Business Process Modeling Notation

Business Process Model and Notation (BPMN) - zbiór zdefiniowanych symboli służących do graficznego przedstawiania procesów biznesowych.

Notacja ta została zaprezentowana przez BPMI (Business Process Management Initiative) w 2004 roku. Prace nad stworzeniem tego standardu rozpoczęto w 2001 roku. Poszukiwano wówczas modelu, który pozwoliłby przetłumaczyć zapisy biznesowe na język techniczny. W 2001 roku grupę, która pracowała nad projektem tworzyło 35 firm, organizacji i osób prywatnych. W maju 2004 roku przedstawiono pierwszą wersję BPMN. W roku 2006 BPMI połączyła się z Object Management Group (OMG). Rok 2008 przyniósł sprecyzowanie dokumentów, dzięki czemu stały się bardziej czytelne. Obecnie obowiązuje wersja 2.0.2, która została zaprezentowana w styczniu 2014 roku

Notacja ta pozwala na zrozumienie i kontrolę procesów w przedsiębiorstwie. Daje możliwość monitorowania takich jednostek jak czas, koszt, czy zasoby. Wspiera weryfikację procesów, co pozwala na ich ulepszenie i optymalizowanie. Umożliwia projektowanie procesów od podstaw, a także w sposób efektywny przedstawia nowe i już istniejące modele. Formalnie zdefiniowane standardy zostały opisane i opublikowane w broszurze Business Process Model and Notation, v2.0.2 wydanej w styczniu 2014 roku. W języku polskim rozwinięcie skrótu tłumaczone jest jako Notacja i Model Procesu Biznesowego.

Cele BPMN

Najważniejszym zdefiniowanym celem przez BMPN 2.0.2 jest dostarczenie prostego i klarownego narzędzia do opisywania procesów, którego zrozumienie i odczytanie nie będzie stanowiło trudności dla osób zaangażowanych w proces, bez względu na to, czy jest to analityk biznesowy, czy wdrożeniowiec. Kolejnym rozpoznanym celem jest określenie międzynarodowego standardu umożliwiającego przenoszenie definicji projektów, tak aby modele tworzone w środowisku jednej firmy mogły zostać wykorzystane u innego przedsiębiorcy

Diagramy - modele BPMN

Na początku swojej działalności organizacja przedstawiła diagram procesów biznesowych. Był on uniwersalnym modelem przeznaczonym dla obszaru modelowania biznesowego. wraz z publikacją nowej wersji broszury w 2009 roku zmieniało się podejście organizacji do kwestii diagramów i zaproponowało niniejszy podział:

• Diagram procesów biznesowych (przedstawia zaawansowane modele),
• Diagram kolaboracji (przedstawia wymianę informacji pomiędzy co najmniej uczestnikami procesu),
• Diagram choreografii (nadzór nad wymianą informacji między uczestnikami),
• Diagram konwersacji (klasyfikacja wzajemnych oddziaływań między uczestnikami procesu).

Elementy graficzne

Opracowany standard służy do graficznego przedstawiania procesów biznesowych. Stanowi on zbiór określonych znaków, które mają przypisaną ogólnie rozumianą symbolikę. Zapisy w modelu BPMN są przedstawiane za pomocą diagramów składających się z ustalonej liczby graficznych elementów. Dzielą się one na cztery kategorie:

Obiekty przebiegu procesów (zdarzenia, bramki, działania)

Zdarzeniami (events) nazwane zostały wszystkie wydarzenia. Które mogą wystąpić lub wystąpią w procesie. Podzielone zostały na:

• zdarzenia początkowe - inicjujące proces, przedstawiane za pomocą okręgu (pojedyncza, niepogrubiona krawędź),
• zdarzenia pośrednie - mające miejsce w trakcie procesu, przedstawiane są za pomocą okręgu z podwójną, niepogrubioną linią,
• zdarzenia końcowe - zamykające proces, okrąg z pojedynczą, pogrubioną krawędzią.

Bramki (gateways) są używane w modelu, kiedy możemy wybrać jedną ścieżkę postępowań spośród dostępnych wariantów. Pozwalają na nadzorowanie przebiegu procesów. Ich wystąpienie zazwyczaj determinuje podejmowanie decyzji. Przedstawiane są za pomocą rombu. W zależności od rodzaju bramki będzie zależeć wypełnienie jej wnętrza. Wyróżniamy:

• bramki wykluczające (oznaczone symbolem "X" lub "pusta") - daje możliwość wyboru tylko jednego wariantu ścieżki z dostępnych, potocznie nazywana punktem decyzyjnym,
• bramki niewykluczające (oznaczone symbolem "O") - daje możliwość wyboru kilku wariantów ścieżki z dostępnych,
• bramki równoległe (oznaczone symbolem "+") - zawiera dwie lub więcej niezależnych ścieżek, które mogą być realizowane w tym samym czasie, ale nie muszą,
• bramki złożone (oznaczone symbolem "*") - bramka "otworzy się" jeżeli dany warunek zostanie spełniony,
• bramki oparte na zdarzeniach

Czynności (activity) przedstawiane jako prostokąty z zaokrąglonymi brzegami opisują zadania w procesie (praca uczestnika). Podzielone są na zadania, podprocesy i czynność wywołania.

• Zadania - opisują czynności,
• Podproces - obejmuje dodatkowe czynności,
• Czynność wywołania

Połączenia (Connecting Objects)to linie łączące wszystkie elementy modelu, inaczej zwane przepływami.

• Przepływy sekwencji (linia ciągła, z grotem zamkniętym, wypełnionym)- łączy dwa następujące po sobie elementy,
• Przepływ komunikatu (linia przerywana, z grotem zamkniętym, niewypełnionym) - przepływ informacji między oddzielnymi stronami procesu,
• Asocjacje (linia kropkowana, może być zakończona grotem, ale nie musi) - zaznaczenie relacji między elementami projektu.

Artefakty (artifacts) to wszystkie obiekty danych, które zawierają informacje dodatkowe, objaśniające proces, co wpływa na jego lepsze zrozumienie.

• Adnotacje - zawiera notatki dotyczące procesu,
• Grupy - nie wpływają na przepływ procesu, zazwyczaj stosowane w dokumentacji bądź celów analitycznych,
• Obiekt danych (kartka zgięta w prawym górnym rogu) - element procesu zawierający komunikat o dodatkowych informacjach

Tory (swimlines)

• Jednostka biznesowa/ uczestnik - rozdziela zadania między uczestników w procesie,
• Role - określa przydział zadań do poszczególnych jednostek organizacyjnych

Narzędzia służące do modelowania

• ADONIC,
• ARIS,
• Axway,
• BizAgi,
• Holocentric Modeler,
• iGraphix,
• Intalio,
• Provision,
• TIBCO.

Business Process Modeling Notation — artykuły polecane

Modelowanie — Archiwizacja — Ganttproject — XBRL — Cykl życia systemu informatycznego — Podejście systemowe — System zarządzania przebiegiem procesów — Zarządzanie programem — Macierz odpowiedzialności

Bibliografia

• Drejewicz S. (2012), Zrozumieć BPMN modelowanie procesów biznesowych, Helion, Gliwice
• Gawin B., Marcinkowski B., (2013).Symulacja Procesów Biznesowych. Standardy BPMS i BPMN w praktyce. Gliwice: Wydawnictwo Helion
• Kiełbus A., Gawłowskie G. (2015), Zastosowanie BPMN do zarządzania procesami logistycznymi w przedsiębiorstwie, Logistyka, Nr 6
• Koliński A., Śliwczyński B., Golińska-Dawson P. (2017), Metoda modelowania procesu oceny efektywności produkcji z wykorzystaniem standardu BPMN, e-mentor, Nr 2(69)
• Ligęza A., Suchenia A. (2017), Anomalie w modelowaniu procesów biznesowych, Informatyka Ekonomiczna, Business Informatics, Nr 4 (26)
• Obłąk I., Ziemba E. (2012), Modelowanie procesów biznesowych z wykorzystaniem notacji BPMN - studium przypadku, Informatyka Ekonomiczna, Nr 4 (26)
• Strona internetowa: Business Process Model And Notation, OMG
• White S. (2008), Modeling and Reference Guide: Understanding and Using BPMN, Floryda

Autor: Joanna Świątkowska