Gospodarka mieszana: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Zarządzania
m (Infobox update) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
| (Nie pokazano 14 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
Pomiędzy dwoma skrajnymi przypadkami, jakimi są [[gospodarka]] wolnorynkowa i gospodarka nakazowa istnieje '''gospodarka mieszana''' skupiająca w sobie cechy dwóch powyższych. | |||
Gospodarka mieszana określana jako mixed economy to współcześnie synonim rozwiniętej [[Gospodarka rynkowa|gospodarki rynkowej]]. Trudno jednoznacznie podać definicję gospodarki mieszanej ze względu na specyficzne jej formy występujące w różnych krajach. W literaturze przedmiotu gospodarkę mieszaną określa się jako gospodarkę rynkową, w której mechanizm "niewidzialnej ręki" jest w pewnym stopniu zastępowany, uzupełniany oraz korygowany działaniami państwa. Państwo i [[sektor]] prywatny współuczestniczą w rozwiązywaniu problemów gospodarczych. Odbywa się to w taki sposób, że państwo stanowi kontrolę nad znaczną częścią [[Produkcja|produkcji]] poprzez [[Podatek|podatki]], [[płatności transferowe]] i dostarczanie usług oraz [[Dobro publiczne|dóbr publicznych]], jakimi są np. obrona narodowa oraz bezpieczeństwo wewnętrzne. Państwo także kontroluje ten [[zakres]] działań, tak aby jednostki nie były zdolne go kierowania się tylko i wyłącznie własnym interesem (Begg D., Fischer S., Donrnbusch R. (2003), s. 43) | |||
==TL;DR== | |||
Gospodarka mieszana to połączenie cech gospodarki wolnorynkowej i gospodarki nakazowej. Istnieje pięć typów gospodarek mieszanych, różniących się zakresem ingerencji państwa. Państwo kontroluje produkcję, dostarcza dobra publiczne i reguluje gospodarkę. Funkcje państwa obejmują tworzenie podstaw prawnych, redystrybucję dochodów i stabilizację gospodarki. Współczesne gospodarki są mieszanką mechanizmu rynkowego i interwencji państwa. Przykłady gospodarek mieszanych to Francja, Wielka Brytania, kraje skandynawskie i Korea Południowa. | |||
Gospodarka mieszana | |||
==Rodzaje gospodarek mieszanych== | ==Rodzaje gospodarek mieszanych== | ||
Można wyróżnić pięć typów gospodarek mieszanych ze względu na zakres ingerencji państwa: | Można wyróżnić pięć typów gospodarek mieszanych ze względu na zakres ingerencji państwa: | ||
* [[Kapitalizm]] anglosaski- występujący w USA, Wielkiej Brytanii, Australii i Nowej Zelandii. W nim centralną instytucją jest [[rynek]], regulujący zaspokajanie potrzeb indywidualnych. Charakteryzuje się silną własnością prywatną powodującą brak rozbudowanych regulacji prawnych, ale również brakiem rozwiniętego systemu świadczeń socjalnych.(Włudyka T., Smaga M. (2012), s. 83-84) | * [[Kapitalizm]] anglosaski - występujący w USA, Wielkiej Brytanii, Australii i Nowej Zelandii. W nim centralną instytucją jest [[rynek]], regulujący zaspokajanie potrzeb indywidualnych. Charakteryzuje się silną własnością prywatną powodującą brak rozbudowanych regulacji prawnych, ale również brakiem rozwiniętego systemu świadczeń socjalnych.(Włudyka T., Smaga M. (2012), s. 83-84) | ||
* Kapitalizm reński- występuje w Niemczech, Austrii i Szwajcarii i opiera się głównie na modelu społecznej gospodarki rynkowej. Charakteryzuje go fakt, że rynek jest główną instytucją gospodarczą, ale stanowi również część rozbudowanego państwa. Państwo nie ingeruje bezpośrednio w gospodarkę, ale stymuluje [[proces|procesy]] gospodarcze | * Kapitalizm reński - występuje w Niemczech, Austrii i Szwajcarii i opiera się głównie na modelu społecznej gospodarki rynkowej. Charakteryzuje go fakt, że rynek jest główną instytucją gospodarczą, ale stanowi również część rozbudowanego państwa. Państwo nie ingeruje bezpośrednio w gospodarkę, ale stymuluje [[proces|procesy]] gospodarcze (Woś J. (2001), s. 174-175)(Włudyka T., Smaga M. (2012), s. 83-84) | ||
* Kapitalizm nordycki- inaczej zwany socjaldemokratycznym, opiera się na redystrubucji w dochodzie narodowym. Środki, które pozyskuje państwo zostają przeznaczone na finansowanie systemu świadczeń socjalnych.(Włudyka T., Smaga M. (2012), s. 83-84) | * Kapitalizm nordycki - inaczej zwany socjaldemokratycznym, opiera się na redystrubucji w dochodzie narodowym. Środki, które pozyskuje państwo zostają przeznaczone na [[finansowanie]] systemu świadczeń socjalnych.(Włudyka T., Smaga M. (2012), s. 83-84) | ||
* Kapitalizm państwowy - występuje we Francji. Gospodarka francuska ta inaczej nazywana jest etatystyczną, oznacza to, że państwo pozyskuje prywatne przedsiębiorstwa, a w zamian tworzy [[przedsiębiorstwo państwowe|przedsiębiorstwa państwowe]]. System ten opiera się głównie na wolności gospodarczej, a potrzeby zaspokaja się za pomocą rynku. Ten kapitalizm występuje również w państwach rozwojowych (Korei Południowej, Tajwanie, Malezji, Singapurze i Tajlandii). W tym przypadku państwo wspiera głównie [[inwestycje]] oraz [[eksport]], ograniczając przy tym [[konsumpcja|konsumpcję]] wewnętrzną. Głównym celem jest maksymalizacji ekspansji eksportowej, a także zdobycie pozycji lidera na rynkach zagranicznych.(Włudyka T., Smaga M. (2012), s. 83-84) | |||
* Dominacja państwowa - gospodarka ma postać dualną, ponieważ jest z pozoru gospodarką rynkową w której państwo silnie dominuje. Decyzje gospodarcze w tym systemie są podejmowane przez państwo, kadra zarządcza w [[przedsiębiorstwo|przedsiębiorstwach]] jest silnie związana z administracją państwową, przez co większość decyzji gospodarczych to w istocie decyzje polityczne. [[Model]] takiej gospodarki występuje w Chinach, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Rosji i Arabii Saudyjskiej (Włudyka T., Smaga M. (2012), s. 83-84) | |||
* Kapitalizm państwowy- występuje we Francji. Gospodarka francuska ta inaczej nazywana jest etatystyczną, oznacza to, że państwo pozyskuje prywatne przedsiębiorstwa, a w zamian tworzy [[przedsiębiorstwo państwowe|przedsiębiorstwa państwowe]]. System ten opiera się głównie na wolności gospodarczej, a potrzeby zaspokaja się za pomocą rynku. Ten kapitalizm występuje również w państwach rozwojowych (Korei Południowej, Tajwanie, Malezji, Singapurze i Tajlandii). W tym przypadku państwo wspiera głównie [[inwestycje]] oraz [[eksport]], ograniczając przy tym [[konsumpcja|konsumpcję]] wewnętrzną. Głównym celem jest maksymalizacji ekspansji eksportowej, a także zdobycie pozycji lidera na rynkach zagranicznych.(Włudyka T., Smaga M. (2012), s. 83-84) | <google>n</google> | ||
* Dominacja państwowa- gospodarka ma postać dualną, ponieważ jest z pozoru gospodarką rynkową w której państwo silnie dominuje. Decyzje gospodarcze w tym systemie są podejmowane przez państwo, kadra zarządcza w [[przedsiębiorstwo|przedsiębiorstwach]] jest silnie związana z administracją państwową, przez co większość decyzji gospodarczych to w istocie decyzje polityczne. Model takiej gospodarki występuje w Chinach, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Rosji i Arabii Saudyjskiej | |||
==Zakres i formy ingerencji państwa w gospodarkę== | ==Zakres i formy ingerencji państwa w gospodarkę== | ||
* Tworzenie podstaw prawnych, gwarantujących wolność gospodarczą i [[własność]] prywatną | * Tworzenie podstaw prawnych, gwarantujących wolność gospodarczą i [[własność]] prywatną | ||
* Jedną z ważniejszych funkcji państwa jest redystrybucja dochodów poprzez [[Podatek|podatki]] oraz różnego rodzaju transfery takie jak: [[Zasiłek dla bezrobotnych|zasiłki dla bezrobotnych]] czy osób niepełnosprawnych | * Jedną z ważniejszych funkcji państwa jest [[redystrybucja]] dochodów poprzez [[Podatek|podatki]] oraz różnego rodzaju transfery takie jak: [[Zasiłek dla bezrobotnych|zasiłki dla bezrobotnych]] czy osób niepełnosprawnych | ||
* Decyzje państwa podejmowane na szczeblu centralnym dokonywane są z myślą o stabilizacji gospodarki. Działania rządu służą np.: zmniejszeniu [[Bezrobocie|bezrobocia]], [[deficyt]]u bilansu płatniczego czy przeciwdziałaniu [[Inflacja|inflacji]]. Narzędziami służącymi do osiągnięcia powyższych [[cel]]ów są: [[Polityka fiskalna|polityka podatkowa]], wydatki państwowe, [[kontrola]] działalności kredytowej i stóp procentowych, regulowanie [[Kurs walutowy|kursu walutowego]] itp. | * Decyzje państwa podejmowane na szczeblu centralnym dokonywane są z myślą o stabilizacji gospodarki. Działania rządu służą np.: zmniejszeniu [[Bezrobocie|bezrobocia]], [[deficyt]]u bilansu płatniczego czy przeciwdziałaniu [[Inflacja|inflacji]]. Narzędziami służącymi do osiągnięcia powyższych [[cel]]ów są: [[Polityka fiskalna|polityka podatkowa]], wydatki państwowe, [[kontrola]] działalności kredytowej i stóp procentowych, regulowanie [[Kurs walutowy|kursu walutowego]] itp. | ||
* Państwo zapewnia swobody ekonomiczne i równe szanse [[Podmiot gospodarczy|podmiotom gospodarczym]]. | * Państwo zapewnia swobody ekonomiczne i równe [[szanse]] [[Podmiot gospodarczy|podmiotom gospodarczym]]. | ||
* Państwo kontroluje i reguluje pewne dziedziny gospodarki. DostarczaJ. [[Dobro publiczne|dobra]] i usługi publiczne, takie jak oświata, obrona narodowa czy bezpieczeństwo wewnętrzne. | * Państwo kontroluje i reguluje pewne dziedziny gospodarki. DostarczaJ. [[Dobro publiczne|dobra]] i [[usługi]] publiczne, takie jak oświata, obrona narodowa czy bezpieczeństwo wewnętrzne. | ||
We współczesnym świecie gospodarki są w rzeczywistości mieszanką dwóch [[system]]ów. Ich funkcjonowanie opiera się na relacji powstającej między mechanizmem rynkowym a formami [[Interwencja państwa|interwencji]] i ingerencji państwa w [[proces gospodarowania|procesy gospodarcze]]. Do krajów, w których istnieje [[mechanizm rynkowy]] połączony z mechanizmem wspomagającym (państwem), należą rozwinięte gospodarki kapitalistyczne takie jak: Francja, Wielka Brytania, kraje skandynawskie czy Korea Południowa. | We współczesnym świecie gospodarki są w rzeczywistości mieszanką dwóch [[system]]ów. Ich funkcjonowanie opiera się na relacji powstającej między mechanizmem rynkowym a formami [[Interwencja państwa|interwencji]] i ingerencji państwa w [[proces gospodarowania|procesy gospodarcze]]. Do krajów, w których istnieje [[mechanizm rynkowy]] połączony z mechanizmem wspomagającym (państwem), należą rozwinięte gospodarki kapitalistyczne takie jak: Francja, Wielka Brytania, kraje skandynawskie czy Korea Południowa. | ||
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Gospodarka centralnie planowana]]}} — {{i5link|a=[[Cechy gospodarki rynkowej]]}} — {{i5link|a=[[System finansowy gospodarki]]}} — {{i5link|a=[[Polityka turystyczna]]}} — {{i5link|a=[[Polityka fiskalna]]}} — {{i5link|a=[[Polityka społeczna]]}} — {{i5link|a=[[Polityka handlowa]]}} — {{i5link|a=[[Turbokapitalizm]]}} — {{i5link|a=[[Gospodarka narodowa]]}} }} | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
* Begg D., | <noautolinks> | ||
* Dach Z. (2007),''Mikroekonomia dla studiów licencjackich'', Wydawnictwo Naukowe | * Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), ''Ekonomia: Makroekonomia'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa | ||
* Klimczak B. ( | * Dach Z. (2007), ''Mikroekonomia dla studiów licencjackich'', Wydawnictwo Naukowe SYNABA, Kraków | ||
* Lis S., Rosołowski M. (2012), [ | * Klimczak B. (2006), ''Mikroekonomia'', Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław | ||
* Marciniak S. ( | * Lis S., Rosołowski M. (2012), ''[https://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.pan-eko-yid-2012-iid-6-art-000000000007/c/No_6_2012.pdf Europejskie systemy gospodarcze: Dobrobyt a efektywność]'' Miscellanea | ||
* Włudyka T., Smaga M. ( | * Marciniak S. (red.) (2005), ''Makro i mikro ekonomia. Podstawowe problemy'', Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa | ||
* Woś J. (2001), | * Włudyka T., Smaga M. (2015), ''Instytucje gospodarki rynkowej'', Wolters Kluwer, Warszawa | ||
* Woś J. (2001), ''Rynek i Państwo w modelach współczesnej gospodarki rynkowej'', Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 63 | |||
</noautolinks> | |||
{{a|Nina Roś, Klaudia Torba}} | {{a|Nina Roś, Klaudia Torba}} | ||
[[Kategoria: | [[Kategoria:Systemy gospodarcze]] | ||
{{#metamaster:description|Gospodarka mieszana to model ekonomiczny, w którym państwo i sektor prywatny współuczestniczą w rozwiązywaniu problemów gospodarczych. Sprawdź definicję i zastosowanie tego modelu.}} | |||
Aktualna wersja na dzień 21:41, 20 lis 2023
Pomiędzy dwoma skrajnymi przypadkami, jakimi są gospodarka wolnorynkowa i gospodarka nakazowa istnieje gospodarka mieszana skupiająca w sobie cechy dwóch powyższych. Gospodarka mieszana określana jako mixed economy to współcześnie synonim rozwiniętej gospodarki rynkowej. Trudno jednoznacznie podać definicję gospodarki mieszanej ze względu na specyficzne jej formy występujące w różnych krajach. W literaturze przedmiotu gospodarkę mieszaną określa się jako gospodarkę rynkową, w której mechanizm "niewidzialnej ręki" jest w pewnym stopniu zastępowany, uzupełniany oraz korygowany działaniami państwa. Państwo i sektor prywatny współuczestniczą w rozwiązywaniu problemów gospodarczych. Odbywa się to w taki sposób, że państwo stanowi kontrolę nad znaczną częścią produkcji poprzez podatki, płatności transferowe i dostarczanie usług oraz dóbr publicznych, jakimi są np. obrona narodowa oraz bezpieczeństwo wewnętrzne. Państwo także kontroluje ten zakres działań, tak aby jednostki nie były zdolne go kierowania się tylko i wyłącznie własnym interesem (Begg D., Fischer S., Donrnbusch R. (2003), s. 43)
TL;DR
Gospodarka mieszana to połączenie cech gospodarki wolnorynkowej i gospodarki nakazowej. Istnieje pięć typów gospodarek mieszanych, różniących się zakresem ingerencji państwa. Państwo kontroluje produkcję, dostarcza dobra publiczne i reguluje gospodarkę. Funkcje państwa obejmują tworzenie podstaw prawnych, redystrybucję dochodów i stabilizację gospodarki. Współczesne gospodarki są mieszanką mechanizmu rynkowego i interwencji państwa. Przykłady gospodarek mieszanych to Francja, Wielka Brytania, kraje skandynawskie i Korea Południowa.
Rodzaje gospodarek mieszanych
Można wyróżnić pięć typów gospodarek mieszanych ze względu na zakres ingerencji państwa:
- Kapitalizm anglosaski - występujący w USA, Wielkiej Brytanii, Australii i Nowej Zelandii. W nim centralną instytucją jest rynek, regulujący zaspokajanie potrzeb indywidualnych. Charakteryzuje się silną własnością prywatną powodującą brak rozbudowanych regulacji prawnych, ale również brakiem rozwiniętego systemu świadczeń socjalnych.(Włudyka T., Smaga M. (2012), s. 83-84)
- Kapitalizm reński - występuje w Niemczech, Austrii i Szwajcarii i opiera się głównie na modelu społecznej gospodarki rynkowej. Charakteryzuje go fakt, że rynek jest główną instytucją gospodarczą, ale stanowi również część rozbudowanego państwa. Państwo nie ingeruje bezpośrednio w gospodarkę, ale stymuluje procesy gospodarcze (Woś J. (2001), s. 174-175)(Włudyka T., Smaga M. (2012), s. 83-84)
- Kapitalizm nordycki - inaczej zwany socjaldemokratycznym, opiera się na redystrubucji w dochodzie narodowym. Środki, które pozyskuje państwo zostają przeznaczone na finansowanie systemu świadczeń socjalnych.(Włudyka T., Smaga M. (2012), s. 83-84)
- Kapitalizm państwowy - występuje we Francji. Gospodarka francuska ta inaczej nazywana jest etatystyczną, oznacza to, że państwo pozyskuje prywatne przedsiębiorstwa, a w zamian tworzy przedsiębiorstwa państwowe. System ten opiera się głównie na wolności gospodarczej, a potrzeby zaspokaja się za pomocą rynku. Ten kapitalizm występuje również w państwach rozwojowych (Korei Południowej, Tajwanie, Malezji, Singapurze i Tajlandii). W tym przypadku państwo wspiera głównie inwestycje oraz eksport, ograniczając przy tym konsumpcję wewnętrzną. Głównym celem jest maksymalizacji ekspansji eksportowej, a także zdobycie pozycji lidera na rynkach zagranicznych.(Włudyka T., Smaga M. (2012), s. 83-84)
- Dominacja państwowa - gospodarka ma postać dualną, ponieważ jest z pozoru gospodarką rynkową w której państwo silnie dominuje. Decyzje gospodarcze w tym systemie są podejmowane przez państwo, kadra zarządcza w przedsiębiorstwach jest silnie związana z administracją państwową, przez co większość decyzji gospodarczych to w istocie decyzje polityczne. Model takiej gospodarki występuje w Chinach, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Rosji i Arabii Saudyjskiej (Włudyka T., Smaga M. (2012), s. 83-84)
Zakres i formy ingerencji państwa w gospodarkę
- Tworzenie podstaw prawnych, gwarantujących wolność gospodarczą i własność prywatną
- Jedną z ważniejszych funkcji państwa jest redystrybucja dochodów poprzez podatki oraz różnego rodzaju transfery takie jak: zasiłki dla bezrobotnych czy osób niepełnosprawnych
- Decyzje państwa podejmowane na szczeblu centralnym dokonywane są z myślą o stabilizacji gospodarki. Działania rządu służą np.: zmniejszeniu bezrobocia, deficytu bilansu płatniczego czy przeciwdziałaniu inflacji. Narzędziami służącymi do osiągnięcia powyższych celów są: polityka podatkowa, wydatki państwowe, kontrola działalności kredytowej i stóp procentowych, regulowanie kursu walutowego itp.
- Państwo zapewnia swobody ekonomiczne i równe szanse podmiotom gospodarczym.
- Państwo kontroluje i reguluje pewne dziedziny gospodarki. DostarczaJ. dobra i usługi publiczne, takie jak oświata, obrona narodowa czy bezpieczeństwo wewnętrzne.
We współczesnym świecie gospodarki są w rzeczywistości mieszanką dwóch systemów. Ich funkcjonowanie opiera się na relacji powstającej między mechanizmem rynkowym a formami interwencji i ingerencji państwa w procesy gospodarcze. Do krajów, w których istnieje mechanizm rynkowy połączony z mechanizmem wspomagającym (państwem), należą rozwinięte gospodarki kapitalistyczne takie jak: Francja, Wielka Brytania, kraje skandynawskie czy Korea Południowa.
| Gospodarka mieszana — artykuły polecane |
| Gospodarka centralnie planowana — Cechy gospodarki rynkowej — System finansowy gospodarki — Polityka turystyczna — Polityka fiskalna — Polityka społeczna — Polityka handlowa — Turbokapitalizm — Gospodarka narodowa |
Bibliografia
- Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Dach Z. (2007), Mikroekonomia dla studiów licencjackich, Wydawnictwo Naukowe SYNABA, Kraków
- Klimczak B. (2006), Mikroekonomia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław
- Lis S., Rosołowski M. (2012), Europejskie systemy gospodarcze: Dobrobyt a efektywność Miscellanea
- Marciniak S. (red.) (2005), Makro i mikro ekonomia. Podstawowe problemy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Włudyka T., Smaga M. (2015), Instytucje gospodarki rynkowej, Wolters Kluwer, Warszawa
- Woś J. (2001), Rynek i Państwo w modelach współczesnej gospodarki rynkowej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 63
Autor: Nina Roś, Klaudia Torba
