Zapas minimalny

Zapas minimalny jest to poziom zapasu, który pełni funkcję zabezpieczenia przedsiębiorstwa na wypadek wystąpienia zwiększonego zużycia lub opóźnienia realizacji dostaw.

Zapas minimalny wykorzystywany jest w systemie odnawiania zapasów min-max. (Pająk E., Klimkiewicz M., Kosieradzka A. 2014 s. 280-281)

System planowania "min-max"

System MIN-MAX opiera się na przeglądzie stanu zapasów i określeniem jego poziomu. Jeśli posiadany zapas jest równy lub mniejszy niż minimalny poziom decyzyjny MIN to wówczas składane jest zamówienie uzupełniające zapas do poziomu MAX, natomiast jeśli zapas jest wyższy niż poziom MIN to odchodzi się od składania zamówienia.

System "min-max" dzieli się na dwa rodzaje:

1. ze stałym okresem dostawy (model cyklu zamawiania)
2. ze stałą wielkością dostawy (model poziomu zamawiania)

System zarządzania zapasami ze stałymi okresami dostawy. Planowanie dostaw w tym systemie odbywa się regularnie co pewien określony czas. Zamawiane ilości najczęściej są ustalane tak, aby uzupełnić poziom zapasu do przyjętego maksymalnego. Zaletą cyklicznego trybu zamawiania jest to, że dostawcy z góry mogą sobie założyć kiedy nadejdzie zamówienie, a doregulowaniu podlega tylko i wyłącznie wielkość tego zamówienia. Przedsiębiorstwo powinno otrzymywać dostawy regularnie co stały okres T_d, a termin dostawy jest przesunięty względem terminu dostawy o czas realizacji C_d. Różnica między maksymalnym poziomem zapasu Z_max a zapasem w magazynie Z_i daje wielkość zamówienia Q_i.

Q_i = Z_max - Z_i + p * C_d

gdzie: p- średnie planowane zużycie detali na jednostkę czasu [szt./j.t.]

Stan maksymalny Z_max

Z_max = Z_min + p * T_d

gdzie: Z_max - maksymalny stan zapasu [szt.]

Z_min - minimalny stan zapasu [szt.]

Stan minimalny Z_min

Z_min = p_max * Δ C_d

gdzie: Z_min - minimalny stan zapasu [szt.]

C_d - czas realizacji dostawy [j.t.]

p_max - maksymalne planowane zużycie [szt./j.t.]

System zarządzania zapasami ze stałą wielkością dostawy Zamówienie w tym systemie składa się wówczas, kiedy poziom zapasów osiągnie tzw. poziom zapasu zamówieniowego (sygnalizującego). Poziom ten jest ustalany na podstawie analizy czasu realizacji dostawy i zapotrzebowania. Na jej podstawie ustala się zamówienie w taki sposób, aby było ono dostarczone w momencie osiągnięcia zapasu minimalnego. Wielkość zamówienie jest zazwyczaj stała i wyznacza się ją na podstawie rachunku ekonomicznego. Termin wystawienia wiąże się z osiągnięciem przez zapas w magazynie tzw. stanu zamówieniowego. Moment wystawienia zamówienia nie jest wcześniej znany, bo stan zapasu sprawdza się przy każdym wydaniu detali z magazynu. Zapas zamówieniowy ustalany jest tak, aby w momencie ustalenia zamówienia osiągnięty był zapas minimalny.

Z_min = p_max * Δ C_d

Z_z = Z_min + p * C_d

gdzie: Z_min - minimalny stan zapasu [szt.]

Z_z - zapas zamówieniowy [szt.]

Δ C_d - maksymalny okres opóźnienia dostawy [j.t.]

C_d - czas cyklu dostawy [j.t.]

p - średnie planowane zużycie [szt./j.t.]

p_max - maksymalne planowane zużycie [szt./j.t.]

(Pająk E., Klimkiewicz M., Kosieradzka A. 2014 s. 280-284)

Metody ustalania zapasu minimalnego

Metoda oparta na analizie danych historycznych

Jedną z najpopularniejszych metod ustalania zapasu minimalnego jest metoda oparta na analizie danych historycznych. Polega ona na analizie wcześniejszych poziomów zapasu oraz popytu na dany produkt w celu określenia minimalnej ilości produktu, która powinna być utrzymywana na stanie.

Metoda ta wymaga zebrania i analizy danych dotyczących sprzedaży, zapasów oraz innych czynników wpływających na popyt. Na podstawie tych danych można obliczyć różne wskaźniki, takie jak średnie zużycie danego produktu w określonym czasie, odchylenie standardowe czy maksymalne wartości sprzedaży.

Na podstawie tych wskaźników można wówczas ustalić optymalny poziom zapasu minimalnego. W przypadku, gdy popyt na dany produkt jest stabilny i łatwo przewidywalny, zapas minimalny może być ustalony na podstawie średniego zużycia danego produktu przez określony czas. Jeśli jednak popyt jest bardziej zmienny i trudno go przewidzieć, należy uwzględnić również odchylenie standardowe, aby zabezpieczyć się przed nieprzewidzianymi sytuacjami.

Metoda oparta na analizie danych historycznych jest stosunkowo prosta w zastosowaniu, ale wymaga dostępu do odpowiednich danych oraz umiejętności analizy statystycznej. Ponadto, należy pamiętać, że dane historyczne mogą nie zawsze stanowić dobry prognostyk przyszłego popytu, dlatego też metoda ta powinna być stosowana w połączeniu z innymi technikami prognozowania.

Metoda oparta na prognozowaniu popytu

Inną popularną metodą ustalania zapasu minimalnego jest metoda oparta na prognozowaniu popytu. Polega ona na przewidywaniu przyszłego popytu na dany produkt na podstawie analizy trendów, sezonowości, danych demograficznych i innych czynników wpływających na rynek.

Metoda ta wykorzystuje różne techniki prognozowania, takie jak metoda wygładzania wykładniczego, metoda regresji czy analiza szeregów czasowych. Na podstawie tych technik można określić przyszły popyt na dany produkt oraz minimalną ilość produktu, która powinna być utrzymywana na stanie.

Metoda oparta na prognozowaniu popytu jest bardziej zaawansowana niż metoda oparta na analizie danych historycznych, ale może dostarczyć bardziej precyzyjne wyniki. Warto jednak pamiętać, że prognozowanie popytu jest zawsze obarczone pewnym ryzykiem i nie zawsze można przewidzieć przyszłe trendy rynkowe. Dlatego też, metoda ta powinna być stosowana w połączeniu z innymi technikami oraz uwzględniać elastyczność w przypadku zmiany popytu.

Zapas minimalny — artykuły polecane

Planowanie międzywydziałowe — Ekonomiczna wielkość partii — Model Baumola — Główny harmonogram produkcji — Zarządzanie zapasami — Zakupy w przypadku nieciągłości potrzeb — Optymalna wielkość zamówienia — Rachunek kosztów rzeczywistych — Gospodarka magazynowa — Zapas maksymalny

Bibliografia

• Gąsowska M. (2013), Wybrane problemy zarządzania ryzykiem operacyjnym w przedsiębiorstwie, Zarządzanie i finanse, tom 4 cz, 3
• Jakowska-Suwalska K., Sojda A., Wolny M. (2011), Wielokryterialne sterowanie zapasami jako element wspomagania planowania potrzeb materiałowych, Zarządzanie i edukacja, nr 78
• Pająk E., Klimkiewicz M., Kosieradzka A. (2014), Zarządzanie produkcją i usługami, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Stępicka N., Bąkowska P. (2013), Zarządzanie logistyczne i gospodarka magazynowa w przedsiębiorstwach-wybrane aspekty teoretyczne, Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae, nr 2

Autor: Honorata Wiszniewska