Pracodawca

Pracodawca to osoba fizyczna lub osoba prawna zatrudniająca pracowników na tzw. umowę o pracę zgodnie z zasadami Kodeksu Pracy. Zależność między pracownikiem a pracodawcą określana jest jako stosunek pracy. Na podstawie tego porozumienia pracownik zobowiązuje się do wykonywania określonej pracy pod kierownictwem pracodawcy, w określonym przez niego czasie i miejscu, natomiast pracodawca jest zobligowany do wypłacania pracownikowi wynagrodzenia (J. Lichtarski i in. 2001, s. 160-161; Kodeks pracy).

Pracodawcą może być jednostka organizacyjna lub też osoba fizyczna. W przypadku jednostki organizacyjnej nie konieczne jest posiadanie osobowości prawnej, aczkolwiek jednostka taka musi posiadać zdolność zatrudniania pracowników. Podobną zdolność posiada również osoba prawna, chyba że jakiekolwiek regulacje dotyczące tej osoby prawnej przyznają status pracodawcy jej jednostkom organizacyjnym.

Pracodawcami mogą być również ułomne osoby prawne, inaczej jednostki organizacyjne które nie są osobami prawnymi. Jednostkom takim musi być przyznana zdolność prawna, czyli zdolność pełnienia obowiązków cywilnoprawnych, jak również i zdolność bycia podmiotem określonych praw. Do takich jednostek należą np: wspólnoty mieszkaniowe, oraz spółki jawne i partnerskie. Osoba fizyczna, która zatrudnia pracowników we własnym imieniu, również zalicza się do pracodawców, niezależnie od tego czy zatrudnia pracowników dla realizacji własnych potrzeb osobistych, czy też w celu prowadzenia własnej działalności gospodarczej. Magazyny, sklepy, hurtownie czy też jakiekolwiek inne punkty usługowe prowadzone przez osobę fizyczną nie można określić jako pracodawców, lecz są one zakładami pracy w znaczeniu przedmiotowym. W takich przypadkach pracodawcą jest osoba fizyczna która prowadzi daną działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej.

W przypadku spółek cywilnych pracodawcą nie są poszczególni wspólnicy danej spółki, ani też jedna wyodrębniona jednostka tej spółki, ale wówczas za pracodawcę należy uznać wszystkich wspólników tej spółki w zakresie prowadzonej przez nich działalności. Inaczej mówiąc, wspólnicy spółek cywilnych są tzw. pracodawcą zbiorowym (U. Jackowiak 2011, s. 56-61).

TL;DR

Pracodawca to osoba fizyczna lub prawna zatrudniająca pracowników na umowę o pracę. Pracodawca ma obowiązki, takie jak wypłacanie wynagrodzenia, zapewnienie bezpiecznych warunków pracy i szkoleń, oraz dbanie o dobre relacje między pracownikami. Ma również prawa, takie jak zwalnianie pracowników czy ustalanie warunków pracy.

Obowiązki pracodawcy

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, zatrudniający ma obowiązek zapoznać pracowników z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na określonym stanowisku, jak również z ich uprawnieniami. Powinien on także zapewnić pełne wykorzystanie czasu pracy oraz osiąganie przez pracowników wysokiej wydajności i jakości pracy wykorzystując przy tym uzdolnienia i kwalifikacje pracowników. Do obowiązków pracodawcy należy także zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków w miejscu pracy, jak również prowadzenie regularnych i systematycznych szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Jest on także zobowiązany do wypłacania wynagrodzenia pracownika w sposób prawidłowy, terminowy i ustalony w umowie, zapewniania pracownikom możliwości podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz umożliwienie przystosowania się do poprawnego wykonywania pracy pracownikom podejmującym pracę tuż po ukończeniu szkoły zawodowej lub wyższej. Ponadto pracodawca powinien zaspokajać socjalne potrzeby pracowników, obiektywnie i sprawiedliwie oceniać wyniki pracy na podstawie określonych kryteriów, jak również dbać o przestrzeganie zasad społecznego współżycia w miejscu pracy. Natomiast po zakończeniu przez pracownika świadczenia pracy na rzecz pracodawcy, jest on zobowiązany do niezwłocznego wystawienia mu świadectwa pracy. Ponadto zadaniem pracodawcy jest zapewnianie pracownikom na terenie zakładu bądź w inny sposób, dostępu do przepisów dotyczących równego traktowania zatrudnionych oraz zapobieganie mobbingowi, czyli prześladowaniu pracowników w miejscu pracy (U. Jackowiak, W. Uziak, A. Wypych-Żywicka 2012, s. 310-328; Kodeks pracy).

Prawa pracodawcy

Poza zadaniami, do których wykonywania na mocy prawa zobowiązany jest pracodawca, przepisy określają także prawa zatrudniającego. Upoważniają one pracodawcę do zatrudniania pracowników, zwalniania pracowników, regulowania kwestii ich wynagrodzeń, ustalania warunków pracy, ale także przyznawania nagród oraz wyróżnień, jak również stosowania upomnień, nagan oraz kar pieniężnych w przypadku naruszeń ze strony pracowników. Może on również ustalać rodzaj oraz wartość przywilejów przysługujących określonym grupom zawodowym. Dodatkowo pracodawca ma prawo do kontrolowania wykonywanych przez pracowników (w tym także telepracowników) obowiązków oraz efektów ich pracy czy dochodzenia od pracowników wyrównania strat, jakie poniósł w wyniku naruszenia zakazu konkurencji. Na potrzeby procesu rekrutacyjnego zatrudniający ma prawo wymagać od osób ubiegających się o pracę podania danych personalnych, w tym:

1. imienia oraz nazwiska,
2. imion rodziców,
3. daty urodzenia,
4. miejsca zamieszkania,
5. wykształcenia,
6. informacji o poprzednich miejscach zatrudnienia,
7. pozostałych danych niezbędnych do korzystania przez pracownika ze specjalnych uprawnień wyszczególnionych w prawie pracy (np. imiona i nazwiska dzieci oraz ich data urodzenia),
8. numeru PESEL pracownika,
9. innych danych osobowych, jeżeli obowiązek ich podania wynika z pozostałych przepisów (Kodeks pracy).

Zobacz także:

• Co warto wiedzieć o pracodawcy

Pracodawca — artykuły polecane

Obowiązki pracodawcy — Układy zbiorowe pracy — Urzędnik — Prawa pracownika — Pracownik — Praca sezonowa — Zarządca nieruchomości — Źródła powstawania stosunku pracy — Praktykant

Bibliografia

• Jackowiak U. (2011), Prawo pracy. Zarys instytucji, WSAIB im. Eugeniusza Kwiatkowskiego, Gdynia
• Jackowiak U., Uziak W., Wypych-Żywicka A. (2012), Prawo Pracy. Podręcznik dla studentów prawa, Wolters Kluwer, Warszawa
• Krasowska-Kłos R. (red.) (2001), Kodeks Pracy, Infor, Warszawa
• Kubot Z. (2005), Prawo Pracy, Difin, Warszawa
• Lichtarski J. (red.) (2001), Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław
• Tomanek A. (2015), Uwagi o kodeksowej regulacji dokonywania za pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy, Studia Iuridica Lublinensia, vol. XXIV
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
• Wróbel J. (2011), Klauzula konkurencyjna w prawie pracy jako instrument ochrony pracodawcy - analiza przepisów na gruncie praktyki i orzecznictwa Sądu Najwyższego, Gospodarka Rynek Edukacja, nr 3

Autor: Jarosław Szot, Karolina Zboś

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.