Reguła przekory
Reguła przekory:Jeżeli układ znajdujący się w stanie równowagi zostanie poddany działaniu nowego czynnika zewnętrznego lub udział w działaniu poszczególnych czynników zewnętrznych ulegnie zmianie, to układ będzie dążył do zmniejszenia wpływu czynnika zewnętrznego i osiągnięcia nowego stanu równowagi, zbliżonego do stanu równowagi wyjściowej.(autor:Henry Louis Le Chatelier)
TL;DR
Reguła przekory mówi, że układ w stanie równowagi będzie dążył do zmniejszenia wpływu czynnika zewnętrznego i osiągnięcia nowego stanu równowagi. Przykładem jest sytuacja, w której firma stara się utrzymać zyski przy wzroście cen surowców poprzez redukcję kosztów. Reguła przekory została sformułowana przez Henry'ego Louisa Le Chateliera i przeniesiona na grunt nauki organizacji przez Karola Adamieckiego. Inne prawa nauki organizacji i zarządzania to m.in. prawo podziału, koncentracji, wzrastającej produkcji, harmonii oraz zasada racjonalnego gospodarowania.
Interpretacja
Zgodnie z tą regułą każda zmiana powoduje opór i z tego względu należy stopniowo i z wcześniejszym przemyśleniem wprowadzać jakiekolwiek zmiany. Należy też przewidywać możliwe do pojawienia się opory i przygotować program wspomagający przeciwdziałanie im. Oznacza to, że układ reaguje dokładnie odwrotnie niż chciałaby osoba, wprowadzająca zmiany. Jest to tzw zasada bezwładności - "każda zmiana rodzi opór". Analiza tego prawa w relacji organizacja - otoczenie prowadzi do wniosku iż koniecznością jest przygotowanie się na wprowadzanie zmian ze względu na zmiany w otoczeniu w celu utrzymaniu nowego stanu równowagi (takiego będącego zbliżonego do stanu wyjściowego).[1]
Przykład występowania reguły przekory
Konkretnym przykładem przejawu reguły przekory może być sytuacja pewnej firmy, w której parametrem określającym jej stabilny stan jest określony poziom zysku przy niezmiennej cenie wyrobów. Gdy nastąpi zdarzenie, w którym cena surowców nagle wzrosła, to wszystkie działania w danej organizacji będą zmierzać do utrzymania stanu równowagi, czyli stanu pierwotnego. Przykładowo nastąpi redukcja kosztów, zaczną się poszukiwania tańszych dostawców lub substytutów.[2]
Historia powstania reguły przekory
Początki formułowania reguły przekory wywodzą się z 1884 r. Wówczas zasada ta odnosiła się do układów chemicznych i fizycznych i stała się źródłem naukowej sławy Henry'ego Louisa Le Chateliera będącego chemikiem i metalurgiem. Pierwotnie była znana jako zasada bezwładności czy zasada równowagi. Natomiast obecnie nazywamy ją regułą przekory. Karol Adamiecki przeniósł tą zasadę na grunt nauki organizacji i zarządzania i nazwana została prawem inercji przyzwyczajeń jak i prawem przeciwdziałania. Zasada ta mówiła o tym, że każda zmiana powoduje opór i jak podkreślał Adamiecki we wszystkich przypadkach, gdy mamy do czynienia z pracą ludzką:czy to fizyczną, czy umysłową, wprowadzanie ulepszeń organizacji powinno odbywać się stopniowo, w przeciwnym bowiem razie muszą nastąpić straty na pokonywanie oporów (autor: Karol Adamiecki).[3]
Prawa nauki organizacji i zarządzania
Wraz z rozwojem naukowej organizacji pracy zaczęły powstawać wytyczne dotyczące działania zorganizowanego, które pozwalały w praktyce osiągnąć korzyści po ich zastosowaniu. Spotykamy się z tym, że często w sposób intuicyjny osoby zarządzające stosują w praktyce np: podział pracy, czy też starają się tak zorganizować sposób pracy pracowników, aby każdy z nich nie tracił czasu i zawsze miał co robić. Takie działania zostały zaobserwowane i zostały ugruntowane w nauce.. Pomimo sformułowania ich podczas prac badawczych w przedsiębiorstwach przemysłowych zostały zastosowane we wszystkich typach organizacji i jej działaniach. Prawa nauki organizacji i zarządzania zostały sformułowane przez praktyków i teoretyków organizacji i zarządzania. Ich cechą wspólną jest to, że dominują w nich przykłady z obszaru aktywności człowieka dotyczącego przedsiębiorstwa. Prawa organizacji mają charakter uniwersalny, ponieważ proces gospodarowania czasem czy zasobami jest związany z procesem kierowania ludźmi. Praktyka dowiodła również, że organizacja działań innego typu (np:marketing, operacje charytatywne) nie zawęża zastosowania tych praw do jednej dziedziny działalności człowieka[4]
Do fundamentalnych praw nauki organizacji i zarządzania zaliczane są:
- Prawo podziału - dotyczy zastosowania podziału pracy na serie i określenia poziomu specjalizacji co przynosi korzyści,
- Prawo koncentracji - dotyczy wykonywania danej jednakowej czynności większym organem co przynosi korzyści,
- Prawo wzrastającej produkcji - wzrost wydajności powoduje spadek kosztu jednostki,
- Prawo harmonii-dotyczy dokładności doboru elementów co przynosi korzyści,
- Reguła przekory - mówi o tym, że układ w stanie równowagi poddany czynnikom zawsze dąży do stanu równowagi wyjściowej,
- Zasada racjonalnego gospodarowania - dotyczy zasady największej wydajności (jak najwięcej produkować) oraz zasady oszczędności składników (produkować jak najtaniej)[5]
Henry Louis Le Chatelier
Henry Louis Le Chatelier urodził się 8 października 1850 roku w Paryżu, a zmarł 17 września 1936 roku w Miribel-les-Échelles. Był francuskim chemikiem. W 1884 sformułował z Karlem Braunem regułę przekory, która pozwalała przewidzieć jakie efekty wywołuje zaburzenie równowagi reakcji chemicznych. Był on jednym z pięciu głównych przedstawicieli nurtu inżynierskiego w nauce organizacji i zarządzania. Ten nurt zajmował się m.in. organizacją procesów produkcyjnych i usługowych w różnych dziedzinach gospodarki. W 1881 roku została opublikowana przez niego reguła przekory, która mówiła:
Każdy układ pozostający w stanie równowagi na skutek działania czynników zewnętrznych ulega przemianie ograniczającej oddziaływanie tych czynników(autor:Henry Louis Le Chatelier)
Tę zasadę wykorzystał Karol Adamiecki przenosząc ją do nauk organizacji, ponieważ stwierdził, że zmiany wprowadzone w organizacjach wywołują stan w którym chcą one powrócić do poprzedniego stanu równowagi, a z tego wynika, że zmiany musimy wprowadzać stopniowo, żeby nie zostały odrzucone.
Karol Adamiecki
Karol Adamiecki urodził się 18 marca 1866 roku w Dąbrowie Górniczej, a zmarł 16 maja 1933 roku w Warszawie. Był polskim teoretykiem zarządzania. Wraz z Fryderykiem Winslowem Taylorem i Henrym Fayolem był jednym z twórców nauki o organizacji i kierowaniu. Był autorem praw takich jak: harmonia doboru, harmonia działania organów pracy zbiorowej, optymalnej produkcji, które później stały się teoretycznymi podstawami nauki organizacji i kierownictwa. Wykorzystał on też zasadę chemiczną reguły przekory i przeniósł ją do nauk organizacji twierdząc, że zmiany wprowadzane w organizacjach wywołują stan, w którym chcą powrócić do stanu pierwotnego. Musimy zatem wprowadzać zmiany stopniowo, aby uniknąć odrzucenia.
| Reguła przekory — artykuły polecane |
| Prawo podziału — Karol Adamiecki — Tayloryzm — Teoria ograniczeń — Wydajność — Charles Babbage — Zygmunt Rytel — Teoria chaosu — Klasyczna szkoła zarządzania |
Przypisy
Bibliografia
- Banaszyk P. (2002), Podstawy organizacji i zarządzania, Wyższa Szkoła Handlu i Rachunkowości, Poznań
- Bielski M. (1997), Organizacje. Istota, struktury, procesy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
- Czermiński A. (1996), Wybrane zagadnienia z organizacji i zarządzania, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia
- Dołhasz M. (2009), Podstawy zarządzania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Griffin R. (2017), Podstawy zarządzania organizacją, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Karna W. (2009), Zmiany w strukturze organizacyjnej jako instrument usprawniający zarządzanie w publicznych instytucjach kultury, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin
- Wytrążek W. (2011), Podstawowe pojęcia teorii organizacji i zarządzania w instytucjach publicznych, Katedra Administracyjnego Prawa Gospodarczego KUL, Lublin
Autor: Agata Swacha, Klaudia Budkowska
