Ustawa o podatku VAT

Ustawa o podatku VAT - Ustawa o Podatku od Towarów i Usług z dnia 11 marca 2004 r (Dz.U. Nr 54. Poz. 535). Ustawa z roku 2004 zastąpiła ustawę z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym, która to wprowadziła podatek VAT w Polsce.

TL;DR

Ustawa o podatku VAT reguluje powszechny podatek obrotowy w Polsce. Stawki VAT to 23%, 8% i 5%. Podatek VAT został wprowadzony w Polsce w 1993 roku, a następnie zmieniony w 2004 roku w związku z przystąpieniem do UE. Podatnicy VAT to osoby prawne, jednostki organizacyjne, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Małym podatnikom przysługuje uproszczona metoda rozliczania podatku VAT. Podatek VAT obejmuje dostawę towarów, świadczenie usług, import i eksport towarów. Obowiązek podatkowy powstaje w momencie dostawy towarów lub wykonania usługi. Zaletami VAT są kontrola podatkowa i neutralność względem zachowań konsumentów i producentów. Wady to m.in. kumulacja obciążeń podatkowych i brak ulg i zwolnień od zapłaty podatku.

Podatek VAT

Ustawa reguluje podatek VAT, który nazywany jest również podatkiem od wartości dodanej. Jest to powszechny i pośredni podatek obrotowy, wliczony w cenę zakupu produktu lub usługi. Podatek od towarów i usług jest najwydajniejszym podatkiem w Polsce. Podstawowa stawka VAT w Polsce od 2011 roku wynosi 23% natomiast stawki obniżone to 8% i 5% (B. Ciupek 2018, s. 15).

Historia podatku VAT

Jako pierwsi podatek VAT wprowadzili Francuzi w 1954 r., następnym krajem była Republika Federalna Niemiec, która przyjęła podatek VAT w 1968 r. Dziś podatek ten jest obowiązkowy dla wszystkich członków Unii Europejskiej. W Polsce podatek od towarów i usług wprowadzony został w 1993 r. Pierwsza ustawa znacząco różniła się od tej obowiązującej aktualnie, część transakcji nie podlegała wówczas opodatkowaniu. Ustawa ta była nieszczegółowa, dlatego też była wielokrotnie nowelizowana. Rewolucyjna zmiana dla podatku VAT w Polsce nastąpiła w 2004 roku wraz ze wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Polska zobowiązana była do przyjęcia porządku prawnego panującego w UE oraz Szóstej Dyrektywy VAT. W związku z tą dyrektywą nastąpiło zniesienie granic celnych z państwami UE oraz wyodrębniono transakcje wewnątrzwspólnotowe. Do dnia dzisiejszego ustawa o podatku VAT jest bardzo często nowelizowana, średnio 3 razy w roku (D. Prokop 2014, s. 12-13; P. Arak 2019, s. 4-5).

Podatnicy podatku VAT

Podatnikami podatku od towarów i usług są (Ustawa o podatku od towarów i usług Dz.U. Nr 54. Poz. 535, 2004):

• osoby prawne,
• jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej,
• osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą,
• osoby fizyczne będące usługobiorcami usług świadczonych przez podmioty mające siedzibę za granica lub dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.

Natomiast podatnikami podatku VAT nie są organy administracji publicznej.

Małym podatnikom przysługuje uproszczona metoda rozliczania podatku VAT - metoda kasowa. Małym podatnikiem jest się gdy wartość sprzedaży wraz z VAT-em w poprzednim roku podatkowym była mniejsza niż równowartość w złotówkach (www. podatki. gov. pl 2018):

• 1 200 000 euro lub
• 45 000 euro (w przypadku przedsiębiorstw maklerskich, zarządzania funduszami inwestycyjnymi itp.)

Przedmiot opodatkowania

Podatek VAT obejmuje następujące czynności (Ustawa o podatku od towarów i usług Dz.U. Nr 54. Poz. 535, 2004):

• Odpłatna dostawa towarów (zmiana właściciela towarów)
• Odpłatne świadczenie usług
• Eksport oraz import towarów na terytorium kraju
• Wewnątrzwspólnotową dostawę towarów
• Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju.

Obowiązek podatkowy

Według ogólnych zasad w przypadku podatku VAT obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dostawy towarów lub wykonania usługi. Jeśli następuje częściowe wykonanie usług, obowiązek podatkowy powstaje w momencie wykonania części usługi dla której określono zapłatę. U małego podatnika obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania zapłaty (www. podatki. gov. pl 2018).

Zalety i wady podatku VAT

Jako zaletę podatku VAT podkreśla się rozłożenie go na różne etapy produkcji. Zmniejsza to możliwość oszustw podatkowych, jakie byłyby prawdopodobne przy całkowitym i jednokrotnym opodatkowaniu produkcji i handlu. Podatek VAT cechuje się również prostą formą oraz neutralnością w stosunku do zachowań konsumentów i producentów. Podatek VAT jest podwójnie ewidencjonowany, zarówno przez nabywcę towarów jak i przedsiębiorcę dokonującego sprzedaży. Sprzyja to samokontroli podatników i zapobiega oszustwom podatkowym. VAT sprawdza się również przy obrocie międzynarodowym, zapewnia eksport towarów w cenach netto oraz poprzez obciążenie towarów importowanych zrównuje ich konkurencyjność na rynku z towarami krajowymi.

Jako wady podatku VAT wymienia się m.in. negatywne skutki stosowania zwolnień podatkowych, które skutkują kumulacją obciążeń podatkowych. Przedsiębiorca ponosi w całości ciężar opodatkowania, gdy jest podatnikiem zwolnionym z podatku VAT, w tym wypadku nie przysługuje mu prawo do potrącenia kwoty zapłaconego podatku, gdyż jego sprzedaż nie generuje podatku należnego. W ustawie o podatku VAT nie zawarto również żadnych ulg oraz zwolnień od zapłaty podatku, co jest powszechne przy innych podatkach. Jedyną możliwością uniknięcia opodatkowania jest rezygnacja z konsumpcji towarów i usług (R. Lipniewicz 2010, s. 29-31).

Ustawa o podatku VAT — artykuły polecane

Cechy podatku VAT — Podatek VAT — Podatek obrotowy — Ustawa o podatku od towarów i usług — Podatek pośredni — Sprzedaż wysyłkowa z terytorium kraju — Ustawa o VAT — Płatnik vat — VAT 7

Bibliografia

• Arak P. (red.) (2019), Krótka historia VAT w Polsce, Policy Paper 3/2019, Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa
• Ciupek B. (2018), Podatki-finanse-przedsiębiorstwo, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice
• Famulska T. (2017), Obciążenie podatkiem od towarów i usług przedsiębiorstw. Wybrane problemy na podstawie badań, Oeconomia. Vol. 51, 4
• Lipniewicz R. (2010), Docelowy system VAT w Unii Europejskiej. Harmonizacja opodatkowania transakcji wewnątrzwspólnotowych, Wolters Kluwer, Warszawa
• Portal podatkowy, Podatki.gov.pl
• Prokop D. (2014), System stworzony od podstaw czyli prawdziwa historia 25-lecia polskich podatków, EYGM, Warszawa
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Marta Mieszczak