Saldo migracji

Saldo migracji (również: migracja netto, migracja czysta, ang. net migration) jest różnicą między napływem ludności na dany teren (imigracją) a odpływem ludności z niego (emigracją) w określonym czasie. Główny Urząd Statystyczny stosuje w statystyce publicznej pojęcie salda migracji ludności na 1000 osób, liczonego na podstawie liczby ludności w połowie badanego okresu (Z. Kostrzewa 2018)

Migracja, równoznaczna z pojęciem ruchu wędrówkowego, przez który należy rozumieć zarówno ruch ludności, który wynika ze zmian miejsca zamieszkania w obrębie państwa, np. z miasta do wsi, z miasta do miasta, itd., jak i migrację międzynarodową oraz trwałą. Terminy: imigracja oraz emigracja są powszechnie wykorzystywane w odniesieniu do migracji międzynarodowych, jednakże w odniesieniu do salda migracji stosowane są zamiennie z pojęciami napływu i odpływu ludności.

Wraz z urodzeniami i zgonami, napływ oraz odpływ migracyjny są głównymi czynnikami, określającymi rozwój liczby ludności. Z tego powodu ruchy wędrówkowe (migracyjne) stanowią ważną część analiz demograficznych. Wielkość migracji netto jest istotnym czynnikiem w obliczaniu, a także w analizie dynamiki ludności, czyli zmienności liczby ludności w czasie. Dynamika ludności kształtowana jest przez trzy czynniki: rozrodczość, umieralność oraz migrację. Saldo migracji stanowi różnicę między współczynnikiem przyrostu rzeczywistego a współczynnikiem przyrostu naturalnego.

TL;DR

Saldo migracji to różnica między napływem a odpływem ludności z danego terenu w określonym czasie. Współczynnik salda migracji informuje o frakcji ludności, która przybyła lub wyjechała w danym okresie. Może przyjmować wartości dodatnie (przyrost wędrówkowy) lub ujemne (ubytek wędrówkowy). Współczynnik ten jest istotny w analizie dynamiki ludności. Wskaźnik efektywności migracji określa stosunek napływu i odpływu ludności.

Współczynnik salda migracji

Wynik migracji netto w swojej niezmienionej postaci, czyli liczby stanowiącej różnicę między imigracją a emigracją nie jest wartościowym miernikiem statystycznym. Miernik ten nie uwzględnia ludności zamieszkującej dany teren w badanym okresie, co skutkuje jego niską wartością poznawczą. Wada ta może zostać zniwelowana, poprzez zastosowanie pokrewnego miernika, tj. współczynniku salda migracji, zwanego także współczynnikiem przyrostu wędrówkowego. Współczynnik salda migracji informuje jaką frakcję ludności zamieszkującej dany obszar stanowią imigranci, bądź jaka jej frakcja w danym okresie wyemigrowała. Współczynnik ten jest różnicą współczynnika napływu wędrówkowego (imigracji) i współczynnika odpływu wędrówkowego (emigracji), obliczyć go również można według następującego wzoru:

$W_{pw}={\frac {L_{n}-L_{o}}{L_{sr}}}\cdot C$

gdzie:

• $W_{pw}$ - współczynnik przyrostu wędrówkowego (współczynnik salda migracji)
• $L_{n}$ - napływ ludności (oznaczany również jako N)
• $L_{o}$ - odpływ ludności (oznaczany również jako O)
• $L_{sr}$ - średnia liczba ludności danego obszaru (lub liczba ludności danego obszaru w połowie badanego okresu)
• $C$ - stała (powszechnie przyjmowana wartość 1000)

W anglojęzycznych publikacjach stosuje się następujący zapis:

$N={\frac {I-E}{M}}\cdot C$

gdzie:

• $N$ - net migration rate
• $I$ - number of immigrants entering the area
• $E$ - number of emigrants leaving the area
• $M$ - mid year population
• $C$ - constant (powszechnie przyjmowana wartość 1000)

Współczynnik salda migracji przyjąć może zarówno wartości dodatnie, jak i ujemne. Dodatnią wartość współczynnika określamy mianem przyrostu wędrówkowego, a więc nadwyżki napływu migracyjnego. Wartość ujemna interpretowana jest jako przewaga wielkości odpływu migracyjnego nad napływem, co określa się pojęciem ubytku wędrówkowego.

Poniższy przykład przedstawia zastosowanie wzoru na współczynnik salda migracji oraz jego interpretację:

Na początku roku liczba ludności danego kraju wynosiła 2 miliony. W ciągu roku do tego kraju napłynęło 150 tys. osób, a odpływ ludności wyniósł 200 tys. Dla uproszczenia założyć należy, że przyrost naturalny osiągnął poziom zerowy. Ile wynosi współczynnik salda migracji dla danego kraju w badanym roku?

$W_{pw}={\frac {150000-200000}{\frac {2000000+1950000}{2}}}\cdot 1000$

$W_{pw}={\frac {-50000}{1975000}}\cdot 1000$

$W_{pw}=-25,32$

Współczynnik salda migracji wynosi - 25,32 na 1000 mieszkańców. Wynik ten oznacza, że w przeciągu roku z danego kraju na każdy 1000 mieszkańców wyemigrowały w przybliżeniu 25 osoby. Taki zapis ułatwia dokonanie porównania np. w większej liczbie okresów, bądź umożliwia proste porównanie salda migracji danego kraju z saldem migracji innych krajów.

Powyższemu współczynnikowi towarzyszy nieraz wskaźnik zwany efektywnością migracji, który obliczany jest wzorem:

$W_{em}={\frac {L_{n}-L_{o}}{L_{n}+L_{o}}}\cdot C$

Oznaczenia którego są identyczne, jak w przypadku współczynnika salda migracji, przy czym za stałą $C$ przyjmuje się 1,00. Wskaźnik efektywności migracji osiągnąć może wartości od - 1 do 1 ($-1\leq W_{em}\leq +1$). Wartość wskaźnika bliska zeru oznacza niską efektywność ruchów migracyjnych, gdyż pomimo licznych napływów i odpływów, saldo migracji jest relatywnie małe. J. Holzer podkreśla jednak, iż jest to interpretacja raczej formalna, ponieważ wykorzystanie powyższych wskaźników niekoniecznie wiąże się z wnikaniem w przyczyny ruchów wędrówkowych, a tym samym określa on określenie efektywności migracji jako nie całkiem trafne (J. Holzer 2003, s. 275)

Saldo migracji — artykuły polecane

Błąd względny — Błąd bezwzględny — Korelacja — Punkt procentowy — Ciąg Fibonacciego — Analiza regresji — Wariancja — Metody statystyczne — Kwartyl

Bibliografia

• Abel G., Sander N. (2014), Quantifying global international migration flows, Science, 343
• Cieślak M. (1992), Demografia. Metody analizy i prognozowania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Holzer J. (2003), Demografia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kałuża-Kopias D. (2014), Demograficzne skutki międzynarodowych migracji w wybranych krajach Unii Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem Polski, Studia Ekonomiczne, 167
• Kostrzewa Z. (2018), Pojęcia stosowane w statystyce publicznej, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa
• Okólski M., Fihel A. (2012), Demografia. Współczesne zjawiska i teorie, Scholar, Warszawa
• Romaniszyn K. (2017), Kulturowe implikacje współczesnych migracji międzynarodowych. Zarys problematyki na przykładzie Polski, Studia Polonijne, 20

Autor: Daniel Skuciński