Administracja rządowa

Administracja Rządowa (z łaciny: administrare - zarządzać, służyć radą / pomocą) jest to zbiór podmiotów realizujących działalność organizatorską ustanowiony przez ustawę, regulowana przez normy prawne. System ten ma za zadnie umożliwienie w sposób jawny i skoordynowany działanie współpracujących ze sobą instytucji państwowych. Termin "Administracja" pojawił się w starożytnym Rzymie, a w żywych językach europejskich znany był od czasów średniowiecza. Administracja rządowa w Rzeczpospolitej jest kierowana odgórnie przez Radę Ministrów wg art. 149 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej: "Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy". (Konstytucja RP 1997, art. 149 ust. 1)

TL;DR

Administracja Rządowa to zbiór podmiotów realizujących działalność organizatorską, regulowana przez normy prawne. Dzieli się na centralną i terenową administrację. Centralna administracja obejmuje Prezesa Rady Ministrów, Radę Ministrów, Kancelarię Premiera, ministrów oraz szefów urzędów centralnych. Terenowa administracja obejmuje wojewodę, urzędy, służby, inspekcje, kontrole, agencje i straże. Administracja może być zespolona (pod zwierzchnictwem wojewody) lub niezespolona (podlegająca właściwemu ministrowi). Działa w ramach wyznaczonych prawem zadań i kompetencji.

Podział Administracji Rządowej w Polsce

Administrację Rządową dzielimy na:

• centralną administrację rządową obejmującą niezespoloną administrację rządową w województwie,
• terenową administrację rządową obejmującą urząd wojewódzki oraz zespoloną administrację rządową w każdym województwie,

Jak podaje J. Sługocki administracja rządowa jej struktura i organizacja jest bardzo złożonym systemem. Rządowa administracja centralna znajduje się na szczeblu centralnym, a rządowa administracja terenowa na szczeblu jednostek podziału terytorialnego (J. Sługocki 2007, s. 60)

Centralna Administracja Rządowa

Struktura centralnej administracji rządowej jest złożona z kilku segmentów:

1. Prezes Rady Ministrów
2. Rada Ministrów
3. Kancelaria Premiera
4. Ministrowie (i ich ministerstwa)
5. Szefowie urzędów centralnych
6. Szefowie państwowych jednostek organizacyjnych

Rada Ministrów

Rada ministrów (Rząd) - zdaniem J. Zimmermanna Rada Ministrów to "(…) naczelny, kolegialny organ państwowy będący konstytucyjnie władzą wykonawczą o kompetencji generalnej. Jest ona organem objętym konstytucyjnym domniemaniem kompetencji, oznaczającym, że należą do niej sprawy polityki państwa niezastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego (art.146 ust. 1 i 2 Konstytucji)". (J. Zimmermann 2018, s. 243) Większość podmiotów wchodzących w skład Rady Ministrów posiada status oddzielnych, naczelnych lub centralnych organów administracji rządowej. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów (Premier) i ministrów, mogą być również wiceprezesi Rady Ministrów (Wicepremierzy) jako dodatkowe podmioty (uzależnione jest to od decyzji premiera) oraz przewodniczący komitetów określonych w ustawach (art. 147 Konstytucji). Powoływanie Rady Ministrów składa się z dwóch procedur - zasadniczej i rezerwowej. Procedura zasadnicza polega na tym, że Prezydent RP w ciągu 14 dni, aktem desygnacji Prezesa Rady Ministrów prowadzi działania umożliwiające utworzenie gabinetu. Proces kształtowania się składu Rady Ministrów kończy wręczenie aktów powołania Prezesa Rady Ministrów i pozostałych członków Rady Ministrów przez Prezydenta RP oraz złożenie przez nich przysięgi wobec Prezydenta. Następnie Premier ubiega się o uzyskanie od Sejmu wotum zaufania (bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów na stali Sejmowej). Trwa następne 14 dni.

Organy centralne podległe Sejmowi RP

W skład organów centralnych podległych Sejmowi RP wchodzą: Główny Inspektor Ochrony Danych Osobowych i Głównego Inspektora Pracy. Status tych organów jest szczególny z racji, iż są bezpośrednio podległe Sejmowi. Organy te mają częściowo charakter organów kontroli państwowej, jak również częściowo organów administracyjnych. Według E. Zielińskiego nie ma wyraźniejszej reguły rodzaju, w obecnym stanie faktycznym administracji rządowej, jakie funkcje mają należeć do ministerstwa a jakie do urzędów centralnych i instytucji centralnej administracji (E. Zieliński 2013, s. 28)

Terenowa Administracja Rządowa

Struktura terenowej administracji rządowej jest również złożona z kilku segmentów:

• Wojewoda (przedstawiciel naczelny Rady Ministrów w województwie)
• Urzędy
• Służby, inspekcje, kontrole, agencje i straże

Całość struktury charakteryzuje się wielością podmiotów i ich wzajemnym powiązaniem organizacyjnym (S. Cieślak 2004, s. 74)

Urzędy terenowe

Do urzędów terenowych administracji publicznej zaliczamy m.in.:

• Główny urząd statystyczny (GUS)
• Centralna Komisja Egzaminacyjna (CKE)
• Urząd Ochronny Konkurencji i Konsumentów (UOKiK)
• Urząd Patentowy Rzeczpospolitej (UPRP)
• Urząd Dozoru Technicznego (UDT)
• Urząd do Spraw Cudzoziemców
• Urząd Zamówień Publicznych
• Komisja Nadzoru Finansowego (KNF)

Służby, inspekcje, kontrole, agencje i straże

Do służb, inspekcji, kontroli, agencji i straż zaliczamy m.in.:

• Policja
• Straż Graniczna (SG)
• Najwyższa Izba Kontroli (NIK)
• Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW)
• Agencja Wywiadu (AW)
• Regionalna Izba Obrachunkowa (rzadziej używane RIO)
• Państwowa Straż Pożarna (PSP)
• Służba Wywiadu Wojskowego (SWW)
• Służba Celno-Skarbowa
• Służba Ochrony Państwa (SOP)

Administracja zespolona a niezespolona

Główną różnicą pomiędzy zespoleniem administracji a jej brakiem jest sprawowanie zwierzchnictwa przez wojewodę. Jak podaje J. Sługocki całość systemu administracyjnego działa i posiada kompetencje w ramach przyznanych im prawem zadań. Każdy z organów posiada ściśle określone kompetencje i zadania (J. Sługocki 2007, s. 42) Administracja działa w ramach wyznaczonych prawem zadań i stanowionych kompetencji. Organy mają wyraźnie określone zadania i kompetencje

Administracja zespolona

Zwierzchnikiem administracji rządowej zespolonej w województwie jest wojewoda. W skład jego obowiązków wchodzi:

1. Kierowanie i koordynowanie działalności administracji w województwie,
2. Odpowiada za warunki, aby całość systemu mogła działać,
3. Kontroluje i nadzoruje całokształt działania administracji rządowej,
4. Odpowiada za wszystkie rezultaty jej działalności,

Administracja niezespolona

Organami niezespolonej administracji rządowej są organy terenowe administracji rządowej, które są podporządkowane właściwemu ministrowi, centralne organy rządowej administracji oraz kierownicy państwowych jednostek państwowych organizacji wykonujący w województwie zadania administracji rządowej. Są to m.in.:

• komendanci oddziałów, placówek i dywizjonów Straży Granicznej,
• państwowi graniczni inspektorzy sanitarni,
• szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych i komendanci uzupełnień,
• dyrektorzy okręgowych urzędów (np. miar, probierczych, górniczych)

Powoływanie i odwoływanie organów wynika z odrębnych ustaw. Wszystkie organy niezespolonej administracji rządowej zobowiązane są do składania corocznych raportów dotyczących ich funkcjonowania.

Działy Administracji Rządowej

Wyróżnia się następujące działy:

1. administracja publiczna,
2. budownictwo, planowanie i zagospodarowanie przestrzenne oraz mieszkalnictwo,
3. aktywa państwowe,
4. budżet,
5. finanse publiczne,
6. gospodarka,
7. gospodarka morska,
8. gospodarka wodna,
9. instytucje finansowe,
10. informatyzacja,
11. członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej,
12. kultura i ochrona dziedzictwa narodowego,
13. kultura fizyczna,
14. łączność,
15. (uchylony)
16. nauka,
17. obrona narodowa,
18. oświata i wychowanie,
19. praca,
20. rolnictwo,
21. rozwój wsi,
22. rozwój regionalny,
23. rynki rolne,
24. rybołówstwo,
25. Skarb Państwa
26. sprawiedliwość,
27. szkolnictwo wyższe i nauka,
28. transport,
29. turystyka,
30. środowisko,
31. rodzina,
32. sprawy wewnętrzne,
33. wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne,
34. zabezpieczenie społeczne,
35. sprawy zagraniczne,
36. zdrowie.

(Dz.U. 1997 nr 141 poz. 943)

Administracja rządowa — artykuły polecane

Administracja — Miasto na prawach powiatu — Wojewoda — Starostwo powiatowe — Prezes Rady Ministrów — Rada dialogu społecznego — Urząd wojewódzki — Administracja zespolona — Organy administracji publicznej — Innowacje finansowe

Bibliografia

• Boć J. (2005), Administracja publiczna, Wrocław
• Cieślak S. (2004), Praktyka organizowania administracji publicznej, Difin, Warszawa
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Sługocki J. (2007), Prawo Administracyjne. Podstawowe zagadnienia ustrojowe, Wolters Kluwer, Warszawa
• Strona internetowa: Administracja Rządowa zespolona i niezespolona, Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie
• Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie Dz.U. 2009 nr 31 poz. 206
• Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej. Dz.U. 1997 nr 141 poz. 943
• Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów Dz.U. 1996 nr 106 poz. 492
• Zieliński E. (2013), Administracja Rządowa i Samorządowa w Polsce, Wyższa Szkoła Administracyjno-Społeczna, Warszawa
• Zimmermann J. (2018), Prawo Administracyjne, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Piotr Rak