Spedycja

Spedycja to "organizowanie przewozu ładunków i wykonywanie wszystkich lub niektórych związanych z tym czynności. Działalność ta może być wykonywana przez:

• użytkownika transportu (spedycja własna);
• przedsiębiorstwo transportowe (funkcja spedytora i przewoźnika połączona w jednym przedsiębiorstwie);
• wyodrębnione przedsiębiorstwo spedycyjne (przedsiębiorstwo to zajmuje się zarobkowo odpłatnie czynnościami związanymi z organizowaniem przewozu ładunków na rzecz określonego zleceniodawcy".

Inna z definicji spedycji określa ją "jako zorganizowanie przemieszczenia ładunków przy zastosowaniu odpowiednio dobranych środków transportowych i sposobu przewozu, w wyniku czego następuje przesłanie ładunku od nadawcy do odbiorcy".

TL;DR

Spedycja to organizowanie przewozu ładunków i wykonywanie związanych z tym czynności. Może być wykonywana przez różne podmioty i obejmuje transport drogowy, morski, lotniczy oraz kolejowy. Spedycja ma wiele zalet, takich jak oszczędność czasu i kosztów, większa skuteczność, profesjonalizm i łatwość kontaktu. Jednak ma też ograniczenia, takie jak koszty, niewystarczające zabezpieczenie, niska wydajność i niewystarczająca jakość usług. Usługi spedycji mogą być świadczone przez przewoźników, spedytorów, operatorów logistycznych i usługodawców logistycznych. Spedycja obejmuje zarządzanie procesami transportowymi, zarządzanie zapasami, optymalizację kosztów logistycznych i świadczenie usług konsultingowych.

Typy spedycji

• usługa materialna nakierowana jest na zysk
• przeznaczona jest na sprzedaż

Spedycja to jeden z działów transportu polegający na organizowaniu przewozu towarów, którą możemy podzielić na dwa czynniki:

• czynnościowy, w którym to czynniku wyodrębniamy funkcję przewoźnika, oraz funkcję zamawiającego usługę przewozu
• handlowy, w którym to czynniku chodzi o rozdzielenie praw własności do przewożonego towaru od podjęcia się wykonawstwa usługi i jego dystrybucji

Spedycja jest przykładem działalności gospodarczej, która polega na organizowaniu przewozu ładunków na zlecenie jakiegoś podmiotu gospodarczego, który może mieć formę prawną osoby prawnej lub fizycznej.

Podział spedycji

• spedycja gałęziowa, w której całość pracy wykonywana jest przez użycie jednego rodzaju środka przewozowego,
• spedycja intermodalna, w ramach której angażuje się pracę nie jednej gałęzi transportu

Klasyfikacja spedycji

Sfery działania i zasięgu obsługiwanego towaru:

• międzynarodowa,
• krajowa,
• publiczna, w której przedsiębiorstwo wykonuje usługi zarobkowe na zlecenie innych podmiotów gospodarczych,
• własna, w której realizowanie spedycji jest we własnym zakresie w stosunku do towarów własnego obrotu handlowego,

Kryteria spedycji

Kryterium charakteru i zakresu wykonywanych czynności:

• czysta inaczej właściwa zajmuje się tylko czynnościami spedycyjnymi,
• mieszana która wykonuje czynności przemieszczania i dodatkowe

Kryterium rodzaju środka przewożonego:

• kolejowa dotyczy obsługi towarów transportowanych wagonami kolejowymi, oprócz wagonów do przewozów zestawów drogowych (hucke-pack) i sytuacji, w których przewóz kolejowy jest elementem transportu, dokonywanego za pomocą innych środków transportu (tzw. transport kombinowany),
• morska umożliwia obsługę przesyłek na zasadzie drzwi-drzwi, obejmuje szereg działań wykonywanych przez spedytora, których rezultatem jest przesłanie przesyłki frachtem morskim, wszystkimi jego formami i dostępnymi sposobami. Spedytorem morskim jest firma, która oferuje usługi spedycji morskiej za pomocą umów z przewoźnikami morskimi i portami morskimi. Ważną rolę w działalności spedycji morskich mogą spełniać umowy z władzami portowymi. Niektórzy z małych spedytorów, wyspecjalizowali się w sprzedaży usług portowych. Rzadko kiedy pojawiają się one bezpośrednio przed klientami, w większości firmy te są podwykonawcami spedytorów,
• lotnicza to działania spedytora, których celem jest przesłanie przesyłki transportem lotniczym przy użyciu wszystkich dostępnych sposobów i form. Podobnie jak spedycja morska, umożliwia także obsługę przesyłek na zasadzie drzwi-drzwi,
• samochodowa do przewozu towaru wykorzystuje samochód lub zestaw drogowy (ciągnik z naczepą lub samochód z przyczepą lub przyczepami). Wymienione środki transportu można podzielić na:

• samochody niskotonażowe, których ładowność wynosi od 1,5 do 7,5 tony;
• samochody średniotonażowe, których ładowność wynosi do 12 ton;
• zestawy wysokotonażowe o ładowności do 26 ton, aczkolwiek w niektórych krajach (m. in. Szwecja) występują zestawy drogowe o ładowności ponad 26 ton, co wynika z przepisów danego kraju o maksymalnej dopuszczalnej masie zestawu drogowego;
• zestawy specjalistyczne do przewozów ciężkich i ponadgabarytowych, których ładowność może wynosić nawet do 200 ton.

Kryterium miejsca wykonywania usługi: miejska:

• portowa,
• dworcowa,
• targowo-wystawowa,

Kryterium fazy procesu transportowego:

• nadania,
• odbioru,
• w czasie przemieszczania ładunku,

Kryterium specjalizacji czynności spedycyjnych:

• celna,
• przeładunkowa,
• wysyłkowa,
• odbiorcza,

Spedycja obejmuje wszelkie czynności potrzebne do terminowego, bezpiecznego i ekonomicznego przesłania ładunków z wyjątkiem samego przewozu.

Proces ewolucji przedsiębiorstw spedycyjnych

Sformalizowania działalności spedycyjnej upatrywać można u zarania XIX wieku we francuskim systemie prawa handlowego (Code do Commerce z 1808 r.), gdzie spedytora traktowano jako komisanta. Spedycja polska na tym tle wyraźnie zarysowuje nowatorską rolę w Europie. W 1858r. Carl Hartwig (mieszkaniec Poznania) rejestruje firmę, która następnie w niedługim czasie została jedną z czołowych firm spedycyjno-transportowych w Europie. W 1939 r. po zajęciu Polski przez Niemcy hitlerowskie, firma niemiecka Schenker przejmuje całe mienie polskiej firmy C.Hartwig. Na drugą połowę XIX wieku przypada rozwój spedycji kolejowej i spedycji morskiej w żegludze regularnej, natomiast w okresie międzywojennym XX wieku spedycji samochodowej. W ostatnich dekadach XX wieku przeważał pogląd o konieczności korzystania z autonomicznych firm spedycyjnych, także przez duże organizacje w miejsce wydziałów spedycyjnych w małych lub średnich przedsiębiorstwach handlowych.

Spedycja - przykłady

• Przewoźnik drogowy - spedytor wyznacza trasę przewozu, wybiera odpowiednią flotę pojazdów i zarządza jej planowaniem, organizuje odprawy i wykonuje wszelkie formalności celne oraz dokumenty transportowe. Przykład: firma transportowa, przewożąca towary za granicę.
• Spedytor morski - zajmuje się załadunkiem, przeładunkiem i rozładunkiem ładunków na statku, a także zapewnia transport docelowy. Przykład: firma spedycyjna organizująca transport ładunków morskich na trasie z Europy do Ameryki.
• Spedytor lotniczy - zapewnia transport ładunku drogą lotniczą, zajmuje się załadunkiem, przeładunkiem i rozładunkiem ładunków na samolocie, a także wykonuje wszelkie formalności celne i dokumenty transportowe. Przykład: firma spedycyjna organizująca transport ładunków lotniczych z Chin do Europy.
• Spedytor kolejowy - zajmuje się załadunkiem, przeładunkiem i rozładunkiem ładunków na pociągu, a także wykonuje wszelkie formalności celne i dokumenty transportowe. Przykład: firma spedycyjna organizująca transport ładunków kolejowych na trasie z Polski do Niemiec.

Spedycja - mocne strony

Spedycja jest bardzo przydatna usługa, która może być wykonywana przez wiele różnych podmiotów. Jej główne zalety to:

• Oszczędność czasu: spedytorzy potrafią zoptymalizować proces logistyczny, przyspieszając dostawy ładunków do celu.
• Oszczędność kosztów: spedytorzy mogą identyfikować najlepsze opcje dostawy, dzięki czemu można zaoszczędzić na opłatach i innych kosztach.
• Większa skuteczność: spedytorzy są w stanie zapewnić większą skuteczność logistyczną, wykorzystując lepsze narzędzia i technologie.
• Profesjonalizm: spedytorzy są wykwalifikowani i mogą zapewnić wysokiej jakości usługi przewozu ładunków.
• Łatwość kontaktu: spedytorzy są dostępni przez całą dobę, dzięki czemu można łatwo uzyskać informacje o stanie przesyłki.

Spedycja - ograniczenia

Spedycja jest ważnym elementem łańcucha dostaw i ma swoje ograniczenia i słabe strony. Oto one:

• Ograniczenia finansowe - Spedycja może być bardzo kosztowna, szczególnie dla małych firm, które mogą nie mieć wystarczających środków na pokrycie jej kosztów.
• Niedostateczne zabezpieczenie - Spedycja nie zawsze gwarantuje bezpieczny transport ładunków, ponieważ czasami nadzór nad ładunkami jest niewystarczający.
• Niska wydajność - Niewłaściwa organizacja może powodować opóźnienia w dostawie i przewozie ładunków z powodu zbyt wolnego tempa pracy.
• Niewystarczająca jakość usług - Niektóre firmy spedycyjne mogą nie oferować wystarczająco wysokiego poziomu usług, co może prowadzić do przewlekłych problemów w dostawach.
• Trudność w dostosowaniu - Niektóre firmy spedycyjne mają ograniczone możliwości dostosowania się do zmieniających się potrzeb i wymagań klientów.
• Wysokie koszty ponoszone przez klientów - Koszty związane z usługami spedycyjnymi są często wyższe niż w przypadku innych usług transportowych.

Spedycja - podmioty zaangażowane

Usługa spedycji może być świadczona przez:

• Przewoźników: którzy udostępniają swoje usługi przewozu towarów i ładunków.
• Spedytorów: którzy oferują usługi transportu i logistyki.
• Operatorów logistycznych: którzy zapewniają zintegrowane usługi transportowe i logistyczne.
• Usługodawców logistycznych: którzy specjalizują się w tworzeniu i świadczeniu usług logistycznych.

Ponadto, spedycja obejmuje również zarządzanie procesami transportowymi, zarządzanie zapasami, zarządzanie przepływem ładunków, optymalizację kosztów logistycznych, planowanie i monitorowanie tras przewozu ładunków oraz świadczenie usług konsultingowych.

Spedycja — artykuły polecane

Logistyka międzynarodowa — Transport multimodalny — Przemyt — Handel detaliczny — Przemysł turystyczny — Transport — Centrum logistyczne — Turystyka medyczna — Usługa kurierska

Bibliografia

• Hajdul M. (2010), Model of coordination of transport processes according to the concept of sustainable, LogForum, s. 45-55
• J.Tarski "Ekonomika i organizacja transportu międzynarodowego" PWE, Warszawa 1973, s. 389-390
• Sikorski P., Zembrzycki T. (2006), Spedycja w praktyce, Polskie Wydawnictwo Transportowe, Warszawa
• Szczepaniak T. (red.) (2002), Transport i spedycja w handlu zagranicznym, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Szołtysek J. (2006), Zarządzanie przepływami ładunków w miastach, Transport miejski i regionalny, s. 25-35
• Wyższa Szkoła Cła i Logistyki (2008), Logistyczny wymiar spedycji międzynarodowej, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Cła i Logistyki, Warszawa

Autor: Marian Krzywoń, Marcin Błądek