Pasywa

Pasywa są to źródła finansowania majątku jednostki gospodarczej. Według Ustawy o rachunkowości pasywa mają być wymienione zgodnie ze stopniem wymagalności i podzielone na kapitał (fundusz) własny oraz zobowiązania i rezerwy na zobowiązania. Kapitał własny definiuje się również jako aktywa netto, czyli "aktywa jednostki pomniejszone o zobowiązania, odpowiadające wartościowo kapitałowi własnemu" (Ustawa o rachunkowości). Natomiast zobowiązania Ustawa określa jako "wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki".

TL;DR

Pasywa to źródła finansowania majątku jednostki gospodarczej, dzielą się na kapitał własny i zobowiązania. Kapitał własny składa się m.in. z kapitału podstawowego, zysku netto i kapitału zapasowego. Zobowiązania obejmują m.in. rezerwy na zobowiązania, zobowiązania długoterminowe i krótkoterminowe oraz rozliczenia międzyokresowe. Pasywa są istotne dla bilansu i finansowania działalności przedsiębiorstwa.

Struktura bilansu

PASYWA

A. Kapitał własny

1. Kapitał (fundusz) podstawowy
2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna)
3. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna)
4. Kapitał (fundusz) zapasowy
5. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny
6. Pozostałe kapitały (fundusze)rezerwowe
7. Zysk (strata) z lat ubiegłych
8. Zysk (strata) netto
9. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna)

B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania

1. Rezerwy na zobowiązania
   1. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego
   2. Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne
      • długoterminowa
      • krótkoterminowa
   3. Pozostałe rezerwy
      • długoterminowe
      • krótkoterminowe
2. Zobowiązania długoterminowe
   1. Wobec jednostek powiązanych
   2. Wobec pozostałych jednostek
      1. kredyty i pożyczki
      2. z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych
      3. inne zobowiązania finansowe
      4. inne
3. Zobowiązania krótkoterminowe
   1. Wobec jednostek powiązanych
      1. z tytułu dostaw i usług, o okresie wymagalności:
         • do 12 miesięcy
         • powyżej 12 miesięcy
      2. inne
   2. Wobec pozostałych jednostek
      1. kredyty i pożyczki
      2. z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych
      3. inne zobowiązania finansowe
      4. z tytułu dostaw i usług, o okresie wymagalności:
         • do 12 miesięcy
         • powyżej 12 miesięcy
      5. zaliczki otrzymane na dostawy
      6. zobowiązania wekslowe
      7. z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń
      8. z tytułu wynagrodzeń
      9. inne
   3. Fundusze specjalne
4. Rozliczenia międzyokresowe
   1. Ujemna wartość firmy
   2. Inne rozliczenia międzyokresowe
      • długoterminowe
      • krótkoterminowe

C. Pasywa razem

Kapitały własne

A. Kapitały własne są jednym z podstawowych źródeł finansowania aktywów. Powstają one poprzez wniesienie przez właścicieli składników majątku w formie pieniężnej lub w postaci aportów rzeczowych, a także z części zysku do podziału.

Kapitał można podzielić ze względu na pochodzenie na:

1. kapitał powierzony - składający się z wkładów wniesionych przez wspólników oraz ze wniesionych udziałów, dopłat, wpłat za sprzedane akcje
2. kapitał samofinansowania - składający się z osiągniętego zysku czy uzyskanej nadwyżki z emisji akcji lub przeszacowania majątku.

Struktura kapitału własnego, w tym nazwa kapitału podstawowego, zależy od typu jednostki, w której występuje (W. Baran 2014, s. 127). Kodeks spółek handlowych reguluje również minimalną wysokość kapitału podstawowego oraz normy tworzenia innych kapitałów.

A.I. Kapitał podstawowy w zależności od formy prawnej jednostki ustala się:

1. Kapitał zakładowy:
   • Spółki kapitałowe
   • Spółki cywilne i jedn. prowadzone przez osoby fizyczne we własnym imieniu i na własne ryzyko
   • Spółki osobowe
2. Fundusz udziałowy: spółdzielnie
3. Fundusz założycielski: przedsiębiorstwa państwowe i samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
4. Fundusz statutowy: państwowe osoby prawne działające jako agencje, jednostki badawczo-rozwojowe, jednostki nie prowadzące dział. gospodarczej.

A.II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy są to należności z tytułu nieopłaconego kapitału. Mogą to być np. należności z tytułu zadeklarowanych udziałów, które nie zostały jeszcze wpłacone. W bilansie, kapitał podstawowy wykazuje się w wartości zadeklarowanej, dlatego też należne wpłaty przedstawia się ze znakiem ujemnym, aby wykazać poprawną wartość kapitału własnego.

A.III. Udziały (akcje) własne są to akcje własne nabyte przez spółkę. Kodeks spółek handlowych dopuszcza taką możliwość w sytuacjach wyjątkowych.

A.IV. Kapitał zapasowy stanowią odpisy z zysku, które są dokonywane, do czasu aż nie osiągnie 1/3 wartości kapitału zakładowego oraz dopłaty akcjonariuszy, mające na celu dodanie nowych przywilejów ich akcjom. Składa się na niego również nadwyżka wartości akcji, tzn. gdy cena akcji sprzedanej będzie wyższa niż nominalna, z tym że "koszty emisji akcji poniesione przy powstaniu spółki akcyjnej lub podwyższeniu kapitału zakładowego zmniejszają kapitał zapasowy spółki do wysokości nadwyżki wartości emisji nad wartością nominalną akcji, a pozostałą ich część zalicza się do kosztów finansowych" (Ustawa o rachunkowości). Kapitał zapasowy może być wykorzystany np. do finansowania inwestycji, pokrywania strat bilansowych.

Kapitał zapasowy może przybierać różne nazwy w zależności od formy prawnej:

1. Kapitał zapasowy w spółkach kapitałowych
2. Fundusz zasobowy spółdzielniach
3. Fundusz przedsiębiorstwa w przedsiębiorstwach państwowych
4. Fundusz zakładu w samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej

A.V. Kapitał z aktualizacji wyceny tworzy się wskutek różnicy wartości netto środków trwałych, powstałej podczas aktualizacji wyceny. Kapitał ten nie podlega podziałowi, można go zmniejszyć przy ponownej aktualizacji wyceny, zbyciu czy zlikwidowaniu środka trwałego.

A.VI Pozostałe kapitały rezerwowe tworzone są "dobrowolnie w spółkach kapitałowych i innych jednostkach na pokrycie straty bilansowej lub na nową linie produkcyjną, szczególne wydatki, itp". (A. Dziuba Burczyk 2003) z części zysku netto czy dopłat akcjonariuszy.

A.VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych stanowić może nierozliczony zysk np. na wypłaty dywidendy w późniejszym terminie. Natomiast, jeśli chodzi o stratę, przyjmuję się że zostanie pokryta przez zyski w latach przyszłych.

A.VIII. Zysk (strata) netto podlega rozbiciu na np. kapitały zapasowe rezerwowe, dywidendy, premie itd., a strata podlega rozliczeniu w latach przyszłych.

A.IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna) "stanowią sumę zaliczkowo dokonywanych odpisów na poczet wyniku finansowego w ciągu roku obrotowego". (E. Radosiński 2010, s. 79).

Zobowiązania

B. Zobowiązania:

• to świadczenia wynikające z operacji przeszłych, które spowodują przekazanie albo inne wykorzystanie bieżących lub przyszłych aktywów jednostki.
• to kapitały obce stanowiące roszczenia wierzycieli w stosunku do jednostki z tytułu sfinansowania przez nich aktywów, a jednostka gospodarcza zobowiązana jest zwrócić kapitały obce w umówionym czasie uszczuplając bieżące lub przyszłe dobra ekonomiczne.

B.I. Rezerwy na zobowiązania są to zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota nie są pewne, lecz których wysokość można w sposób wiarygodny oszacować i obejmują np. rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego, rezerwy na świadczenia emerytalne, rezerwy na koszty. Ze względów na ryzyko wynikające z prowadzenia działalności gospodarczej, rezerwy powinny być tworzone jako zabezpieczanie.

B.I.1 Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego tworzy się gdy możliwa jest różnica w wysokości podatku należącemu się urzędowi skarbowemu, a tym naliczonym.

B.I.2 Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne, tworzona jest np. na zobowiązania wobec pracowników za świadczenie pracownicze, które dopiero będą opłacone.

B.II. Zobowiązania długoterminowe obejmują one zaciągnięte długoterminowe kredyty bankowe, pożyczki, wyemitowane własne obligacje i inne papiery wartościowe dłużne" których termin wymagalności jest dłuższy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.

B.III. Zobowiązania krótkoterminowe są to głównie wszystkie zobowiązania z tytułu dostaw materiałów, towarów i wszelkich usług np. telekomunikacyjnych, a także zobowiązania finansowe z tytułu dłużnych papierów wartościowych i zobowiązania wekslowe, z tytułu podatków, raty zaciągniętej pożyczki, ceł, ubezpieczeń społecznych oraz wynagrodzeń, które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego.

B.IV. Rozliczenia międzyokresowe obejmują koszty w wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres sprawozdawczy, wynikających ze świadczeń wykonanych przez kontrahentów jednostki lub z obowiązku wykonania, związanych z bieżącą działalnością oraz przyszłych świadczeń wobec nieznanych osób np. z tytułu napraw gwarancyjnych i rękojmi za sprzedane produkty długotrwałego użytku (telewizory, lodówki) Mogą dotyczyć również przychodów, a więc równowartości otrzymanych lub należnych od kontrahentów środków z tytułu świadczeń, których wykonanie nastąpi w następnych okresach sprawozdawczych (np. w lutym sprzedano bilety na przejazdy w marcu). (K.Winiarska 2001)

Pasywa — artykuły polecane

Rodzaje należności — Aktywa trwałe — Zobowiązania — Przychody i koszty finansowe — Aktywa obrotowe — Przychody finansowe — Rachunek przepływów pieniężnych — Rozliczenia międzyokresowe kosztów — Kapitał zapasowy — Negocjacje ze związkami

Bibliografia

• Baran W. (red.) (2014), Podstawy rachunkowości. Sprawozdanie finansowe. Zasady. Etyka, Difin, Warszawa
• Dziuba-Burczyk A. (2003), Podstawy rachunkowości w świetle międzynarodowych standardów, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków
• Gad J., Stępień-Andrzejewska J., Walińska E. (2015), Rachunkowość finansowa
• Radosiński E. (2010), Wprowadzenie do sprawozdawczości, analizy i informatyki finansowej, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa
• Śnieżek E. (red.) (2003), Wprowadzenie do rachunkowości - przykłady, zadania, testy, komentarze, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591
• Winiarska K. (red.) (2003), Podstawy rachunkowości, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa

Autor: Agnieszka Gancarczyk, Urszula Serafin

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.