Przedsiębiorstwo państwowe: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Zarządzania
m (→Bibliografia) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
| (Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''[[Przedsiębiorstwo]] państwowe''' jest definiowane jako jednostka gospodarcza, o charakterze formalnym, mająca [[Osobowość prawna|osobowość prawną]], którą uzyskuje z chwilą wpisania do [[Krajowy Rejestr Sądowy|Krajowego Rejestru Sądowego]]. Stanowi podmiot [[Gospodarka narodowa|gospodarki narodowej]], wyodrębniony pod względem ekonomicznym, organizacyjnym i prawnym, przystosowany do niezależnego wykonywania zadań <ref>Duraj J. (2000).</ref>. | '''[[Przedsiębiorstwo]] państwowe''' jest definiowane jako jednostka gospodarcza, o charakterze formalnym, mająca [[Osobowość prawna|osobowość prawną]], którą uzyskuje z chwilą wpisania do [[Krajowy Rejestr Sądowy|Krajowego Rejestru Sądowego]]. Stanowi podmiot [[Gospodarka narodowa|gospodarki narodowej]], wyodrębniony pod względem ekonomicznym, organizacyjnym i prawnym, przystosowany do niezależnego wykonywania zadań <ref>Duraj J. (2000).</ref>. | ||
| Linia 26: | Linia 11: | ||
* '''samofinansowanie''' - przedsiębiorstwo państwowe ponosi wszelakie wydatki związane z prowadzeniem działalności, finansując je z uzyskanych przychodów ze [[sprzedaż]]y [[produkt]]ów i świadczonych [[Usługa|usług]], | * '''samofinansowanie''' - przedsiębiorstwo państwowe ponosi wszelakie wydatki związane z prowadzeniem działalności, finansując je z uzyskanych przychodów ze [[sprzedaż]]y [[produkt]]ów i świadczonych [[Usługa|usług]], | ||
* '''samorządność''' - przejawia się poprzez istnienie organów samorządu załogi, których zadaniem | * '''samorządność''' - przejawia się poprzez istnienie organów samorządu załogi, których zadaniem | ||
<google>n</google> | |||
==Podstawa prawna== | ==Podstawa prawna== | ||
[[Akty prawne]] regulujące działalność przedsiębiorstwa państwowego: | [[Akty prawne]] regulujące działalność przedsiębiorstwa państwowego: | ||
* [[Kodeks]] cywilny | * [[Kodeks]] cywilny | ||
* Ustawy podatkowe | * Ustawy podatkowe | ||
| Linia 124: | Linia 110: | ||
Znaczna ilość przedsiębiorstw państwowych została przekształcona w jednoosobowe spółki skarbu państwa (mające charakter spółek z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółek akcyjnych). [[Proces]] ten nazywany jest komercjalizacją przedsiębiorstw<ref>Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). </ref> | Znaczna ilość przedsiębiorstw państwowych została przekształcona w jednoosobowe spółki skarbu państwa (mające charakter spółek z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółek akcyjnych). [[Proces]] ten nazywany jest komercjalizacją przedsiębiorstw<ref>Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). </ref> | ||
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Formy własności]]}} — {{i5link|a=[[Trzeci sektor]]}} — {{i5link|a=[[Jednostka sektora finansów publicznych]]}} — {{i5link|a=[[Jednoosobowa spółka skarbu państwa]]}} — {{i5link|a=[[Fundacja]]}} — {{i5link|a=[[Towarzystwo ubezpieczeniowe]]}} — {{i5link|a=[[Agencja rozwoju przemysłu]]}} — {{i5link|a=[[Beneficjent]]}} — {{i5link|a=[[Starostwo powiatowe]]}} }} | |||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| Linia 130: | Linia 118: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<noautolinks> | <noautolinks> | ||
* Duraj J. (2000) | * Duraj J. (2000), ''Podstawy ekonomiki przedsiębiorstwa'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa | ||
* Engelhardt J. (red.) (2017) | * Engelhardt J. (red.) (2017), ''Ekonomika przedsiębiorstw'', CeDeWu, Warszawa | ||
* Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011) | * Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011), ''Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa | ||
* Kwiatkowski G. (2016), ''[https://www.ue.katowice.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/SE_Artyku%C5%82y_251_270/SE_260/06.pdf Przedsiębiorstwa państwowe we współczesnej gospodarce - problemy definicyjne]'', Studia Ekonomiczne. ZN Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 260 | |||
* Kwiatkowski G. (2016) | * Lichtarski J. (red.) (2001), ''Podstawy nauki o przedsiębiorstwie'', Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław | ||
* Lichtarski J. (red.) ( | * Luterek T. (2016), ''Reprywatyzacja, Źródła problemu'', Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa | ||
* Luterek T. (2016) | * Mujżel J. (1997), ''Przedsiębiorstwa w procesie transformacji'', Wydawnictwo Poltext, Warszawa | ||
* Mujżel J. (1997) | * Smid W. (2010), ''Leksykon przedsiębiorcy'', Wydawnictwo Poltext, Warszawa | ||
* Smid W. (2010), | * Szarzec K. (2016), ''[https://www.ue.katowice.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/SE_Artyku%C5%82y_251_270/SE_260/13.pdf Przedsiębiorstwa państwowe w krajach Europy Środkowo-Wschodniej]'', Studia Ekonomiczne, ZN Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 260 | ||
* Szarzec K. (2016) | * ''Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych.'' [https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19810240122 Dz.U. 1981 nr 24 poz. 122] | ||
* | * ''Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego.'' [https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19810240123 Dz.U. 1981 nr 24 poz. 123] | ||
</noautolinks> | </noautolinks> | ||
{{a|Mateusz Chowaniec, Aleksandra Kanicka}} | {{a|Mateusz Chowaniec, Aleksandra Kanicka}} | ||
[[Kategoria:Przedsiębiorstwo]] | [[Kategoria:Przedsiębiorstwo]] | ||
{{#metamaster:description|Przedsiębiorstwo państwowe - samodzielny podmiot gospodarczy, wykonujący zadania zgodnie z ustawą z 1981 r.}} | {{#metamaster:description|Przedsiębiorstwo państwowe - samodzielny podmiot gospodarczy, wykonujący zadania zgodnie z ustawą z 1981 r.}} | ||
Aktualna wersja na dzień 19:43, 17 gru 2023
Przedsiębiorstwo państwowe jest definiowane jako jednostka gospodarcza, o charakterze formalnym, mająca osobowość prawną, którą uzyskuje z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Stanowi podmiot gospodarki narodowej, wyodrębniony pod względem ekonomicznym, organizacyjnym i prawnym, przystosowany do niezależnego wykonywania zadań [1].
Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych wyjaśnia iż "Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się podmiotem gospodarczym, posiadającym osobowość prawną" [2].
TL;DR
Przedsiębiorstwo państwowe to jednostka gospodarcza z osobowością prawną, której działalność regulują akty prawne. Ma ono zasady samodzielności, samofinansowania i samorządności. Organami przedsiębiorstwa są organy samorządu załogi i dyrektor. Przedsiębiorstwa państwowe mogą być tworzone przez organy administracji państwowej, banki państwowe i inne organy państwowe. Dzielą się na przedsiębiorstwa skarbu państwa, przedsiębiorstwa własnościowe państwowych osób prawnych i przedsiębiorstwa z przewagą kapitału państwowego. Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego są własnością organów samorządu terytorialnego i mają charakter przedsiębiorstw użyteczności publicznej. Przedsiębiorstwa państwowe w gospodarce rynkowej mają różne problemy, które mogą być przezwyciężone poprzez prywatyzację lub wzmocnienie pozycji właściciela i dyrektora przedsiębiorstwa.
Przymioty przedsiębiorstwa państwowego
Zasada "3S" przejawia się w następujący sposób [3]:
- samodzielność - organy przedsiębiorstwa mogą swobodnie podejmować decyzje i prowadzić działalność w każdym aspekcie, przy zachowaniu szczególnych uprawnień organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwem,
- samofinansowanie - przedsiębiorstwo państwowe ponosi wszelakie wydatki związane z prowadzeniem działalności, finansując je z uzyskanych przychodów ze sprzedaży produktów i świadczonych usług,
- samorządność - przejawia się poprzez istnienie organów samorządu załogi, których zadaniem
Podstawa prawna
Akty prawne regulujące działalność przedsiębiorstwa państwowego:
- Kodeks cywilny
- Ustawy podatkowe
- Ustawa o rachunkowości
- Ustawa o przedsiębiorstwie państwowym
- Kodeks spółek handlowych
- inne specjalne akty prawne, m.in. ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, ustawa o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego[4]
Organy przedsiębiorstwa państwowego
Do Organów przedsiębiorstwa państwowego należą:
- a) ogólne zebranie pracowników (delegatów), którego zadaniem jest:
- uchwalanie statutu przedsiębiorstwa,
- zatwierdzanie planów długookresowych,
- dokonywanie rozdzielania zysku pomiędzy pracowników załogi,
- b) rada pracownicza, mająca takie kompetencje jak:
- uchwalanie planów rocznych,
- podejmowanie najważniejszych decyzji w sprawie inwestycji,
- rozdzielanie dochodu wynikowego,
- wyznaczanie i dymisjonowanie dyrektora,
- rozstrzyganie kwestii podziału/ łączenia przedsiębiorstwa,
- wyróżnić można 2 rodzaje rady pracowniczej:
- a) rada robotnicza
- b) rada pracownicza zakładu w przedsiębiorstwie wielozakładowym,
- kieruje przedsiębiorstwem i reprezentuje go na zewnątrz,
- w sposób niezależny i odpowiedzialny podejmuje decyzje,
- jest powoływany na pięcioletnią kadencję bądź na czas nieokreślony, przez radę pracowniczą,
- swoją władzę uzyskuje na drodze konkursu,
- może być odwołany przez radę pracowniczą za zgodą organu założycielskiego.
Podmioty tworzące przedsiębiorstwo państwowe
Przedsiębiorstwo państwowe może być utworzone przez [8]:
- naczelne, centralne oraz wojewódzkie organy administracji państwowej,
- banki państwowe
- inne organy pańswtowe, nazywane organami założycielskimi[9]
Podział przedsiębiorstw państwowych
Przedsiębiorstwa państwowe w Polsce można podzielić na:
- przedsiębiorstwa skarbu państwa
- działające na podstawie ustawy o przedsiębiorstwie państwowym z dnia 25 września 1981r (DzU nr 18, poz. 122 z póżn. zm.)
- działające na podstawie przepisów kodeksu spółek handlowych - mające formę jednoosobowych spółek skarbu państwa
- przedsiębiorstwa będące własnością państwowych osób prawnych (powstające w Polsce od 1990 roku)
- przedsiębiorstwa z przewagą kapitału państwowego (przedsiębiorstwa mieszane)[10]
Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego
Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego stanowią własność organów samorządu terytorialnego:
- gmin - nazywane przedsiębiorstwami komunalnymi, powstałymi z wyodrębnienia majątku ogólnonarodowego
- powiatów - ograniczone przepisami do celów świadczenia usług użyteczności publicznej w skali ponadgminnej, przepisy nie określają ich formy prawnej
- województw - występujące w formie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółek akcyjnych[11]
Wyżej wymienione przedsiębiorstwa mają najczęściej charakter przedsiębiorstw użyteczności publicznej. Ich główną rolą jest ciągłe, nieustanne zaspakajanie potrzeb społeczeństwa, zwłaszcza w obszarach:
- "inżynierii sanitarnej,
- komunikacji miejskiej,
- zaopatrzenia ludności w energię elektryczną, gazową i cieplną,
- zarządu państwowymi zasobami lokalowymi,
- zarządu państwowymi terenami zielonymi,
- usług pogrzebowych i utrzymania urządzeń cmentarnych,
- usług kulturalnych".
Przedsiębiorstwa państwowe w gospodarce rynkowej
W odróżnieniu od pozostałych form organizacyjno - prawnych działalności gospodarczej w Polsce, w przedsiębiorstwach państwowych kompetencje zarządcze zależą od stosunku pracy, podczas gdy w pozostałych przypadkach - od stosunku własności. Dlatego też przedsiębiorstwa państwowe, funkcjonując w gospodarce rynkowej borykają się z różnymi problemami tj. rozmycie odpowiedzialności w przedsiębiorstwie, brak postawienia celów ekonomicznych na podium celów, na skutek działania silnej pozycji związków zawodowych i upolitycznienia, niska skuteczność nadzoru właścicielskiego).[12] Owe przeszkody można przezwyciężyć na dwa sposoby,[13]:
- poprzez prywatyzację - w wyniku czego forma przedsiębiorstwa państwowego przestanie istnieć, polega na udostępnianiu osobom trzecim akcji lub udziałów w spółkach z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa[14]
- poprzez wzmocnienie pozycji właściciela (Skarbu Państwa) oraz dyrektora przedsiębiorstwa.
Znaczna ilość przedsiębiorstw państwowych została przekształcona w jednoosobowe spółki skarbu państwa (mające charakter spółek z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółek akcyjnych). Proces ten nazywany jest komercjalizacją przedsiębiorstw[15]
| Przedsiębiorstwo państwowe — artykuły polecane |
| Formy własności — Trzeci sektor — Jednostka sektora finansów publicznych — Jednoosobowa spółka skarbu państwa — Fundacja — Towarzystwo ubezpieczeniowe — Agencja rozwoju przemysłu — Beneficjent — Starostwo powiatowe |
Przypisy
- ↑ Duraj J. (2000).
- ↑ DzU z 2013r. poz. 1384, z 2015r. poz. 1322, z 2016 r. poz. 1948,2260
- ↑ Lichtarski J. (red.) (1999)
- ↑ Smid W. (2010).
- ↑ Duraj J. (2000).
- ↑ DzU z 2015r. poz. 1543
- ↑ DzU z 2013r. poz. 1384, z 2015r. poz. 1322, z 2016 r. poz. 1948,2260
- ↑ DzU z 2013r. poz. 1384, z 2015r. poz. 1322, z 2016 r. poz. 1948,2260
- ↑ Smid W. (2010).
- ↑ Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- ↑ Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011).
- ↑ Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011).
- ↑ Mujżel J. (1997)
- ↑ Luterek T. (2016).
- ↑ Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011).
Bibliografia
- Duraj J. (2000), Podstawy ekonomiki przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Engelhardt J. (red.) (2017), Ekonomika przedsiębiorstw, CeDeWu, Warszawa
- Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011), Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Kwiatkowski G. (2016), Przedsiębiorstwa państwowe we współczesnej gospodarce - problemy definicyjne, Studia Ekonomiczne. ZN Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 260
- Lichtarski J. (red.) (2001), Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław
- Luterek T. (2016), Reprywatyzacja, Źródła problemu, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa
- Mujżel J. (1997), Przedsiębiorstwa w procesie transformacji, Wydawnictwo Poltext, Warszawa
- Smid W. (2010), Leksykon przedsiębiorcy, Wydawnictwo Poltext, Warszawa
- Szarzec K. (2016), Przedsiębiorstwa państwowe w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, Studia Ekonomiczne, ZN Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 260
- Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych. Dz.U. 1981 nr 24 poz. 122
- Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego. Dz.U. 1981 nr 24 poz. 123
Autor: Mateusz Chowaniec, Aleksandra Kanicka
