Umowa zlecenie

Umowa zlecenie jest umową cywilnoprawną, zasady jej zawierania oraz odstąpienia od umowy określone są w kodeksie cywilnym. Choć w niektórych aspektach jest podobna do umowy o pracę, nie jest to umowa oparta na tych samych warunkach. Stronami umowy zlecenia mogą być: osoby fizyczne, osoby prawne, a także jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Strony umowy:

• zleceniodawca - strona umowy, która daje zlecenie
• zleceniobiorca - strona wykonująca zlecenie

Strony te są równorzędnymi podmiotami, oznacza to, że w stosunkach cywilnoprawnych żadna ze ston nie posiada większego zakresu praw czy też obowiązków. Zleceniobiorca posiada swobodę w zakresie: ustalania dni i godzin aktywności, opracowywania systemu pracy oraz sposobu w jaki będzie ją wykonywać. Do zakresu obowiązków zleceniodawcy należy: udostępnienie sprzętu, pomieszczeń oraz materiałów, a także udzielenie wykonawcy niezbędnych wskazówek, które zleceniodawca powinien respektować, po to, aby zleceniobiorca mógł prawidłowo wykonać usługę stanowiącą przedmiot umowy.

W przepisach ustawy z 23 kwietnia 1964 roku (zawarte w art. 734-751 kodeksu cywilnego) uregulowano charakter umowy zlecenia. Osoba fizyczna, która przyjmuje zlecenie, zobowiązuje się je wykonać w ciągu określonego czasu na rzecz osoby, która to zlecenie jej powierzyła. W sytuacji, gdy okoliczności zmuszają zleceniobiorcę do realizacji umowy w inny sposób niż to wynika z postanowień zawartych w umowie, a zleceniodawca nie ma możliwości uzyskania zgody na tą zmianę od zleceniobiorcy, przepisy kodeksu cywilnego przyzwalają na ingerencję, jeśli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że zleceniodawca wyraziłby na nie zgodę (z art. 737 k.c.). Jest to umowa nazwana (została wskazana z nazwy przez ustawodawcę) i konsensualna (dochodzi do skutku przez samo złożenie oświadczenia woli), może być odpłatna jak i nie odpłatna.

TL;DR

Umowa zlecenie to umowa cywilnoprawna, która różni się od umowy o pracę. Strony umowy to zleceniodawca i zleceniobiorca, którzy są równorzędnymi podmiotami. Umowa zlecenie jest elastyczną formą zatrudnienia. Zawarcie umowy nie wymaga szczególnej formy. Zleceniobiorca ma obowiązek wykonać usługę z należytą starannością, a zleceniodawca ma obowiązek zapłacić wynagrodzenie. Umowa zlecenie może być rozwiązana przez jedną ze stron.

Zastosowanie

Umowa zlecenie jest powszechną i coraz częstszą formą zatrudnienia. Umowa ta jest stosunkiem cywilnoprawnym i w porównaniu z umową o pracę jest bardziej elastyczną formą zatrudnienia. Jest zawierana najczęściej wtedy, gdy zleceniodawca nie potrzebuje osoby świadczącej [[[praca]]|pracę] w warunkach charakterystycznych dla takiego stosunku pracy. Taka forma współpracy może być wykorzystywana do wykonania praktycznie każdej czynności prawnej na rzecz zlecającego, z tego względu zakres umowy zlecenia może być bardzo szeroki.

Zgodnie z warunkami umowy zlecenia, zleceniodawca może wybrać dowolnego wykonawcę zlecenia (nie ma z góry narzuconej osoby). Umowa ta zaliczana jest do grupy umów starannego działania. Innymi słowy, zleceniobiorca nie odpowiada za osiągnięcie konkretnego rezultatu końcowego. Do jego obowiązków należy dołożyć wszelkich starań, aby osiągnąć zamierzony efekt.

Zawarcie umowy zlecenia

Przy zawarciu umowy nie ma konieczności zachowania szczególnej formy i często zawierana jest w sposób dorozumiany lub na skutek zgodnych oświadczeń woli obu stron. Natomiast, aby uniknąć konfliktów między stronami, do celów dowodowych respektuje się tylko i wyłącznie formę papierową.

Jeżeli zleceniobiorca nie chce przyjąć zlecenia, choć zawodowo trudni się wykonywaniem czynności dla innych, powinien niezwłocznie powiadomić o tym zleceniodawcę. Obowiązek ten dotyczy także osoby, która wyraziła gotowość do wykonania określonej czynności zleconej.(z art. 736 k.c) Do obowiązków zleceniobiorcy należy informowanie zleceniodawcy o postępach dotyczących przebiegu realizacji przedsięwzięcia. Powinien złożyć także sprawozdanie oraz zwrócić wszystko to, co uzyskał podczas wykonywania zlecenia. Nie dopuszczalną sytuacją jest używanie rzeczy i pieniędzy zleceniodawcy w celach, które nie wiążą się z wykonaniem umowy, a jeśli zleceniodawca nie dostosuje się do tych warunków, może być zobowiązany zapłacić ustawowe odsetki (z art. 741).

Treść umowy zlecenia

W treści umowy powinny być zawarte takie dane jak:

• rodzaj i datę zawarcia umowy
• datę rozpoczęcia i zakończenia wykonywania umowy
• strony stosunku cywilnoprawnego (imię, nazwisko, nr dokumentu tożsamości, PESEL, datę urodzenia, adres zamieszkania, nr wpisu do ewidencji działalności gospodarczej lub nr w rejestrze przedsiębiorców KRS)
• charakterystykę pracy i ewentualne miejsce jej wykonania
• zasady ustalania wynagrodzenia
• zakres współpracy między stronami

Odpowiedzialność zleceniobiorcy

Z zasady wynika, że przyjmujący zlecenie powinien sam wykonać usługę. Wprowadzenie zastępcy jest możliwe, ale jest zastrzeżone wieloma rygorami. osobie trzeciej można powierzyć realizację umowy tylko wtedy, gdy: wynika to bezpośrednio z umowy lub zwyczaju dotyczącego zakresu czynności wg zawartej umowy, albo w sytuacji, gdy zleceniobiorca jest do tego zmuszony przez okoliczności np. jest niezdolny do wykonania zlecenia z powodu choroby. Zleceniobiorca musi przekazać zleceniodawcy dane personalne oraz wskazać miejsce zamieszkania zastępcy, jeśli chce ograniczyć swoją odpowiedzialność tylko do niezachowania należytej staranności przy jego wyborze (z art. 738 k.c.). Podstawą do roszczeń ze strony zleceniodawcy może być nieodpowiedni dobór zastępcy m.in. w przypadku, gdy osoba ta uszkodzi lub utraci powierzone mu mienia.(z art. 739 k.c.)

Obowiązki zleceniodawcy

• zapłata pracownikowi za wykonaną pracę (nie dotyczy to umów zlecenia, które mają charakter nieodpłatny)
• zapewnienie higienicznych i bezpiecznych warunków pracy w miejscu jej wykonywania
• skierowanie na szkolenia bhp lub/i skierowanie na badania profilaktyczne, jeśli warunki i rodzaj wykonywanej pracy tego wymagają
• zwrócenie wydatków poniesionych przez zleceniobiorcę, w celu należytego wykonania zlecenia, jeśli w umowie przewidziano taki zwrot

Obowiązki zleceniobiorcy

• wykonanie z należytą starannością oraz zgodnie ze wskazówkami zleceniodawcy, czynności będącej przedmiotem umowy
• dostosowanie się do wskazówek zleceniodawcy
• przestrzeganie zasad bhp i uczestnictwo w szkoleniach, jeśli ze względu na charakter pracy są one wymagana
• dostarczanie niezbędnych informacji zleceniodawcy o przebiegu procesu realizacji zlecenia
• w przypadku konieczności powierzenia wykonania zlecenia osobie trzeciej, niezwłoczne poinformowanie o takich zmianach zleceniodawcy

Zasady wynagrodzenia

Jeżeli z umowy albo okoliczności nie wynika, że zleceniobiorca zobowiązał się do nieodpłatnego wykonania czynności to, oznacza że umowa jest odpłatna i należy się wynagrodzenie. W przypadku, gdy nie wskazano wysokości wynagrodzenia i dla danej czynności prawnej nie ma ustalonej taryfy, zleceniobiorca może żądać wypłaty wynagrodzenia odpowiadającego wykonanej pracy (z art. 735 k.c.). Zwykle wypłata następuje po wykonaniu zlecenia, ale strony umowy przyjąć inne terminy wypłaty należności. Przepisy szczegółowe także mogą wskazywać inny termin.

Jeśli umowa jest odpłatna, strony powinny dokładnie określić wysokość wynagrodzenia w jej treści, termin oraz sposób zapłaty. Wynagrodzenie pieniężne to nie jedyna forma wynagrodzenia za umowę zlecenie. Umowa ta, może mieć inny charakter np. barterowy, wtedy nie wypłaca się wynagrodzenia w formie pieniężnej, ale jedna usługa świadczona jest w zamian za usługę wykonaną przez drugą stronę umowy (usługa za usługę).

Istnieje także możliwość wykonywania czynności prawnej będącej przedmiotem zlecenia bez wynagrodzenia, jednak musi to wynikać wprost z treści umowy i musi być w niej wskazany rodzaj "innej korzyści" dla przyjmującego zlecenie. W trakcie trwania umowy nie ma możliwości zmniany jej charakteru z odpłatnej na nieodpłatną lub na odwrót.

Przykłady umowy zlecenia

• opieka nad dzieckiem
• ochrona obiektu
• wprowadzanie danych do systemu komputerowego
• sprzątanie pomieszczeń i powierzchni
• przeprowadzanie szkolenia z nauki zawodu

Rozwiązanie umowy

Umowa zlecenia może być w każdym czasie rozwiązana przez jedna ze stron. Dający zlecenie może wypowiedzieć umowę w każdym czasie, jednakże powinien on zwrócić zleceniobiorcy poniesione nakłady związane z dotychczasowym wykonaniem zlecenia. Zleceniodawcy powinien także udzielić ewentualnej zaliczki na wniosek przyjmującego zlecenie, jeśli jego wykonanie jest związane z dodatkowymi wydatkami. W sytuacji, gdy podczas realizacji zlecenia zostało ono wypowiedziane, zleceniobiorcy należy się wynagrodzenie za czynności, które wykonał do tej pory. Warto też pamiętać, że jeżeli odwołanie zlecenia nastąpiło bez ważnego powodu to zleceniodawca ma obowiązek naprawić wynikającą z tego ewentualną szkodą. Przyjmujący zlecenie może także wypowiedzieć je w każdym czasie, a zleceniodawca ma prawo do roszczeń dotyczących naprawienia szkody tylko wtedy, gdy umowa była odpłatna, a rezygnacja z realizacji świadczenia nie wynikało z ważnych powodów.

W przypadku śmierci zleceniodawcy lub w sytuacji, gdy utraci on zdolność do czynności prawnych zlecenie nie ulega wygaśnięciu. Jednak kiedy ma miejsce odwrotna sytuacja tzn. zleceniobiorca utracił pełną zdolność prawną lub umarł, umowa wygasa.

Umowa zlecenia ma szeroki charakter, gdyż jest podstawą regulacji prawnej umów o świadczenie usług, które nie zostały sprecyzowane innymi przepisami.

Umowa zlecenie — artykuły polecane

Pełnomocnictwo — Umowa o dzieło — Umowa składu — Umowa agencyjna — Zakaz konkurencji — Umowa — Umowa o pracę — Umowa ustna — Rodzaje umów z pracownikami

Bibliografia

• Arak P. (red.) (2014), Fikcja zatrudniania w Polsce, IBS Policy Paper, nr 1
• Bieranowski A. (red.) (2006), Prawo cywilne: zakres wykładu, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków
• Boguszewski A. (2014), Opinie na temat oskładkowania tzw. umów śmieciowych, Komunikat z badań CBOS, nr 138
• Czachórski W. (red.) (2004), Zobowiązania - zarys wykładu, LexisNexis, Warszawa
• Kienzler I. (2013), Pisma i umowy w firmie, C.H.Beck, Warszawa
• Listwan T. (2005), Słownik zarządzania kadrami, C.H. Beck, Warszawa
• Młynarska-Wełpa E. (2015), Umowy zlecenia, umowy o dzieło 2015, Wiedza i praktyka, Warszawa
• Strona internetowa: Wzór umowy zlecenia
• Szczurek Z. (2012), Prawo cywilne dla studentów administracji, Wolters Kluwer, Warszawa
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93

Autor: Ewelina Kalicka, Agata Marecik