Rozliczanie produkcji

Rozliczenia międzypodmiotowe są jednym z etapów rachunku kosztów, którego celem jest ujęcie pełnego kosztu wytworzenia (produkcji) lub pełnego kosztu działalności danego podmiotu (wyodrębnionego i działalności, jednostki organizacyjnej, funkcji sprawowanej w jednostce). Podmioty w ramach danej jednostki gospodarczej mogą być powiązane jednostronnie (jednokierunkowo) lub wzajemnie (dwukierunkowo). Charakter tych powiązań wskazuje sposób rozliczania kosztów między podmiotami "świadczącymi na rzecz i podmiotami będącymi "odbiorcami świadczeń". Miarą wartości tych świadczeń jest ich koszt, stąd rozliczenia międzypodmiotowe to rozliczenia kosztów (B. Michreda, Warszawa 2005, s. 190)

Prowadzenie działalności gospodarczej łączy się z powstawaniem kosztów, a także rozliczaniem produkcji. Konieczne jest zaangażowanie środków gospodarczych, siły roboczej oraz zasobów, czyli usług obcych (Sadowska B., 2015, s. 420).

Rozliczenia międzypodmiotowe kosztów dotyczą pomocniczych jednostek organizacyjnych - działalności pomocniczej dla uzupełnienia działalności innych podmiotów (działalności podstawowej, zarządu itp.), jak i rozliczenia kosztów pośrednich produkcji podstawowej (koszty wydziałowe - rozumiane jako koszty świadczeń dla produkcji wycenionej w kosztach bezpośrednich) czy rozliczenia kosztów zarządu na poszczególne rodzaje działalności i jednostki organizacyjne jako kosztów związanych z funkcjonowaniem całości jednostki gospodarczej.

Szczególnym przypadkiem rozliczeń międzypodmiotowych jest rozliczanie kosztów zakupu, o których już wspomniano. Podwójna rola kosztów zakupu i ich rozliczenia wynika z faktu, że koszty te są wyrazem świadczeń działalności organizacyjnej zaopatrzenia w zasoby (materiały) na rzecz podmiotów zużywających te materiały.

Powiązania międzypodmiotowe mają wpływ na poprawność pomiaru kosztów działalności. Metody rozliczenia kosztów działalności poszczególnych podmiotów (jednostek organizacyjnych realizujących dany rodzaj działalności lub sprawujących określoną funkcję) powinny uwzględnić zarówno rzetelność obrazu, jak i zasadę istotności. Należy tu zwrócić uwagę na cel, istotność i kierunki tego rozliczenia.

Podział kosztów danej jednostki produkcji pomocniczej według odbiorców jej świadczeń jej świadczeń wymaga ustalenia kosztu przypadającego na jednostkę świadczenia, a następnie ustalenia wartości danego świadczenia jako iloczynu ilości dla konkretnego odbiorcy i kosztu jednostkowego. Przypisanie kosztów odbiorcom świadczeń w działalności pomocniczej oznacza rozliczenie kosztów tej działalności tj. pomniejszenie kosztów podmiotów wykonujących świadczenia, a powiększenie kosztów podmiotów odbierających świadczenia.

Elastyczność rachunkowości pozwala uszczegółowić ewidencyjne ujęcie kosztów działalności pomocniczej, tj. zastosować odpowiednią analitykę, zgodnie z potrzebami informacyjnymi jednostki gospodarczej (B. Michreda, Warszawa 2005, s. 190-192)

Ustawa o rachunkowości stwarza możliwości stosowania uproszczeń w zakresie ewidencji i rozliczenia kosztów' oraz wyceny zapasów produktów wytworzonych przez jednostki. Musi być jednak spełniony warunek podstawowy, że nie naruszy to zasady istotności wyrażającej się w tym, iż uproszczenia można stosować tylko wtedy, gdy nie powodują wprowadzenia w błąd użytkowników sprawozdania finansowego, a więc gdy stosowanie uproszczeń nie wywołuje istotnie ujemnego wpływu na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki.

TL;DR

Rozliczenia międzypodmiotowe to sposób rozliczania kosztów między różnymi podmiotami w ramach jednostki gospodarczej. Wpływają one na poprawność pomiaru kosztów działalności. Istnieją różne metody wyceny rozchodu materiałów, takie jak AVCO, FIFO, LIFO, HIFO, FEFO, LOIFO, NIFO i SI. Ustawa o rachunkowości pozwala na stosowanie uproszczeń, ale pod warunkiem, że nie naruszają zasady istotności.

Metody wyceny rozchodu materiałów

Jednostki gospodarcze produkcyjne, handlowe i usługowe dla normalnego toku prowadzenia swojej działalności muszą gromadzić zapasy. Poziom zapasów i ich udział w strukturze majątku jednostki uzależnione są od profilu prowadzonej działalności gospodarczej. Jednostki mogą stosować różne warianty wyceny składników majątku obrotowego w ciągu roku:

1. 1.AVCO (Average Cost) - według cen ustalonych na wysokości średniej ważonej cen (kosztów) danego majątku. Średnia cena (koszt) jednostki zapasu zostaje obliczona przez podzielenie całości wartości zapasów przez całkowitą liczbę jednostek.
2. 2.FIFO (first in - first out; pierwsze przyszło - pierwsze wyszło) przyjmując, że rozchód majątku wycenia się kolejno po cenach (kosztach), tych składników majątku, które jednostka nabyła (wytworzyła) najwcześniej. Metoda ta często ukazuje prawdziwy ruch zapasów, szczególnie gdy obracamy towarami, które łatwo ulegają zniszczeniu, dzięki czemu łączy ona w wielu przedsiębiorstwach przepływy kosztów z fizycznymi przepływami zapasów (Zarzycka E., 2011, s. 164).
3. 3.LIFO (last In - first out; ostatnie przyszło - pierwsze wyszło), przyjmując, że rozchód składnika majątku wycenia się kolejno po cenach (kosztach), tych składników majątku, które jednostka nabyła najpóźniej (A. Dębska-Rup, 2009, s. 101-107). Ta reguła wiąże aktualne koszty z aktualnymi przychodami, przez co zyski lub straty, które pojawiają się przez utrzymywanie zapasów, nie wpływają na wynik finansowy (Zarzycka E., 2011, s. 164).

Te trzy metody są najbardziej popularnymi oraz najczęściej wykorzystywanymi metodami wyceny w przedsiębiorstwach. Mniej popularnymi metodami są:

1. 4.HIFO (highest In - first out; najwyższe przyszło - pierwsze wyszło) - do produkcji pierwsze zużywane są materiały, które mają najwyższą cenę.
2. 5.FEFO (first expired - first out; najkrócej przydatne - pierwsze wyszło) - do produkcji najpierw wykorzystujemy materiały, których data przydatności kończy się najprędzej.
3. 6.LOIFO (lowest in - first out; najniższe przyszło - pierwsze wyszło) - do produkcji wydane są materiały, których cena jest najniższa.
4. 7.NIFO (next in - first out; następne przyszło - pierwsze wyszło) - do produkcji zużywane są materiały "następne", rozchód zostaje wyceniony według ceny dostawy.
5. 8.SI (Specific Identification; metoda szczegółowej identyfikacji) - stosujemy wtedy, kiedy dany odbiorca ma szczególne wymagania, np. aby do produkcji były wykorzystane materiały doręczone przez jego dostawcę w konkretnych dniach.

Rozliczanie produkcji — artykuły polecane

Koszty bezpośrednie — Konto analityczne — Materiał — Metoda ceny przeciętnej — Koszt wytworzenia produktu — Konto wynikowe — Normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych — Środki trwałe — Koszt jednostkowy

Bibliografia

• Dębska-Rup A. (2009), Rachunkowość finansowa, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków
• Dobija M. (2008), Rachunkowość zarządcza i controlling, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Gieriusz B. (2001), Podręcznik do samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk
• Lahutta D., Wroński P. (2017), Koszty działalności pomocniczej i ich rozliczanie w przedsiębiorstwie farmaceutycznym - studium przypadku, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 472
• Sadowska B. (2015), Rachunek kosztów działań - teoria i praktyka, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 398
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591
• Zarzycka E., Klimczak K. (2011), Metody wyceny rozchodu zapasów z perspektywy normatywnej i pozytywnej teorii rachunkowości - przypadek PKN Orlen, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, tom 64

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Joanna Róg, Joanna Spyrka