Główne problemy ekologiczne

Główne problemy ekologiczne
Polecane artykuły
Degradacja biosfery Zanieczyszczenie wody Degradacja gleby Zanieczyszczenie środowiska Efekt cieplarniany Zanieczyszczenie powietrza Emisja gazów cieplarnianych Dziura ozonowa Antyutleniacze

Obecnie obserwuje się coraz więcej problemów ekologicznych na Ziemi. Środowisko jest stale zaśmiecane, niszczone są zasoby przyrody. Rabunkowa eksploatacja zasobów naturalnych doprowadziła do gwałtownego zmniejszenia się ich ilości. Emisja toksycznych gazów i pyłów przez zakłady przemysłowe doprowadziła do zatrucia powietrza. Zmniejsza się powierzchnia terenów zalesionych. Coraz częściej zdarzają się katastrofy ekologiczne: awarie elektrowni jądrowych, katastrofy tankowców. Wymiera coraz więcej gatunków zwierząt i roślin. W ciągu kilkunastu ostatnich lat obserwuje się eksplozję demograficzną, która dodatkowo obciąża środowiska naturalne. Została zakłócona harmonia między człowiekiem a przyrodą.

Efekt cieplarniany

Jest to zjawisko podwyższenia temperatury powierzchni Ziemi będące skutkiem zatrzymywania energii słonecznej przez gazy cieplarniane. Część promieniowania słonecznego jest przepuszczana przez atmosferę ziemską i pochłaniana przez powierzchnię Ziemi (co powoduje jej ogrzanie), następnie Ziemia emituje promieniowanie podczerwone, częściowo pochłaniane przez atmosferę (woda, dwutlenek węgla, gazy cieplarniane), która z kolei oddaje je z powrotem na Ziemię w postaci promieniowania zwrotnego. Skutkiem tych procesów jest różnica w ilości przyjmowanej i wydalanej energii z Ziemi. Dotychczas główną rolę w pochłanianiu ciepła pełniła para wodna, jednak od pewnego czasu wzrasta - skutkiem działalności człowieka - ilość gazów cieplarnianych, zwłaszcza dwutlenku węgla. Jest on uwalniany głównie wraz z działalnością przemysłową i zmniejszaniem powierzchni lasów. Inne gazy cieplarniane to freony (stosowane w chłodnictwie; powodują rozkład ozonu na tlen), metan, ozon. Skutki? Wzrost średniej temperatury na Ziemi w wielu miejscach, topnienie lodowców, a w przyszłości klęski żywiołowe mogące wyniknąć ze zmiany stref klimatycznych. Jakiekolwiek próby rozwiązania tego problemu muszą być podejmowane przez całą ludzkość; może to być np. oszczędzanie energii.

Dziura ozonowa

Jest to zmniejszenie koncentracji ozonu w ozonosferze nad Antarktydą, czyli efekt działalności freonów, halonów i tlenków azotu. W wyniku skomplikowanych cyrkulacji zanieczyszczone powietrze przenosi się nad Antarktydę i niszczy tam warstwę ozonową. Ozonosfera pochłania bardzo szkodliwe dla wszystkich żywych organizmów promieniowanie ultrafioletowe (UV). Zanikanie ozonu powoduje przedostawanie się większej ilości szkodliwego promieniowania na Ziemię. Powoduje ono wymieranie wrażliwych ryb, wielu gatunków roślin, osłabia system immunologiczny u człowieka i powoduje choroby oczu. W ciągu ostatnich dwóch-trzech dekad zaczęto ograniczać emisję freonów i wstrzymywać rozszerzanie się dziury ozonowej; jest to proces żmudny i powolny.

Zanieczyszczenia wód

Zanieczyszczenie wód związane jest ze znajdującymi się w niej substancjami chemicznymi lub mikroorganizmami nie będącymi ich naturalnymi składnikami bądź występującymi w nadmiernej ilości. Możemy je podzielić ze względu na pochodzenie na naturalne (rozwój i obumieranie wodnych organizmów roślinnych i zwierzęcych oraz wypłukiwanie pewnych substancji ze skał i gleb) i antropogeniczne spowodowane rozwojem przemysłu, rolnictwa, transportu wodnego. Zanieczyszczenie wód wpływa na jej jakość i przydatność do spożycia, może powodować zatrucia pokarmowe, wymieranie ryb. Związana jest z tym eutrofizacja, czyli wzbogacenie wód pierwiastkami biogennymi, czego skutkiem jest powstawanie obszarów wód beztlenowych, a potem ich zamulenie. Oczyszczanie ścieków jest obecnie najskuteczniejszą metodą chroniącą wody powierzchniowe. W celu utrzymania czystości wód podziemnych należy m.in. właściwie lokalizować miejsca wysypisk.

Kwaśne deszcze

Opady atmosferyczne zawierające w kroplach wody zaabsorbowane gazy (dwutlenek siarki, tlenki azotu, inne bezwodniki kwasowe oraz produkty ich reakcji w atmosferze). Powstają one głównie na obszarach, na których atmosfera jest szczególnie narażona na ich występowanie (wulkany, obszary przemysłowe). Kwaśne deszcze są przyczyną chorób układu oddechowego oraz przyspieszają korozję i niszczenie zabytków. Ponadto obserwuje się zjawisko występowania tak zwanych "martwych jezior" oraz skażenia ryb rzecznych przez metale ciężkie (głownie rtęcią i kadmem), których konsumpcja zagraża naszemu zdrowiu. Zapobieganie kwaśnym deszczom polega na budowaniu instalacji wyłapujących tlenki siarki i azotu ze spalin ograniczaniu spalania paliw zawierających siarkę i jej związki.

Topnienie lodowców

Topnienie lodowców i lądolodów na biegunach kuli ziemskiej, spowodowane jest powstawaniem dziury ozonowej, przez którą są one bardziej narażone na promienie UV Słońca oraz wzmożona emisją gazów cieplarnianych prowadzącą do wzrostu temperatury na Ziemi. Skutkiem tego procesu będą powodzie na nadmorskich terenach nizinnych, np. możliwe jest zatopienie połowy obszaru Holandii, i podnoszenie się poziomu mórz na całej Ziemi.

Wyrąb lasów

Inaczej wylesianie lub deforestacja. Główną przyczyną tego procederu jest rosnące zapotrzebowanie na drewno, jako surowiec budowlany oraz grzewczy. Wycinka drzew, w wielu przypadkach nielegalna, bądź też ich wypalanie co roku osiągają coraz większe rozmiary. Szacuje się, że z każdym rokiem ubywa nawet do 15 milionów hektarów lasów, w tym lasów tropikalnym. Szacuje się, że do 2050 roku zniknie 40% obszarów puszczy amazońskiej.

Zjawisko to niesie zagrożenie dla wszystkich bio organizmów zamieszkujących dane tereny - wiele gatunków zwierząt (w tym na przykład orangutany), zagrożonych jest wyginięciem z powodu niszczenia ich naturalnego środowiska życia. Deforestacja wpływa również na zjawisko globalnego ocieplenia, gdyż jest źródłem emisji gazów cieplarnianych, oraz na zaburzenie obiegu wody w ekosystemie co w konsekwencji wpływa na występowanie susz i powodzi.

Degradacja gleby

Zmiana fizycznych, biologicznych lub fizycznych właściwości gleb, prowadząca do pogorszenia bądź całkowitego zniszczenia warunków prawidłowego rozwoju roślin i degradacji biosfery. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku około 30% obszarów lądowych wykorzystywanych było w celach rolniczych. Obecnie szacuje się, że wielkość ta zmniejszyła się o połowę. Sukcesywne zmniejszanie się powierzchni gruntów rolnych, w wyniku przejmowania tych terenów na inne cele działalności człowieka, prowadzi do zjawiska degradacji gleby. Erozja wodna oraz wietrzna, stanowiące główne przyczyny degradacji gleby, wywoływane są między innymi przez nieumiejętną gospodarkę człowieka. W celu zwiększenia wielkości zbiorów stosuje się, różnego rodzaju sposoby nawadniania, które prowadzić mogą do zasolenia gleb, w wyniku którego degradacji uległo już około 7% światowego zasobu gleb. Kolejnym zagrożeniem jest zjawisko zanieczyszczania gleby pierwiastkami śladowymi. Ich występowanie w glebie gwałtownie wzrosło wraz z rozwojem przemysłu i transportu. Pierwiastki te przez glebę dostają się do organizmów zwierzęcych oraz roślin, co w konsekwencji prowadzi do skażenia nimi produktów spożywczych. Konsumpcja takich produktów przez człowieka prowadzić może do pogorszenia kondycji psychicznej. Proces rekultywacji skażonych gleb jest bardzo kosztowny i czasochłonny.

Wzrost demograficzny

Eksplozja demograficzna na świecie wpływa na ekologiczną kondycję naszej planety. Działalność człowieka, prowadzona w nieumiejętny sposób, prowadzi do nieodwracalnych zmian na Ziemi. Wzrastająca produkcja artykułów żywnościowych prowadzi do trwałej degradacji gleb, poprzez zbyt intensywną jej eksploatację. Wzrost liczny ludności związany jest też, ze wzmożonym zapotrzebowaniem na energię oraz coraz to nowszymi inwestycjami, mającymi na celu zapewnienie nowych miejsc pracy. Deforestacja oraz spalanie paliw kopalnianych, są głównym czynnikiem emisji gazów cieplarnianych, mających wpływ na zmianę klimatu na Ziemi.

Rosnąca temperatura intensyfikuje takie zaburzenia jak:

• topnienie lodowców
• podnoszenie się poziomu mórz
• powodzie
• susze
• rekordowe upały
• zaburzenia środowiska życia wodnego
• potężne burze

Poprzez nierespektowanie podstawowych standardów ochrony środowiska naturalnego i ekologii, coraz więcej toksycznych substancji pochodzących z fabryk przemysłowych, trafia do zbiorników wodnych. Szacuje się że jedna trzecia społeczeństwa cierpi na niedostatek wody pitnej a na choroby przewodu pokarmowego, spowodowanych spożywaniem skażonej wody, umiera rocznie około 1,5 mln dzieci na świecie. Oprócz wprowadzania nowoczesnych technologii produkcji, należy przede wszystkim dążyć do minimalizacji ilości odpadów trujących środowisko. Każda z tych sytuacji przedstawia fatalne konsekwencje antropopresji (oddziaływania człowieka na środowisko). Człowiek nie potrafi naprawić szkód, które wyrządził swojej planecie. Skutki tej działalności są nieprzewidywalne: mogą być katastrofalne lub nie mieć większego znaczenia.

Bibliografia

• Cichy D., Michałow W., Sander H. (1987), Ochrona i kształtowanie środowiska WSIP, Warszawa, s. 56-68.
• Kozłowski S. (1998), Ekologiczne problemy przyszłości świata i Polski, ELIPSA, Warszawa.
• Radecki W. (1998), Mały słownik wiedzy obywatelskiej o ochronie środowiska TWWP, Wrocław, s. 11-45.
• Szymański J. M.(2006), Zielone Brygady. Pismo Ekologów, nr 7 (221), s. 22-25.

Autor: Łukasz Białek, Katarzyna Cudek