Wspólnoty europejskie

Wspólnoty europejskie - mianem tym określane są trzy międzyrządowe organizacje państw europejskich. Są to: Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS), Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM).

TL;DR

Wspólnoty europejskie to trzy międzyrządowe organizacje: Wspólnota Węgla i Stali, Wspólnota Gospodarcza i Wspólnota Energii Atomowej. Powstały one w wyniku Planu Schumana, który miał na celu zapewnienie równoprawnej pozycji Niemcom w stosunkach międzynarodowych. Wspólnoty miały rozwijać gospodarkę, zwiększać zatrudnienie i podnosić stopę życiową. W 1957 roku powstały Wspólnota Gospodarcza i Wspólnota Energii Atomowej. Organami tych Wspólnot były m.in. Rada, Komisja i Trybunał Sprawiedliwości. W 1967 roku Wspólnoty zostały połączone w jedną strukturę. Oprócz tego istnieją inne wspólnoty, takie jak Rada Europy, NATO, OECD, EFTA, które również mają na celu współpracę i integrację państw europejskich.

Plan Schumana początkiem Wspólnot Europejskich

5 maja 1950 roku francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman ogłosił i w imieniu swojego rządu deklarację, która stała się podstawą tzw. "Planu Schumana". Polegał on na stworzeniu organizacji międzynarodowej, zapewniającej Niemcom równoprawną pozycję w stosunkach z innymi państwami - stronami porozumienia dotyczącego najbardziej podstawowych surowców strategicznych tj. węgla i stali. Produkcja w tym sektorze gospodarki miała być poddana kontroli dokonywanej przez organ niezależny od poszczególnych państw członkowskich. Idee przedstawione w "Planie Schumana: spotkały się z akceptacją sześciu państw tj. Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga oraz Włoch.

Powstanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS)

Deklaracja Schumana stała się bezpośrednią podstawą do rozpoczęcia negocjacji przez sześć wyżej wymienionych państw, prowadzonych od 10 czerwca 1950 roku do 19 marca 1951 roku. Doprowadziły one do uzgodnienia i podpisania 18 kwietnia 1951 roku w Paryżu Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Traktat paryski wszedł w życie 22 lipca 1952 roku, a podpisany został na okres 50 lat. Cele Wspólnoty zostały określone jako działanie nakierowane na rozwój gospodarki, przyczynianie się do zwiększenia zatrudnienia oraz podnoszenia stopy życiowej w państwach członkowskich. Traktat ustanawiał również ponadpaństwową strukturę organizacyjną Wspólnoty. Jej organami były odtąd:

• Wysoka Władza - jako organ egzekutywy składający się z dziewięciu członków, którego głównym zadaniem było tworzenie i wykonywanie prawa wspólnotowego.
• Specjalna Rada Ministrów - zajmowała się harmonizacją działania Wysokiej Władzy i rządów państw - członków.
• Zgromadzenie Ogólne - organ zajmujący się kontrolą polityczną, w skład którego wchodziło 68 członków. Posiadał prawo do uchwalenia wotum nieufności wobec Wysokiej Władzy.
• Trybunał Sprawiedliwości - składał się z siedmiu sędziów, których zadaniem było zapewnienie i stosowanie Traktatu i przepisów wykonawczych.

Powstanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej

Zachęcone sukcesami EWWiS klasy polityczne integrujących się państw nie ustawały w poszukiwaniu nowych formuł integracyjnych. Doszli oni do przekonania,że najszczerszą i najtrwalszą zarazem integrację mogą w przyszłości zapewnić Europie Zachodniej lepsze i głębsze więzi gospodarcze z dziedzin takich jak: energetyka (głównie atomowa), surowce, transport czy też rolnictwo. 1-2 czerwca 1955 roku zwołano do Messyny na Sycylii spotkanie ministrów spraw zagranicznych państw - członków EWWiS, podczas którego zapadła decyzja o merytorycznej rozbudowie wspólnych instytucji, stopniowej fuzji gospodarki narodowej, stworzeniu wspólnego rynku i harmonizacji polityki socjalnej. 25 marca 1957 roku w Rzymie doszło do podpisania dwóch traktatów ustanawiających kolejno Europejską Wspólnotę Gospodarczą oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Traktaty rzymskie weszły w życie 1 stycznia 1958 roku a ich stronami było sześć państw: Belgia, Holnadia, Luksemburg, Niemcy, Francja oraz Włochy.

Traktat Rzymski ustanawiający EWG został zawarty na czas nieokreślony. Do głównych zadań nowo powstałej Wspólnoty należało popieranie harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej całej Wspólnoty, stałej i zrównoważonej jej ekspansji gospodarczej, dążenie do stabilizowania gospodarstw państw - członków, systematycznego i szybszego podnoszenia poziomu życia społeczeństw tych państw, a w następstwie stopniowe zbliżanie polityk gospodarczych państw - członków i przez to ustanowienie ich wspólnego rynku. Dla realizacji wszystkich tych celów Traktat o EWG powołał cztery instytucje:

• Radę Międzyrządową - organ prawodawczy
• Komisję - organ wykonawczy
• Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne - organ deliberujący i częściowo kontrolny
• Trybunał Sprawiedliwości

Jako organy pomocnicze:

• Radę Gospodarczą i Społeczną
• Trybunał Obrachunkowy

Traktat Rzymski ustanawiający Euratom został zawarty na czas nieokreślony. zajmował się wyłącznie jednym sektorem, za to sektorem specyficznym, bo dotyczącym produkcji i eksploatacji energii atomowej. Głównym jego celem było dążenie do szybkiego kształtowania i wzrostu nuklearnego i tym samym kształtowanie wspólnego rynku. Cel ten miał być osiągnięty m.in. poprzez rozwijanie badań i upowszechnianie wiedzy technicznej, kształtowanie jednolitych norm bezpieczeństwa dla ochrony ludności i pracowników oraz przez czuwanie nad ich przestrzeganiem, ułatwianie inwestycji służących rozwojowi energetyki jądrowej we Wspólnocie i swobodny przepływ kapitałów na inwestycje nuklearne, nadzór nad systematycznym i odpowiednim zaopatrzeniem użytkowników energii atomowej w paliwo jądrowe oraz nadzór nad jego zgodnym z przeznaczeniem użytkowaniem itp. Dla realizacji tych celów Traktat o Euratomie przewidział powołanie:

• Rady
• Komisji
• Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego
• Trybunału Sprawiedliwości

oraz organów pomocniczych:

• Rady Gospodarczej i Społecznej
• Trybunału Obrachunkowego

Fuzja instytucji Wspólnot Europejskich

Od chwili podpisania Traktatów Rzymskich mamy do czynienia z istnieniem aż trzech Wspólnot: Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej z ich odrębnymi strukturami organizacyjnymi. Oczywiście utrzymywanie olbrzymiego aparatu, powielanego w strukturze i odrębnego dla każdej ze Wspólnot, od początku wydawało się niewłaściwe. Dlatego sygnatariusze Traktatów Rzymskich wraz z ich podpisaniem zaaprobowali dodatkową konwencję ustanawiającą fuzję, czyli ustanowienie niektórych wspólnych instytucji dla Wspólnot Europejskich. I tak na mocy właśnie tej konwencji dokonano fuzji takich instytucji jak Zgromadzenia Parlamentarne i Trybunały Sprawiedliwości. W konsekwencji pojawił się Parlament Europejski stanowiący jedno zgromadzenie międzyparlamentarne dla trzech Wspólnot oraz pojawił się wspólny Trybunał Sprawiedliwości. Fuzja pozostałych instytucji nastąpiła za sprawą tzw. Traktatu Fuzyjnego podpisanego 8 kwietnia 1965 roku. Na jego mocy ustanowiono jednolitą Radę i jednolitą Komisję Wspólnot Europejskich. Traktat wszedł w życie 1 lipca 1967 roku i od tego momentu trzy dotąd odrębne Wspólnoty posiadały cztery wspólne i jednolite organy: Radę, Komisję, Parlament Europejski oraz Trybunał Sprawiedliwości. Decyzje te stanowiły dalszy krok naprzód na drodze pogłębiania się procesu integracji.

Struktura organizacyjna Wspólnot Europejskich

Oprócz Unii Europejskiej możemy wyróżnić jeszcze wiele innych wspólnot państw europejskich, które z czasem stają się również jej częścią.

Rada Europy

Jedną z najpopularniejszych jest Rada Europy, która powstała w efekcie Kongresu Europejskiego 8 sierpnia 1948r. Skupia 46 państw. Siedziba RE znajduje się w Sztrasburgu. Sekretarzem Generalnym jest Terry Davis. Najważniejszym jej celem jest obrona praw człowieka i demokracji, propagowanie kultury oraz ochrona społeczna.

W swoje działalności w dziedzinie kulturalnej rada kładzie nacisk na aspekt edukacyjny, zwłaszcza dużo uwagi poświęcano na edukacje młodzieży. Rada Europy ma również charakter forum wymiany poglądów między państwami.

NATO

W zakresie obronności 4 kwietnia 1948 r. został powołany Pakt Północnoatlantycki, zwany NATO. Celem NATO jest zbiorowa obrona swoich członków poprzez zachowanie pokoju i umocnienie bezpieczeństwa. Do NATO należy 19 państw członkowskich, jednak współpracuje on również z wieloma innymi krajami. Zajmuje się takimi dziedzinami jak: polityczne konsultacje, planowanie obronne, łączność obrona powietrzna oraz w Sparcie logistyczne dla sił zbrojnych. NATO stanowi również forum aktywnej współpracy w takich strefach jak: planowanie cywilne w sytuacjach kryzysowych, usuwanie skutków katastrof naturalnych, konstruowanie programów naukowych, a także ochrony środowiska naturalnego.

OECD

Organizacja Współpracy i Rozwoju Gospodarczego (OECD), powstała w 1961 r. z przekształconej Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEWG).w roku 1999 skupiała już 29 najbardziej rozwiniętych państw świata Jej celem jest współpraca państw europejskich w zakresie budowy wspólnego systemu gospodarczego oraz jego szybki rozwój.

EWWiS

Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) powstała w lipcu 1952 r. Jej zadaniem było utworzenie wspólnego rynku węgla i stali, zwiększenie wydajności i specjalizacji, dofinansowanie produkcji, rozstrzyganie sporów w tym zakresie między przedsiębiorstwami.

EWG

Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) rozpoczęła działalność 1 stycznia 1958r. Przyczynia się ona do harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej wszystkich państw Wspólnoty, podwyższenia poziomu stopy życiowej i zacieśniania stosunków między państwami poprzez utworzenie wspólnego rynku i ujednolicanie polityki gospodarczej.

EURATOM

Euratom powstały 25 marca 1957r. Jego celem jest stworzenie niezbędnych warunków do powstania i szybkiego rozwoju przemysłów atomowych. Jego zadaniami są rozwijanie badań i zapewnienie rozpowszechnienia wiedzy technicznej, koordynowanie inwestycji przemysłowych oraz tworzenie wspólnych zakładów niezbędnych do rozwoju energii atomowej.

EFTA

Europejka Strefa Wolnego Handlu (EFTA) powstała 3 maja 1960 r. Zadaniem EFTY jest pomoc w rozwoju gospodarczym państw członkowskich, ich stabilizacja finansowa, działanie na rzecz swobodnego konkurowania między producentami oraz umożliwienie swobodnego dostępu do surowców.

W maju 1992 roku pomiędzy Krajami Wspólnoty Europejskiej a krajami EFTA podpisano traktat o powołaniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego zwanego również Europejska Przestrzenią Gospodarczą. Traktat ten zapewniła realizację czterech podstawowych zadań: umożliwienie swobodnego przepływu kapitału, ludzi, towarów i usług. W efekcie powstał największy rynek na świecie, który kumulował 40% światowego handlu

Wspólnoty europejskie — artykuły polecane

Traktat Rzymski — Traktat z Maastricht — Unia Europejska — Filary Unii Europejskiej — Traktat Paryski — ASEAN — Europejska Wspólnota Węgla i Stali — OECD — Rada Europy

Bibliografia

• Czubik P., Kuźniak B. (2004), Organizacje międzynarodowe, C.H. Beck, Warszawa
• Doliwa-Klepacki Z. (1993), Wspólnoty Europejskie. Analiza oraz wybrane dokumenty, Stowarzyszenie Absolwentów wydziału Prawa UW w Białymstoku, Białystok
• Galster J., Witkowski Z. (1997), Kompendium Wiedzy o Unii Europejskiej, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń
• Kaczmarek J., Skrzyp J. (2003), NATO, Wydawnictwo Alta, Wrocław
• Noble A. (1998), Przewodnik po Unii Europejskiej. Od Rzymu do Maastricht i Amsterdamu, Wydawnictwo Książka i wiedza, Warszawa
• Waszkiewicz A. (2002), Wspólnoty Europejskie 1951-1999, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń

Autor: Aneta Bocheńska, Małgorzata Jończyk