospodarki, Koszt pieniądza gotówkowego w polskiej gospodarce, Warszawa
• Szymankiewicz M. (2014), Bitcoin. Wirtualna waluta, Helion, Gliwice
• Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych Dz.U. 2011 nr 199 poz. 1175
• Chinowski B. (2013), Elektroniczne metody płatności. Istota, rozwój, prognoza, Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Sylwia Mierzwa