Cedent

Cedent to osoba przelewająca / zbywająca /przenosząca swoje prawa na osobę trzecią / cesjonariusza / nabywcę. Stosunkiem prawnym, w którym jako strona występuje Cedent jest umowa przelewu wierzytelności często nazywana też cesją wierzytelności, która jest uregulowana w art 509-516 Kodeksu cywilnego (Ustawa Kodeks cywilny 1964, s.96-98, stan prawny na 14.04.2020).

Przedmiot cesji

Przedmiotem cesji może być wierzytelność:

• pieniężna
• niepieniężna
• istniejąca
• wymagalna
• niewymagalna
• podzielna
• niepodzielna

Ograniczenia cesji

Prawa, których nie można przelać / scedować(Ustawa Kodeks pracy 1974, s.47, stan prawny na 14.04.2020), ("Ustawa Kodeks rodzinny i opiekuńczy 1964, s.49, stan prawny na 26.11.2019), (Ustawa Kodeks cywilny 1964, s.4, 8, 83-85, 118-119, 120, 179, 186, 187, stan prawny na 14.04.2020)

• prawo do wynagrodzenia za pracę - art 84 Kodeksu pracy,
• prawo do alimentów - art 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
• prawo do renty - art 903 Kodeksu cywilnego
• prawo odkupu - art 595 Kodeksu cywilnego,
• prawo pierwokupu - art 602 Kodeksu cywilnego,
• prawo dożywocia - art 912 Kodeksu cywilnego,
• prawo do autorstwa utworu
• wierzytelność z tytułu umowy o dzieło
• wierzytelność z umowy poręczenia
• roszczenie o ochronę dóbr osobistych - art 24 i 43 Kodeksu cywilnego
• roszczenie odszkodowawcze z tytułu czynu niedozwolonego - art 449 Kodeksu cywilnego chyba że jest już wymagalne, uznane na piśmie lub przyznane prawomocnym wyrokiem sądu,
• udział wspólnika w spółce cywilnej - art 863 par 1 Kodeksu cywilnego
• lokatorskie prawo do lokalu spółdzielni

Są również prawa / wierzytelności, których skuteczność przelewu / zbycia jest uzależniona od realizacji warunków szczególnych (Ustawa Kodeks cywilny 1964, s.3, stan prawny na 14.04.2020), (Ustawa o księgach wieczystych i hipotece 1982, s.21, stan prawny na 20.11.2019):

• prawo przysługujące z zastawu jako ograniczonego prawa rzeczowego, można przelać tylko wraz z wierzytelnością, którą ten zastaw zabezpiecza - art 17 Kodeksu cywilnego
• prawo wynikające z wpisanej do księgi wieczystej nieruchomości hipoteki jako ograniczonego prawa rzeczowego, można przelać wraz z wierzytelnością, którą ta hipoteka zabezpiecza - art 79 Ustawy o księgach wieczystych i hipotece
• wierzytelność dzierżawcy wobec wydzierżawiającego może zostać przeniesiona tylko pod warunkiem zgody wydzierżawiającego

Proces cesji wierzytelności

• Konieczność pozyskania zgody dłużnika. Cesja wierzytelności jest procesem przeniesienia praw z jednego wierzyciela na drugiego. Jednak przed dokonaniem cesji, konieczne jest pozyskanie zgody dłużnika. Jest to istotne ze względu na ochronę interesów dłużnika i zapewnienie mu pewności prawnej. Zgoda dłużnika jest wymagana w celu zapewnienia, że przeniesienie wierzytelności nie będzie miało negatywnego wpływu na jego sytuację finansową lub na sposób, w jaki wierzytelność jest obsługiwana. Dłużnik ma prawo do informacji na temat zmiany wierzyciela oraz warunków umowy cesji. W przypadku braku zgody dłużnika, cesja może być unieważniona lub nieuznana przez sąd.
• Powiadomienie dłużnika o zmianie wierzyciela. Ważnym elementem procesu cesji wierzytelności jest powiadomienie dłużnika o zmianie wierzyciela. Powiadomienie powinno zawierać informacje dotyczące nowego wierzyciela, takie jak nazwa, adres i dane kontaktowe. Powinno również wskazywać na przeniesienie wierzytelności oraz informować o ewentualnych zmianach w warunkach umowy. Celem powiadomienia jest umożliwienie dłużnikowi skontaktowania się z nowym wierzycielem w celu uregulowania swojego zadłużenia. Powiadomienie powinno być przekazane dłużnikowi w sposób umożliwiający potwierdzenie jego otrzymania, na przykład za pośrednictwem poczty poleconej lub kuriera.
• Wyłączenie zakazu cesji. W niektórych umowach, zwłaszcza w umowach kredytowych, może występować zakaz cesji wierzytelności. Zakaz ten uniemożliwia przeniesienie wierzytelności na innego wierzyciela bez zgody dłużnika. Jednak istnieje możliwość wyłączenia zakazu cesji poprzez odpowiednie postanowienie umowne. Wyłączenie zakazu cesji daje wierzycielowi swobodę przeniesienia swoich praw na inną osobę, bez konieczności uzyskiwania zgody dłużnika. Wyłączenie zakazu cesji może być korzystne dla wierzyciela, ponieważ umożliwia mu sprzedaż wierzytelności i odzyskanie środków finansowych wcześniej niż w przypadku oczekiwania na spłatę przez dłużnika.

Odpowiedzialność cedenta

Cedent odpowiada za (Ustawa Kodeks cywilny 1964, s.97, stan prawny na 14.04.2020):

• istnienie wierzytelności, będącej przedmiotem cesji - art 513 Kodeksu cywilnego
• fakt, że wierzytelność mu przysługuje
• jaki jest jej rozmiar - wartość wierzytelności
• ewentualne wady prawne wierzytelności.

Cedent nie odpowiada za:

• wypłacalność dłużnika, chyba że umowa przelewu wierzytelności stanowi inaczej - wówczas jest to odpowiedzialność gwarancyjna.

Forma przelewu wierzytelności

Forma przelewu wierzytelności jest dowolna, jednak dla celów dowodowych wskazana jest forma pisemna najlepiej z datą pewną, która chroni nabywcę (często Bank kredytujący) w przypadku upadłości dłużnika - kredytobiorcy art 95 ust 2 prawa bankowego (Ustawa Prawo bankowe 1997, s.126). Umowa cesji winna wskazywać stosunek prawny, z którego wierzytelność wynika, strony umowy podstawowej oraz przedmiot świadczenia. Faktura, powinna zawierać wzmiankę o ewentualnym zakazie cesji, jeżeli w umowie podstawowej taki zakaz obowiązuje (korzyść z punktu widzenia dłużnika) Umowa przelewu wierzytelności jest bardzo powszechną formą zabezpieczenia w praktyce bankowej. Najczęściej Cedent przelewa prawa z polisy ubezpieczeniowej osobistej lub majątku oddanego na zabezpieczenie wierzytelności bankowej. Bank uzyskuje prawo do odszkodowania natomiast Cedent pozostaje zobowiązanym do wnoszenia opłat składek ubezpieczeniowych.

Dla skuteczności umowy przelewu wierzytelności Cedent powinien:

• pozyskać zgodę dłużnika, chociaż prawnie nie jest wymagana,
• powiadomić dłużnika o zmianie wierzyciela, bo w przypadku jego braku, spełnienie świadczenia do rąk cedenta jest skuteczne w stosunku do cesjonariusza / nabywcy, chyba że nabywca udowodni, że dłużnik wiedział o cesji,
• wyłączyć zakaz cesji (brak możliwości rozporządzania wierzytelnością) - bo w przeciwnym wypadku zostanie zawarta umowa, która nie jest bezwzględnie nieważna, ale dopiero zgoda dłużnika pozyskana po zawarciu umowy cesji uzdrowi ją.

Dodatkowe aspekty cesji wierzytelności

• A. Ustalenie wartości wierzytelności. W przypadku cesji wierzytelności istotne jest ustalenie wartości tejże wierzytelności. W praktyce, wartość wierzytelności może być różna w zależności od wielu czynników, takich jak termin płatności, ryzyko niewypłacalności dłużnika, czy też obecna wartość pieniądza. Istnieje wiele metod ustalania wartości wierzytelności, takich jak metoda aktualizacji przepływów pieniężnych czy też metoda porównawcza.
• B. Ochrona praw nabywcy. W przypadku cesji wierzytelności, istotne jest zapewnienie ochrony praw nabywcy. Nabywca wierzytelności powinien mieć pewność, że dłużnik wierzytelności nie będzie mógł unieważnić cesji lub dokonać innych działań, które mogłyby wpłynąć na jego prawa. W tym celu, istnieją różne środki ochrony praw nabywcy, takie jak zabezpieczenie cesji wierzytelności poprzez zgłoszenie jej do rejestru publicznego lub też wymaganie zgody dłużnika na cesję wierzytelności.
• C. Ograniczenia cesji w przypadku umów. Cesja wierzytelności może być ograniczona w przypadku umów między stronami. Strony mogą zawrzeć umowę, w której określają, że cesja wierzytelności jest niedozwolona lub wymaga zgody innej strony. Ograniczenia te mogą wynikać z różnych przyczyn, takich jak ochrona poufności informacji, utrzymanie stabilności kontraktów czy też ochrona interesów stron umowy.
• D. Różnica między cesją a przeniesieniem własności. Ważne jest zrozumienie różnicy między cesją a przeniesieniem własności. Cesja dotyczy przekazania praw majątkowych, czyli wierzytelności, z jednego podmiotu na drugi. Przeniesienie własności natomiast dotyczy przekazania praw własności na nieruchomość lub przedmiot materialny.

Cedent — artykuły polecane

Darowizna — Umowa kupna-sprzedaży — Umowa ubezpieczenia — Dłużnik — Umowa leasingu — Umowa licencyjna — Rękojmia — Prawo zastawu — Umowa zastawu

Bibliografia

• Heropolitańska I. (2018), Prawne zabezpieczenia zapłaty wierzytelności, Wolters Kluwer, Warszawa, s. 249-251
• Kostecki S. (2014), Wierzytelność a rzeczowe zabezpieczenia na nieruchomości, Wolters Kluwer, Warszawa, s.173-188
• Mojak J. (2011), W sprawie identyfikacji wzajemnych praw i obowiązków uczestników transakcji faktoringowych, tj. faktora, faktoranta oraz dłużnika wierzytelności, będących przedmiotem faktoringu, "Zeszyty Naukowe WSEI", nr 1, s.131-152
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
• Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe. Dz.U. nr 140 poz. 939
• Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece. Dz. U. 1982 nr 19 poz. 147

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Katarzyna Ochnik