Przedsiębiorstwo państwowe

Z Encyklopedia Zarządzania
Wersja z dnia 07:11, 21 maj 2020 autorstwa 127.0.0.1 (dyskusja) (LinkTitles.)
Przedsiębiorstwo państwowe
Polecane artykuły


Przedsiębiorstwo państwowe jest definiowane jako jednostka gospodarcza, o charakterze formalnym, mająca osobowość prawną, którą uzyskuje z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Stanowi podmiot gospodarki narodowej, wyodrębniony pod względem ekonomicznym, organizacyjnym i prawnym, przystosowany do niezależnego wykonywania zadań [1].

Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych wyjaśnia iż "Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się podmiotem gospodarczym, posiadającym osobowość prawną" [2].

Przymioty przedsiębiorstwa państwowego

Zasada "3S" przejawia się w następujący sposób [3]:

  • samodzielność- organy przedsiębiorstwa mogą swobodnie podejmować decyzje i prowadzić działalność w każdym aspekcie, przy zachowaniu szczególnych uprawnień organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwem,
  • samofinansowanie- przedsiębiorstwo państwowe ponosi wszelakie wydatki związane z prowadzeniem działalności, finansując je z uzyskanych przychodów ze sprzedaży produktów i świadczonych usług,
  • samorządność- przejawia się poprzez istnienie organów samorządu załogi, których zadaniem

Podstawa prawna

Akty prawne regulujące działalność przedsiębiorstwa państwowego:

  • Kodeks cywilny
  • Ustawy podatkowe
  • Ustawa o rachunowości
  • Ustawa o przedsiębiorstwie państwowym
  • Kodeks spółek handlowych
  • inne specjalne akty prawne, m.in. ustawa o gospodarce fnansowej przedsiębiorstw państwowych, ustawa o samorządzie xsłogi przedsiębiorstwa państwowego[4]

Organy przedsiębiorstwa państwowego

Do Organów przedsiębiorstwa państwowego należą:

  • Organy samorządu załogi przedsiębiorstwa- w skład organów samorządu załogi wchodzi [5],[6]:
a) ogólne zebranie pracowników (delegatów), którego zadaniem jest:
  • uchwalanie statutu przedsiębiorstwa,
  • zatwierdzanie planów długookresowych,
b) rada pracownicza, mająca takie kompetencje jak:
  • podejmowanie najważniejszych decyzji w sprawie inwestycji,
  • wyznaczanie i dymisjonowanie dyrektora,
  • rozstrzyganie kwestii podziału/ łączenia przedsiębiorstwa,
  • wyróżnić można 2 rodzaje rady pracowniczej:
a) rada robotnicza
b) rada pracownicza zakładu w przedsiębiorstwie wielozakładowym,
  • kieruje przedsiębiorstwem i reprezentuje go na zewnątrz,
  • w sposób niezależny i odpowiedzialny podejmuje decyzje,
  • jest powoływany na pięcioletnią kadencję bądź na czas nieokreślony, przez radę pracowniczą,
  • swoją władzę uzyskuje na drodze konkursu,
  • może być odwołany przez radę pracowniczą za zgodą organu założycielskiego.

Podmioty tworzące przedsiębiorstwo państwowe

Przedsiębiorstwo państwowe może być utworzone przez [8]:

  • banki państwowe
  • inne organy pańswtowe, nazywane organami założycielskimi[9]

Podział przedsiębiorstw państwowych

Przedsiębiorstwa państwowe w Polsce można podzielić na:

  • przedsiębiorstwa skarbu państwa

a) działające na podstawie ustawy o przedsiębiorstwie pańswtowym z dnia 25 września 1981r. (DzU nr 18, poz. 122 z póżn. zm.) b) działające na podstawie przepisów kodeksu spółek handlowych – mające formę jednoosobowych spółek skarbu państwa

  • przedsiębiorstwa będące własnością państwowych osób prawnych (powstające w Polsce od 1990 roku)
  • przedsiębiorstwa z przewagą kapitału państwowego (przedsiębiorstwa mieszane)[10]

Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego

Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego stanowią własność organów samorządu terytorialnego:

  • gmin- nazywane przedsiębiorstwami komunalnymi, powstałymi z wyodrębnienia majątku ogólnonarodowego
  • powiatów- ograniczone przepisami do celów świadczenia usług użyteczności publicznej w skali ponadgminnej, przepisy nie okreslają ich formy prawnej
  • województw- występujące w formie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółek akcyjnych[11]

Wyżej wymienione przedsiębiorstwa mają najczęściej charakter przedsiębiorstw użyteczności publicznej. Ich główną rolą jest ciągłe, nieustanne zaspakajanie potrzeb społeczeństwa, zwłaszcza w obszarach:

  • "inżynierii sanitarnej,
  • komunikacji miejskiej,
  • zaopatrzenia ludności w energię elektryczną, gazową i cieplną,
  • zarządu państwowymi zasobami lokalowymi,
  • zarządu państwowymi terenami zielonymi,
  • usług pogrzebowych i utrzymania urządzeń cmentarnych,
  • usług kulturalnych".

Przedsiębiorstwa państwowe w gospodarce rynkowej

W odróżnieniu od pozostałych form organizacyjno- prawnych działalności gospodarczej w Polsce, w przedsiębiorstwach państwowych kompetencje zarządcze zależą od stosunku pracy, podczas gdy w pozostałych przypadkach- od stosunku własności. Dlatego też przedsiębiorstwa państwowe, funkcjonując w gospodarce rynkowej borykają się z różnymi problemami tj. rozmycie odpowiedzialności w przedsiębiorstwie, brak postawienia celów ekonomicznych na podium celów, na skutek działania silnej pozycji związków zawodowych i upolitycznienia, niska skuteczność nadzoru właścicielskiego).[12] Owe przeszkody można przezwyciężyć na dwa sposoby,[13]:

  • poprzez prywatyzację- w wyniku czego forma przedsiębiorstwa państwowego przestanie istnieć, polega na udostępnianiu osobom trzecim akcji lub udziałów w spółkach z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa[14]
  • poprzez wzmocnienie pozycji właściciela (Skarbu Państwa) oraz dyrektora przedsiębiorstwa.

Znaczna ilość przedsiębiorstw państwowych została przekształcona w jednoosobowe spółki skarbu państwa (mające charakter spółek z ograniczoną odpowiedzialnościa lub spółek akcyjnych). Proces ten nazywany jest komercjalizacją przedsiębiorstw.[15]

Przypisy

  1. ↑ Duraj J. (2000). Podstawy ekonomiki przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
  2. ↑ "Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych", DzU z 2013r. poz. 1384, z 2015r. poz. 1322, z 2016 r. poz. 1948,2260
  3. ↑ Lichtarski J. (red.) (1999). "Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław
  4. ↑ Smid W. (2010). "Leksykon przedsiębiorcy", Wydawnictwo Poltext, 2010
  5. ↑ Duraj J. (2000). Podstawy ekonomiki przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
  6. ↑ "Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego", DzU z 2015r. poz. 1543
  7. ↑ "Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych", DzU z 2013r. poz. 1384, z 2015r. poz. 1322, z 2016 r. poz. 1948,2260
  8. ↑ "Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych", DzU z 2013r. poz. 1384, z 2015r. poz. 1322, z 2016 r. poz. 1948,2260
  9. ↑ Smid W. (2010). "Leksykon przedsiębiorcy", Wydawnictwo Poltext, 2010
  10. ↑ Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
  11. ↑ Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
  12. ↑ Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
  13. ↑ Mujżel J. (1997). Przedsiębiorstwa w procesie transformacji, Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa
  14. ↑ Luterek T. (2016). "Reprywatyzacja. Źródła problemu", Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa
  15. ↑ Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Bibliografia

Autor: Mateusz Chowaniec, Aleksandra Kanicka

Źródło: „https://mfiles.pl/pl/index.php?title=Przedsiębiorstwo_państwowe&oldid=117071”