Kryzys finansowy

Kryzys finansowy to sytuacja w której zachodzą gwałtowne zmiany na rynku finansowym, związane z niedostateczną płynnością, niewypłacalnością rynkowych podmiotów, a także z spadkiem produkcji lub pogłębieniem już występującego spadku. Skutkiem tych zmian jest załamanie podstawowej funkcji rynku finansowego (niekorzystne wybory powodują nieefektywne rozdzielenie funduszy do podmiotów, które mogą w sposób optymalny wykorzystać zasoby pieniężne).

TL;DR

Artykuł omawia różne rodzaje kryzysów finansowych oraz przebieg kryzysu finansowego według Władysława Szymańskiego. Następnie skupia się na światowym kryzysie gospodarczo-finansowym od 2007 r. i jego przyczynach. W dalszej części artykułu opisane są działania antykryzysowe podjęte w Polsce.

Rodzaje kryzysów finansowych

• kryzys walutowy
• kryzys bankowy
• kryzys zadłużenia zagranicznego
• kryzys systemu finansowego

Przebieg kryzysu finansowego, wg Władysława Szymańskiego

• liberalizacja przepływów kapitałowych przyciąga kapitał zagraniczny, który ożywia gospodarkę i przyciąga następnych inwestorów
• pobudzenie akcji kredytu krajowego, zwiększenie podaży pieniądza
• wzrost cen akcji i nieruchomości
• wzrost aktyw przedsiębiorstw, które mogą być zabezpieczeniem dla kredytów
• dobra koniunktura, wzrost gospodarczy i napływ kapitału powodują wzrost kursu waluty krajowej
• wzrost gospodarczy i brak możliwości subsydiowania importu produkcją krajową, przyspiesza tempo importu
• wzrost kursu waluty i duży popyt wewnętrzny ogranicza eksport
• powstaje i rośnie nierównowaga w bilansie handlowym i płatniczym (dalsze podtrzymywanie wzrostu gospodarczego i koniunktury, napływającym kapitałem zagranicznym, niesie czynniki kryzysogenne)
• obawa dalszego pogorszenia nierównowagi zewnętrznej skutkuje zaostrzeniem polityki pieniężnej (podwyższenie stóp procentowych)
• wysokie stopy procentowe przyciągają nowy kapitał
• następuje dalszy wzrost waluty krajowej
• przedsiębiorstwa krajowe zaciągają tańsze kredyty za granicą, następnie zamieniane na walutę krajową
• skutkiem czego jest dalszy wzrost rezerw walutowych i dalszy napływ kapitału
• narastastanie obsługi długu zewnętrznego przez przedsiębiorstwa krajowe, powoduje pogarszanie bilansu płatniczego
• silna presja walut obcych na krajową, w efekcie wzrostu świadomości o możliwości załamania się pieniądza krajowego
• gwałtowny spadek wartości waluty krajowej (rezerwy banku centralnego okazują się niewystarczające)
• załamanie kursowe
• skutki załamania przenoszą się na inne sfery gospodarki
• deprecjacja waluty zwiększa trudności płatnicze (firmy mają trudności ze spłatą zadłużenia, pogarszają się ich pasywa)
• spekulanci zwiększają pożyczki krótkoterminowe, zwiększając stopy procentowe
• wzrost stóp przy spadku kursu waluty pogarsza sytuacje finansowa banków i przedsiębiorstw
• wzrost oprocentowania depozytów, przy braku możliwości podniesienia oprocentowania udzielonych kredytów
• spadek cen akcji i nieruchomości, oznacza straty dla banków i przedsiębiorstw
• rośną koszty importu
• banki nie są w stanie wspierać przedsiębiorstwa
• brak możliwości wywiązywania się firm z zobowiązań powoduje masowe bankructwa

Światowy kryzys gospodarczo-finansowy od 2007 r.

Do zapoczątkowania światowego kryzysu gospodarczo-finansowego na świecie największy wpływ miała sytuacja która wystąpiła na rynku finansowym USA w 2007 r. Pęknięcie bańki spekulacyjnej na rynku nieruchomości przyczyniło się do powstania recesji gospodarki światowej. Kredyty hipoteczne były bardzo chętnie udzielane podmiotom bez wystarczającej zdolności kredytowej.

Wśród innych przyczyn wymienia się sytuacje:

• Makroekonomiczne
• Mikroekonomiczne

Pierwsze z nich dotyczą skali globalnej nierównowagi. Głównymi przyczynami wskazywanymi w tym obszarze są nadwyżki oszczędności w gospodarkach wschodzących (krajów arabskich które są ważnymi eksporterami ropy naftowej oraz krajów azjatyckich takich jak Chiny) a słabo rozwiniętym systemem pośrednictwa finansowego utrudniające efektywne inwestowanie w takich krajach. Natomiast w krajach wysokorozwiniętych sytuacja była odwrotna. W szczególności w Ameryce Północnej zbyt niska stopa oszczędzania. Ważnym czynnikiem do pogłębiania się tych problemów była włączająca się prężna gospodarka Chin do ogólnej gospodarki światowej.

Inną przyczyną makroekonomiczną, było utrzymywanie się realnych stóp procentowych przez długi czas na niskim poziomie. W krajach rozwiniętych sytuacja ta pobudziła szybki wzrost kredytów oraz cen aktywów (surowców, nieruchomości oraz akcji). Co w konsekwencji spowodowało wystąpieniem baniek spekulacyjnych. Podsumowując, hossa na kredyty hipoteczne, zwiększenie popytu na gospodarstwa domowe finansowe długiem oraz poszukiwanie wysoko opłacalnych stóp zwrotu przez instytucje finansowe doprowadziły do poważnych zaburzeń i nierównowag w wielu krajach.

Drugie z nich dotyczą sytuacji w skali mikroekonomicznych. Problemy tutaj wskazują na sprawy funkcjonowania systemów finansowych oraz podmiotów finansowych. Wymienia się tu między innymi takie przyczyny jak:

• Wadliwa struktura, w której menedżerowie zwracali uwagę tylko na wysokie stopy zwrotu.
• Błędy w wycenach oraz pomiarach
• Słaba struktura nadzoru
• Słaby system regulacyjny

Czynniki te w wspólnej interakcji wpływały na zwiększanie się wysokości dźwigni finansowej. W momencie pojawienia się kryzysu na świecie, instytucje finansowe musiały znaleźć nowe źródła finansowe do spłaty swoich długów. Konsekwencją tego było drastyczne zmniejszenie się środków pieniężnych na wielu rynkach i spadek cen aktywów, w tym także na rynkach państw nazywanych ‘’rynkami wschodzącymi’’. Wysoka dźwignia finansowa powodowała sytuację iż niewielka utrata aktywów prowadziła do poważnych problemów wypłacalności instytucji finansowych (NBP 2009, s. 4-8)

Działania antykryzysowe w Polsce

Wybuch kryzysu gospodarczo-finansowego oraz słynny upadek banku Lehman Brothers wpłynął w znacznym stopniu na wzrost akcji kredytowej, w szczególności mowa tu o kredytach walutowych. Lecz dzięki tradycyjnemu modelowi finansowania oraz braku zaangażowania w dużej mierze banków w Polsce w kredytowanie banków zagranicznych, polski system finansowy nie ucierpiał w dużej skali. Polski rząd oraz Narodowy Bank Polski opublikował 30 listopada 2008 r. plan stabilności i rozwoju oraz pakiet zaufania, w którym zawarł dotychczasowe działania jakie były podjęte oraz przyszłe plany na zminimalizowanie oddziaływania kryzysu. Decyzje jakie zostały podjęte to między innymi:

• Wydanie rekomendacji do zatrzymania zysku netto przez banki oraz niewypłacanie dywidend w celu zwiększenia funduszy własnych.
• Udzielanie gwarancji Skarbu Państwa, pożyczek oraz sprzedaży papierów wartościowych
• Większy nadzór Komisji Nadzoru Finansowego nad sektorem bankowym
• Podniesienie gwarancji depozytów do 50 tyś euro
• Opracowanie Kanonu Dobrych Praktyk Rynku Finansowego

W celu załagodzenia spadku wzrostu gospodarczego w Polsce, Rada Polityki Pieniężnej złagodziła istotnie politykę pieniężną. W tym celu obniżono w znacznym stopniu podstawowe stopy procentowe NBP oraz stopy rezerwy obowiązkowej. Działanie to miało sprzyjać ponownemu wzrostowi gospodarczemu Polski (Urbanek P. 2010, s. 176-179)

Kryzys finansowy — artykuły polecane

Łatwy kredyt — Kryzys walutowy — Stratoinflacja — Kryzys — Inflacja kredytowa — Kryzys bankowy — Rezerwy dewizowe — Czarny czwartek — Hyman Minsky

Bibliografia

• Budnikowski A. (2006), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• NBP (2009), Polska wobec światowego kryzysu gospodarczego, NBP, Warszawa
• Szymański W. (2001), Globalizacja: wyzwania i zagrożenia, Difin, Warszawa
• Szymański W. (2004), Interesy i sprzeczności globalizacji: wprowadzenie do ekonomii ery globalizacji, Difin, Warszawa
• Urbanek P. (red.) (2010), Nadzór korporacyjny w warunkach kryzysu gospodarczego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź

Autor: Edyta Kijewska, Dawid Maniak