Bariery komunikacyjne

Bariery komunikacyjne to przeszkody, na które możemy napotkać podczas procesu komunikacji. Ich wpływ na komunikację zazwyczaj jest negatywny. Barierą może być wszystko to, co uniemożliwia lub zniekształca proces komunikowania się.

TL;DR

Bariery komunikacyjne to przeszkody, które utrudniają proces komunikacji i mogą prowadzić do konfliktów. Klasyfikuje się je na trzy kategorie: osądzanie, dawanie rozwiązań i unikanie udziału w troskach drugiej osoby. Barierami mogą być również zniekształcanie informacji, negatywne nastawienie, hałas, różnice percepcyjne itp. Skuteczną komunikację można osiągnąć poprzez słuchanie, empatię, komunikację niewerbalną i eliminowanie barier.

Klasyfikacja barier komunikacyjnych

Jedną z najczęściej spotykanych barier w komunikowaniu się jest niedokładne słuchanie drugiej osoby. Bardzo często odbiorca, zamiast skupić się na przekazywanej mu informacji, zakłóca ten proces. Zakłócenia te powodują niezrozumienie pomiędzy uczestnikami rozmowy i mogą ostatecznie prowadzić do konfliktów interpersonalnych (S. Jung-Konstanty 2011, s. 106).

Mogą nimi być (B. Koc-Kozłowiec 2012, s. 107-108):

• porównywanie, gdy odbiorca zamiast słuchać, dokonuje oceny np. kto ma lepiej, kto gorzej
• domyślanie się - odbiorca nie zwracając uwagi na słowa, stara się czytać w myślach nadawcy
• przygotowywanie odpowiedzi - kiedy odbiorca podczas wypowiedzi drugiej osoby przygotowuje w myślach, co następnie powie
• słuchanie wybiórcze, czyli filtrowanie odbieranych informacji, powoduje, że nie wszystko, co nadawca chce nam przekazać, do nas trafia

Thomas Gordon w swojej książce wyróżnia trzy kategorie, a w nich 12 barier w komunikacji, nazywając je "brudną dwunastką" (T. Gordon 1994, s. 45-48, 107-112, 291-293):

OSĄDZANIE:

• Krytykowanie
• Przezywanie
• Stawianie diagnozy
• Chwalenie połączone z oceną

DAWANIE ROZWIĄZAŃ:

• Rozkazywanie
• Grożenie
• Moralizowanie
• Stawianie zbyt wielu lub niewłaściwych pytań
• Doradzanie

UNIKANIE UDZIAŁU W TROSKACH DRUGIEGO CZŁOWIEKA

• Odwracanie uwagi
• Logiczne argumentowanie
• Uspokajanie".

Pierwsza kategoria - osądzanie - należy do głównych barier komunikacyjnych. Według Carla Rogersa każdy z nas posiada "naturalną skłonność do osądzania", choć niewielu z nas tak o sobie myśli (C. Rogers 1995, s. 330).

Dawanie rozwiązań to druga grupa barier (wypowiedzi i zachowań), które mogą blokować skuteczną komunikację. Rozwiązania te możemy traktować jako porady, rozkazy, groźby lub moralizowanie. Niektóre z tych sposobów można traktować jako niosące większe ryzyko od innych. Często sugerowanie rozwiązania wcale nie rozwiązuje problemu, a stwarza jeszcze większy.

Ostatnia grupa barier to zachowania, które pozwalają nam uniknąć tematów, które wywierają na nas emocje. Ludzie bardzo często chcąc uniknąć tematu, w centrum uwagi stawiają samych siebie i swoje problemy. Może wynikać to z braku umiejętności słuchania (R. Bolton 1979, s. 169-181).

Inną klasyfikację barier w komunikowaniu się zastosował G. Łasiński. Podzielił on bariery na trzy grupy. W pierwszej z nich znajdziemy bariery semantyczne, odnoszące się głównie do przepływu informacji. Druga z nich to bariery psychologiczne, które odnoszą się do cech psychicznych u obu uczestników rozmowy. W trzeciej grupie autor uwzględnił bariery fizyczne i środowiskowe, które nie są zależne od ludzi. Podział ten jest następujący (G. Łasiński 2000, s. 20):

"BARIERY SEMANTYCZNE:

• Zniekształcanie informacji
• Wielkość, szybkość, objętość informacji
• Niezrozumiała tematyka
• Niezrozumiały język (terminologia)

BARIERY PSYCHOLOGICZNE:

• negatywne nastawienie
• nieśmiałość
• brak zainteresowania problemem
• zbyt duże zaangażowanie emocjonalne
• lekceważenia słuchaczy
• brak przygotowania merytorycznego
• dogmatyzm myślenia
• brak koncentracji
• monotonność wypowiedzi
• różnice temperamentów
• nieumiejętność słuchania
• zmęczenie

BARIERY FIZYCZNE I ŚRODOWISKOWE

• hałas
• temperatura
• miejsce
• pora dnia
• awaria sieci telekomunikacyjnych
• zbyt duża liczba uczestników
• zła aranżacja pomieszczenia
• presja czasu"

Komunikacja w organizacji

Menedżer, aby zarządzać oraz kierować ludźmi w organizacji, musi nie tylko pełnić role organizacyjne, ale także powinien posiadać wiedzę na temat skutecznej komunikacji. Pozwoli to utrzymywać dobrą atmosferę oraz relacje między pracownikami, ale również będzie skutkować lepszymi wynikami pracy, większą efektywnością pracy oraz osiąganiem celów. Aby proces komunikacji w organizacji był skuteczny, należy eliminować bariery stojące na przeszkodzie. Szybka reakcja na pojawiające się bariery, pozwoli zapobiegać niezrozumieniom oraz konfliktom. Oto niektóre z możliwych barier pojawiających się w organizacji między podwładnym a przełożonym (M. Stor 2002, s. 301):

• różnice percepcyjne
• niewłaściwe filtrowanie
• problemy językowe
• bierne słuchanie
• różne stany emocjonalne
• różne doświadczenia życiowe
• brak zaufania
• nieprzyjazna atmosfera
• nikłe lub zerowe sprzężenie zwrotne
• brak koncentracji
• presja czasu

Przełamywanie barier w komunikacji

Przede wszystkim, chcąc przełamać bariery w komunikowaniu, musimy pamiętać o najważniejszym - słuchaniu. Skuteczne słuchanie możemy opisać w czterech krokach (M. Davis, P. Fanning 2007, s. 31):

• słuchanie aktywne - polegające na zadawaniu pytań oraz udzielaniu odpowiedzi zwrotnych,
• słuchanie empatyczne - jest to wczuwanie się w sytuację rozmówcy,
• słuchanie otwarte - polega na wysłuchaniu w całości tego, co chce przekazać nam druga osoba, a dopiero następnie ocenianie wypowiedzi,
• słuchanie świadome - na które składają się nasza wiedza ogólna oraz obserwacja i wsłuchanie się w spójność wypowiedzi.

Podczas komunikowania się z drugim człowiekiem bardzo ważna jest również życzliwość. Nie chodzi tu o zaprzeczanie samemu sobie i swoim uczuciom, ale o to, by czasami zachować pewne słowa dla siebie, szczególnie, kiedy nie są bardzo istotne w konkretnej sytuacji. Milczenie oraz małomówność, a czasami nawet nieszczerość, bywają naprawdę pomocne.

Skuteczna komunikacja wymaga od nas także empatii. Cecha ta pozwala nam postrzegać pewne sprawy z perspektywy drugiego człowieka, dzięki czemu możemy lepiej zrozumieć jego sytuację oraz potrzeby.

Kolejną istotną kwestią przy skutecznym komunikowaniu się jest komunikacja niewerbalna, czyli nasza mowa ciała. Musimy zwracać uwagę na gestykulację, mimikę twarzy, dotyk i kontakt fizyczny, dystans przestrzenny, kontakt wzrokowy i pozycję ciała (A. Frączek 2012, s. 125-127).

Bariery komunikacyjne — artykuły polecane

Warunki efektywnej komunikacji — Styl komunikacji w zespole — Przeszkoda w komunikacji — Zasady komunikowania werbalnego — Komunikowanie interpersonalne — Sesja wymiany wizerunku — Analiza transakcyjna — Komunikatywność — Komunikacja interpersonalna — Karta C

Bibliografia

• Bolton R. (1979) People Skills, Simon and Schuster, Inc
• Davis M., Fanning P. (2007) Sztuka współczesnego porozumiewania się GWP, Gdańsk
• Frączek A. (2012) Komunikacja Interpersonalna Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość 9, 118-131
• Gordon T. (1994), Wychowanie bez porażek, PAX, Warszawa
• Jung-Konstanty S. (2011), Zasady publicznego i organizacyjnego komunikowania się, Strategiczne zarządzanie miastem w teorii i praktyce Urzędu Miasta Poznania, nr 7
• Koc-Kozłowiec B. (2012) Bariery komunikacyjne w rodzinie Wychowanie w Rodzinie 6, 99-116
• Łasiński G. (2000), Sztuka prezentacji, Wydawnictwo eMPi2, Poznań
• Rogers C. (1995), On Becoming a Person: A therapist’s View of Psychotheraphy, Houghton Miffilin, Boston

Autor: Gabriela Kamionka