Eksperyment Milgrama

Eksperyment Milgrama - eksperyment psychologiczny wykonany przez amerykańskiego psychologa profesora Stanleya Milgrama. "Wszyscy uczestnicy tych badań pełnili rolę "nauczyciela", posyłając wstrząsy elektroniczne "uczniowi", który prosił, by przestać, krzyczał, wierzgał. Tylko w jednym względzie to, co się działo było nieprawdziwe: w rzeczywistości nikt nie otrzymywał żadnych wstrząsów elektrycznych. Błagająca o litość ofiara w rzeczywistości nie była po prostu badanym, lecz wynajętym aktorem tylko udającym ból".

Eksperyment ten, miał za zadanie ukazać jak wiele cierpienia są w stanie zadać zwyczajni ludzie niewinnej istocie, w momencie kiedy został im wydany taki rozkaz. Co ciekawsze, nie były to osoby o tendencjach sadystycznych, a zwyczajni ludzie w różnym wieku i różnym wykształceniu. Bardzo przerażającym jest to, iż prawie żadna osoba spośród badanych (badaniem było objęte 40 osób), którzy byli w roli "nauczyciela" nie wycofała się, mimo tego, że "uczeń" błagał, żeby przestać.

Eksperyment Milgrama ukazuje, że prawdziwym winowajcą ukazanego zachowania badanych jest cechująca ludzi niezdolność do przeciwstawienia się żądaniom autorytetu oraz uleganiu im w wyniku nacisku. Milgram swoim eksperymentem pokazał efekt ślepego posłuszeństwa oraz nadużywania władzy.

Eksperyment przeprowadzono na Uniwersytecie Yale w latach 1961-1962.

Geneza eksperymentu

Genezą pomysłu, była zagwostka psychologa profesora Stanleya Milgrama na temat ślepego posłuszeństwa ludzi wobec autorytetów. Główną rozterką była przyczyna wykonywania zbrodniczych rozkazów, które przyczyniły się do masowego ludobójstwa między innymi w obozach koncentracyjnych podczas II wojny światowej. Milgram miał zamiar przeprowadzić badanie pierwotnie w Stanach Zjednoczonych, a następnie w Niemczech, żeby sprawdzić różnicę zachowań poszczególnych narodowości, jednakże same wyniki badań w Stanach Zjednoczonych ukazały mu ogrom posłuszeństwa wobec autorytetów i nie widział już potrzeby powtarzania badania w Niemczech.

Cel eksperymentu Milgrama

Głównym celem eksperymentu Milgrama było zbadanie, jak daleko ludzie są skłonni się posłuchać i wykonywać polecenia autorytetu, nawet jeśli są one sprzeczne z ich własnym sumieniem. Milgram chciał również zbadać, czy istnieją jakieś czynniki społeczne, które mogą wpływać na naszą skłonność do posłuszeństwa.

Poprzez manipulowanie różnymi warunkami eksperymentalnymi, takimi jak bliskość autorytetu, obecność innych uczestników lub obecność fizyczna "ucznia", Milgram chciał zbadać, jak te czynniki wpływają na decyzje uczestników. Chciał również sprawdzić, czy istnieją różnice indywidualne w skłonności do posłuszeństwa, takie jak osobowość czy wartości moralne.

Eksperyment Milgrama miał na celu zwiększenie naszej wiedzy na temat psychologii posłuszeństwa oraz zrozumienie, jak istniejące w społeczeństwie systemy władzy mogą wpływać na nasze zachowanie. Eksperyment ten wywołał wiele kontrowersji i pytań etycznych, ale jednocześnie dostarczył cennych wniosków na temat natury ludzkiej i naszej skłonności do podporządkowywania się autorytetom.

Realne wyniki eksperymentu

W powyżej opisanym eksperymencie siła wstrząsów elektrycznych wahała się od 15-285V (najsłabszy) aż do 450V (najsilniejszy). Najsilniejszy wstrząs był zastosowany przez aż 65% badanych, czyli 26 spośród 40 osób. Nikt nie przerwał, mimo wyraźnych błagań ofiary. 80% uczestników badania nie zaprzestało szoku elektrycznego, pomimo tego, iż ofiara wspomniała o tym, że ma chore serce. Na wyniki badania nie różniły się między sobą ze względu na wiek, płeć, wykształcenie ani narodowość uczestników. Przewidywania dotyczące badania były całkowicie nietrafne oraz mniejsze w porównaniu z rzeczywistymi wynikami. Pokazały one jak wielki wpływ na człowieka ma presja autorytetu.

Rola badanych jako "nauczycieli" i "ucznia"

Badani w eksperymencie Milgrama zostali podzieleni na dwie grupy: "nauczycieli" i "ucznia". Rola "nauczyciela" polegała na zadawaniu pytań i karaniu "ucznia" za błędne odpowiedzi.

Rola "ucznia" była odgrywana przez aktora, który miał udawać cierpienie w reakcji na otrzymywane wstrząsy elektryczne. Celem tego było wywołanie u "nauczyciela" poczucia winy i presji społecznej, aby kontynuował zadawanie bólu, mimo ewidentnego dyskomfortu "ucznia".

Milgram zależało na tym, aby badani czuli się odpowiedzialni za swoje działania jako "nauczyciele". Chciał zbadać, jak daleko byli gotowi się posunąć, nawet jeśli odczuwali moralne wątpliwości.

Skala natężenia wstrząsów elektrycznych

Eksperyment Milgrama obejmował skalę natężenia wstrząsów elektrycznych, która była podzielona na kilka stopni. Skala ta zaczynała się od niewielkiego natężenia i stopniowo zwiększała się aż do ekstremalnie wysokich poziomów.

"Nauczyciel" był informowany, że z każdą błędną odpowiedzią "ucznia" musi zwiększyć natężenie wstrząsów. W rzeczywistości, żadne faktyczne wstrząsy nie były zadawane, ale "uczeń" udawał ból i cierpienie w odpowiedzi na otrzymywane przez niego "wstrząsy".

Skala natężenia wstrząsów była kluczowym elementem eksperymentu Milgrama, ponieważ miała wpływ na to, jak daleko badani byli gotowi się posunąć, podporządkowując się autorytetowi i ignorując swoje wątpliwości moralne.

Eksperyment Milgrama wywołał wiele kontrowersji i wzbudził dyskusję na temat etyki i granic posłuszeństwa wobec autorytetu. Jego wyniki są nadal analizowane i mają istotne znaczenie dla rozumienia zachowań społecznych i psychologicznych.

Interpretacja wyników

Rezultaty rozpatruje się jako podatność ludzką do podporządkowania się ich własnym autorytetom czy ideałom, które jak się okazuje jest bardzo silna(biorąc pod uwagę niektóre warianty badań to aż 93% badanych dostawało najmocniejsze szoki). Sytuacja podczas eksperymentu ma tutaj zupełnie większy wpływ na reakcje ludzkie niż pragnienia, odczucia, wartości, postawy i w końcu ich własna osobowość.

Wady eksperymentu

Eksperyment Milgrama wzbudzał wśród wielu badaczy krytykę:

• wielu naukowców zarzuca Stanleyowi zbyt dużą ufność do tego, że postawy ujawnione w jego eksperymencie będą się pojawiać również na co dzień.
• eksperyment wzbudzał także krytyczne uwagi dotyczące moralności. Uważano, iż brutalność, której podjęli się "nauczyciele" równać się może jedynie tej, której sami zadali "uczniom".

Przyczyny wykonywania zbrodniczych rozkazów przez ludzi

Eksperyment Milgrama, przeprowadzony w latach 60. XX wieku przez psychologa Stanleya Milgrama, wzbudził wiele kontrowersji i pytań dotyczących natury posłuszeństwa człowieka wobec autorytetu. W ramach eksperymentu, uczestnicy byli proszeni o wydawanie szoków elektrycznych innym osobom pod pretekstem naukowego badania. Choć szoków nie było w rzeczywistości, uczestnicy nie byli o tym informowani.

Różne teorie psychologiczne próbują wyjaśnić, dlaczego ludzie wykonują zbrodnicze rozkazy. Jedna z takich teorii jest teoria agresji wobec innych grup, która sugeruje, że ludzie mogą być bardziej skłonni do wykonywania złych czynów na polecenie, jeśli ofiarami są członkowie grupy społecznej, którą uważają za wrogą lub niezgodną z ich wartościami. Inną teorią jest teoria wymuszonego posłuszeństwa, według której jednostki wykonują zbrodnicze rozkazy, gdy czują się zmuszone do tego przez autorytet.

Eksperyment Milgrama wykazał, że ludzie są bardzo podatni na wpływ autorytetów i mogą być skłonni do wykonywania nawet najbardziej okrutnych czynów, jeśli zostaną do tego nakłonieni przez osobę uważaną za autorytet. Badanie to wskazuje na istnienie silnej potrzeby posłuszeństwa w społeczeństwie i pokazuje, że ludzie mogą być zaangażowani w działania sprzeczne z ich własnymi wartościami, gdy są pod presją autorytetu.

Efekt "ślepego posłuszeństwa" i "nadużywania władzy"

Efekt "ślepego posłuszeństwa" jest zjawiskiem, które występuje, gdy jednostka wykonuje rozkazy bez krytycznego myślenia i bez zastanawiania się nad moralnością swoich działań. W przypadku eksperymentu Milgrama, uczestnicy byli przekonani, że wykonują szkodliwe czyny, jednak nadal kontynuowali, ponieważ uważali, że są pod presją autorytetu. Ten efekt jest często wynikiem internalizacji norm społecznych, które nakazują posłuszeństwo wobec autorytetu.

"Nadużywanie władzy" to kolejne zjawisko, które można zaobserwować w eksperymencie Milgrama. Osoba pełniąca rolę autorytetu miała absolutną kontrolę nad uczestnikami i mogła ich nakłaniać do wydawania coraz większych szoków elektrycznych. Była to demonstracja, jak łatwo władza może być nadużyta, a jednostki mogą stracić kontrolę nad własnymi czynami pod wpływem autorytetu.

Eksperyment Milgrama nie jest jedynym badaniem, które potwierdza efekty "ślepego posłuszeństwa" i "nadużywania władzy". Istnieje wiele innych eksperymentów, które również wykazały, że ludzie są skłonni do wykonywania zbrodniczych czynów na polecenie autorytetu. Przykładem może być eksperyment więzienny przeprowadzony przez Philipa Zimbardo, w którym studenci pełnili role strażników i więźniów. Eksperyment ten również wykazał, że autorytet może prowadzić do nadużyć władzy i złego traktowania innych osób.

Krytyka eksperymentu Milgrama i kontrowersje

Eksperyment Milgrama spotkał się z krytyką ze względu na jego moralne aspekty. Zarzucano, że uczestnicy byli narażani na stres i traumatyczne doświadczenia, ponieważ byli przekonani, że wyrządzają innym osobom fizyczny ból. Wielu badaczy uważało, że eksperyment naruszał zasady etyki i nie zapewniał odpowiedniej ochrony praw uczestników.

Eksperyment Milgrama wywołał również kontrowersje związane z ochroną praw uczestników. Badanie zostało przeprowadzone w czasach, gdy standardy etyczne były mniej restrykcyjne niż obecnie. Wielu badaczy kwestionowało, czy uczestnicy byli w pełni poinformowani o prawdziwych celach eksperymentu i czy mieli możliwość dobrowolnego wycofania się. Istnieje również dyskusja na temat wpływu długoterminowego stresu psychicznego na uczestników, którzy zostali uwikłani w wydawanie szoków elektrycznych.

Eksperyment Milgrama pozostaje jednym z najbardziej kontrowersyjnych i dyskutowanych eksperymentów w historii psychologii. Choć przyczyny wykonywania zbrodniczych rozkazów przez ludzi i etyczne aspekty eksperymentu są nadal przedmiotem dyskusji, badanie to wniosło istotny wkład w nasze rozumienie natury posłuszeństwa i wpływu autorytetu na zachowanie jednostki.

Wpływ eksperymentu Milgrama na naukę i społeczeństwo

Eksperyment Milgrama miał ogromne znaczenie dla rozwoju standardów etycznych w badaniach naukowych. Przed przeprowadzeniem tego eksperymentu nie istniały jasne wytyczne dotyczące ochrony praw uczestników badań. Jednakże, po ujawnieniu kontrowersyjnych metod stosowanych przez Stanleya Milgrama, naukowcy i instytucje badawcze zaczęły uświadamiać sobie potrzebę opracowania tych standardów.

Eksperyment Milgrama, który polegał na badaniu posłuszeństwa jednostek wobec autorytetu, wywołał wiele kontrowersji związanych z etyką badań. Wielu uczestników doświadczenia było narażonych na duży stres i psychiczne napięcie. W rezultacie społeczność naukowa uznała, że konieczne jest wprowadzenie ścisłych zasad dotyczących ochrony praw i dobrostanu uczestników badań.

Eksperyment Milgrama miał również wpływ na sposób, w jaki prowadzone są badania naukowe. Po ujawnieniu kontrowersji związanych z etyką eksperymentu, badacze zaczęli być bardziej świadomi konieczności przestrzegania zasad etycznych i dbania o dobrostan uczestników badania. Wiele instytucji badawczych wprowadziło procedury etyczne i komitety ds. etyki, które monitorują i oceniają planowane badania pod kątem ich zgodności z zasadami etycznymi.

Eksperyment Milgrama przyczynił się także do podniesienia świadomości społecznej na temat etyki badań naukowych. Społeczeństwo zaczęło domagać się większej przejrzystości i odpowiedzialności ze strony naukowców, a także większego zaangażowania w ochronę praw uczestników badań.

Znaczenie eksperymentu dla teorii zarządzania

Eksperyment Milgrama miał istotne znaczenie dla teorii zarządzania, szczególnie w kontekście analizy wpływu autorytetów na pracowników i procesu podejmowania decyzji. Eksperyment pokazał, że ludzie mają skłonność do posłuszeństwa wobec autorytetu, nawet w sytuacjach, gdy są to działania sprzeczne z ich własnym sumieniem.

Wyniki eksperymentu sugerują, że autorytety i struktury władzy mają ogromny wpływ na zachowanie jednostki w organizacji. Badanie to zainspirowało rozwój teorii zarządzania, które skupiają się na roli autorytetów, hierarchii organizacyjnej i wpływie władzy na pracowników. Dzięki eksperymentowi Milgrama badacze zdali sobie sprawę, że przewaga autorytetu może prowadzić do irracjonalnych i nieetycznych działań.

Wyniki eksperymentu Milgrama znalazły również zastosowanie w praktyce zarządzania. Przykłady zastosowania teorii posłuszeństwa w zarządzaniu obejmują analizę wpływu autorytetu na motywację pracowników, podejmowanie decyzji grupowych oraz tworzenie struktur organizacyjnych.

Badanie Milgrama podkreśliło konieczność odpowiedzialnego zarządzania w celu uniknięcia nadużyć władzy i manipulacji pracownikami. Przedsiębiorstwa i menedżerowie muszą być świadomi wpływu autorytetu na pracowników i systematycznie monitorować i oceniać swoje działania pod kątem etyki i norm społecznych.

Wpływ eksperymentu na politykę i prawo

Eksperyment Milgrama miał również istotne konsekwencje dla kwestii praw człowieka i odpowiedzialności jednostki. Badanie to wywołało dyskusję na temat granic posłuszeństwa i moralnej odpowiedzialności jednostki za swoje działania.

Wyniki eksperymentu Milgrama wskazują na to, że jednostka może być skłonna do popełnienia czynów niezgodnych z własnym sumieniem, jeśli są one nakazane przez autorytet. To odkrycie miało wpływ na politykę i prawo, które zaczęły skupiać się na kwestiach odpowiedzialności jednostki za swoje działania, a także na ochronie praw człowieka przed nadużyciami władzy.

Wyniki eksperymentu Milgrama znalazły zastosowanie w polityce i prawodawstwie, szczególnie w kontekście ochrony praw człowieka. Badanie to przyczyniło się do wprowadzenia zmian w przepisach prawnych dotyczących etyki działania władzy, kontrolowania działań autorytetów i ochrony jednostek przed nieetycznymi praktykami.

Eksperyment Milgrama — artykuły polecane

Philip Zimbardo — Burrhus Frederic Skinner — Efekt Krugera-Dunninga — Psychologia pozytywna — Eksperyment Zimbardo — Abraham Maslow — Pewność siebie — Psychologia społeczna — Wyuczona bezradność

Bibliografia

• Cialdini R. (2007), Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk
• Gladwell M. (2020), Jak rozmawiać z nieznajomymi. Co powinniśmy wiedzieć o ludziach, o których nic nie wiemy, Wydawnictwo Znak, Kraków
• Lyons D. (2019), Korposzczury. Jak kultura korpo zrobiła z naszej pracy piekło, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak
• Milgram S. (1963), Behavioral study of obedience, Journal of Abnormal and Social Psychology, s. 67
• Milgram S. (1965), Some conditions of obedience and disobedience to authority, Human relations, 18(1)
• Żukow W. (red.) (2011), Stan, Perspektywy i Rozwój Ratownictwa, Kultury Fizycznej i Sportu W XXI Wieku. State, Prospects and Development of Rescue, Physical Culture and Sports in the Xxi Century, Uniwersytet Ekonomiczny w Bydgoszczy, Bydgoszcz

Autor: Oliwia Skowron