Produkt krajowy netto

Produkt Krajowy Netto (PKN, ang. Net Domestic Product, NDP) jest to Produkt Krajowy Brutto (PKB) pomniejszony o amortyzację środków trwałych.

PKN = PKB - amortyzacja

Przy obliczaniu PKB nie bierze się pod uwagę, faktu zużywania się wyposażenia kapitałowego wykorzystywanego w procesie produkcji (tj. maszyn, urządzeń produkcyjnych). Pomimo tego, że proces ten jest stopniowy i dosyć powolny (wynika to z faktu, że niektóre maszyny działają przez kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat), każdego roku pewna część zasobu kapitału ulega zużyciu. Ekonomicznym odzwierciedleniem tego procesu jest amortyzacja. Ujawnia ona wartość zużycia się zasobu kapitałowego w danym okresie.

Upraszczając, można powiedzieć, że Produkt Krajowy Netto dla danego roku, to wielkość tego, co w danym roku zostało wytworzone, pomniejszone o równowartość zużycia środków trwałych, czyli ich amortyzację. Amortyzacja odzwierciedla tempo zmniejszania się wartości istniejącego kapitału, które wynika z jego fizycznego lub ekonomicznego zużywania się w czasie.

TL;DR

Produkt Krajowy Netto (PKN) to Produkt Krajowy Brutto (PKB) pomniejszony o amortyzację środków trwałych. PKN uwzględnia inwestycje netto i pomija dobra wytworzone w celu skompensowania deprecjacji środków trwałych. Obliczanie PKN jest trudne ze względu na subiektywne oceny amortyzacji. Zaleca się korzystanie z bardziej obiektywnego wskaźnika - PKB. PKB można podzielić na PKB realny (z uwzględnieniem inflacji) i PKB nominalny (bez uwzględnienia inflacji). PKB jest ogłaszane w Dzienniku Urzędowym RP "Monitor Polski".

Obliczanie Produktu Krajowego Netto

Produkt Krajowy Netto= Konsumpcja + Inwestycje Brutto + Wydatki rządowe na dobra i usługi (bez płatności transferowych) - Podatki pośrednie - Amortyzacja środków trwałych

(Ustawa o sposobie obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto art art. 2, art. 3, art. 5)

Miejsce inwestycji w obliczaniu PKN

Zużywanie się zasobu kapitału fizycznego oznacza, żę część dóbr wytwarzanych w gospodarce (tj. dóbr inwestycyjnych) należy przeznaczyć na odtworzenie zużytego kapitału. Czyli, część skumulowanych inwestycji (tzw. inwestycji brutto) musi być przeznaczona na odnowienie zużytego kapitału w wielkości odpowiadającej amortyzacji. Tą część inwestycji, która zostanie można wykorzystać dalej na powiększenie istniejącego już kapitału. A zatem:

Inwestycje netto = Inwestycje brutto - amortyzacja

Inwestycje netto są uwzględniane przy obliczaniu PKN. Jednocześnie PKN pomija dobra wytworzone w celu skompensowania deprecjacji środków trwałych.

PKN jest rzadziej stosowanym wskaźnikiem wartości produkcji, a dzieje się tak dlatego, że jest on wskaźnikiem wrażliwym na subiektywne oceny. Tak naprawdę nie wiadomo jak oszacować amortyzację. Najprostszym sposobem jest zsumowanie amortyzacji zapisanej na rachunkach wszystkich krajowych przedsiębiorstw, w okresie dla którego oblicza się PKN. Jednakże wielkość tej amortyzacji jest ustalana w znacznej mierze, w zależności od potrzeb fiskalnych danego przedsiębiorstwa i może odbiegać od realnych wartości zużytych środków trwałych. Mechanizm prowadzący do tego zniekształcenia można zobrazować na przykładzie.

Państwo, które kieruje się chęcią wspierania inwestycji, może wydać w danym roku zezwolenie na 30 - procentową stawkę amortyzacji wobec środków trwałych w roku ich pozyskania, w sytuacji, kiedy rok wcześniej stawka tak sięgała 20 procent. Ponieważ zwiększenie się amortyzacji powoduje spadek zysku, a w konsekwencji również podatku od zysku, większość przedsiębiorstw skorzysta z takiej możliwości. Deklarowana wartość odpisów amortyzacyjnych znacznie wzrośnie, podczas gdy faktyczne zużycie środków trwałych pozostanie na tym samym poziomie. Wielkość amortyzacji, która zaistnieje w bilansach przedsiębiorstw, nie będzie na ogół odzwierciedlała faktycznego zużycia.

Stąd też liczni ekonomiści opowiadają się za tym, aby wykorzystywać bardziej obiektywny wskaźnik, jakim jest PKB.

Realny i nominalny PKB

Omawiając temat Produktu Krajowego Netto nie można nie wspomnieć o kluczowym jego składniku, czyli Produkcie Krajowym Brutto. PKB rozdzielić można na dwa mierniki - PKB realny oraz PKB nominalny. PKB nominalny oblicza się według bieżącej wartości pieniądza, a PKB realny według realnej wartości pieniądza, tak więc oczyszczonej z wpływu inflacji. Przeliczenie polega na podzieleniu Produktu Krajowego Brutto nominalnego przez indeks cen. W zestawieniach statystycznych PKB realny przedstawia się najczęściej w cenach stałych z wybranego roku bazowego.

Do porównywania międzynarodowych PKB przelicza się go według bieżącego kursu wymiany, zazwyczaj na dolary amerykańskie.

(N.Mankiw, M. Taylor 2016 s. 40,41,42)

Dodatkowe informacje

• Miejsce i forma ogłaszania PKB to Dziennik Urzędowy RP Monitor Polski w obwieszczeniu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do 15 maja każdego roku (za rok poprzedni)
• Prezes Głównego Urzędu Statystycznego oblicza też średnią wartość PKB na jednego mieszkańca za okres ostatnich trzech lat i ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski w terminie do dnia 31 października drugiego roku po roku kończącym okres ostatnich trzech lat.

(Ustawa o sposobie obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto art. 5, art. 6)

Produkt krajowy netto — artykuły polecane

Produkt Narodowy Brutto — Produkt krajowy brutto — Wydatki inwestycyjne — Deflator PNB — Siła nabywcza — Dochód narodowy — Wartość pieniądza w czasie — Cykl konwersji gotówki — Okres zwrotu

Bibliografia

• Bremond J., Couet J., Salort M. (2005), Kompendium wiedzy o ekonomi, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Lewiński J., Machaj M. (2013), PKB, a aktywność ekonomiczna oraz wzrost gospodarczy, Uniwersytet Ekonomiczne we Wrocławiu
• Mankiw N., Taylor M. (2016), Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Trzpioła K. (2017), Amortyzacja 2017 Wyjaśnienia praktyczne, Oficyna Prawa Polskiego
• Ustawa z dnia 26 października 2000 r. o sposobie obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto. Dz.U. 2000 nr 114 poz. 1188

Autor: Dorota Czyżewska, Joanna Dąbrowska

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.