Fundusz ubezpieczeń społecznych
| Fundusz ubezpieczeń społecznych |
|---|
| Polecane artykuły |
Instytucja Funduszu Ubezpieczeń Społecznych została wprowadzona przez ustawę z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest państwowym funduszem celowym. Takie określenie - funduszu celowego - znajdujemy w art. 51 ww. ustawy. Powołany został w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Budżet Państwa gwarantuje wypłatę świadczeń emerytalnych z FUS. Dysponentem FUS jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Aby nabyć prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego należy podlegać jednemu z ubezpieczeń społecznych, które obejmują: Ubezpieczenie emerytalne, rentowe, w razie choroby i macierzyństwa, z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Źródło środków FUS
Przychody FUS pochodzą ze składek na ubezpieczenia społeczne, z dotacji budżetu państwa, z oprocentowania rachunków bankowych FUS, z wypłat przekazanych na świadczenia, którym wypłatę zlecono ZUS (z wyjątkiem świadczeń finansowych z odrębnych rozdziałów budżetowych oraz wypłat instytucji zagranicznych.
Fundusze w ramach FUS
W ramach FUS występują następujące fundusze:
- emerytalny, z którego finansowane są wypłaty emerytur,
- rentowy - wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy, dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych,
- chorobowy - finansowane są świadczenia określone w odrębnych przepisach,
- wypadkowy - na świadczenia określone w przepisach i koszty prewencji wypadkowej określone w odrębnych przepisach,
- rezerwowe - na uzupełnienie niedoborów funduszy: rentowego, chorobowego i wypadkowego.
Wypłaty z FUS
Z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych będą wypłacane renty, emerytury, świadczenia chorobowe i wypadkowe, wydatki na prewencję rentową, kredyty. Świadczenia emerytalno-rentowe wypłacają oddziały ZUS - odpowiednie do miejsca zamieszkania świadczeniobiorcy i Biuro Rent Zagranicznych. Świadczenia mogą być wstrzymane w następujących okolicznościach:
- zawiesza się prawo do jego otrzymywania poprzez wiarygodne uzasadnienie,
- w przypadku braku dowodów, że prawo do świadczenia istniało kiedykolwiek,
- brak badania lekarskiego,
- brak dowodów stwierdzających dalsze istnienia prawa do świadczenia.
Według ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do pobierania świadczeń uprawnieni są:
- ubezpieczeni, czyli osoby które aktualnie podlegają ubezpieczeniu emerytalnemu oraz rentowemu oraz osoby które podlegały ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu przed wprowadzeniem ustawy (ubezpieczenie społeczne rolników jest wyłączone)
- członkowie rodziny w sytuacji śmierci ubezpieczonego. Za członka rodziny uważa się: dzieci, wnuki, rodzeństwo, małżonka, rodziców. (B. Gudowska,2013, s. 27-32)
- żołnierze zawodowi oraz funkcjonariusze Policji (Ustawa art. 2)
Do obliczania wysokości wypłacanych świadczeń używa się:
- okresów składkowych, czyli czas w którym były opłacane składki emerytalne oraz rentowe. A także m.in.: okres czynnej służby wojskowej, urlop macierzyński, osadzenie w więzieniu, praca w instytucjach politycznych i związkach zawodowych, okresy pobierania świadczeń z tytułu bezrobocia
- okresów nieskładkowych – czas w którym były pobierane świadczenia z tytułu niezdolności do pracy, renty chorobowej oraz okres bezpłatnego urlopu czy studiów doktoranckich
- okresy dodatkowe – traktowane są jak okresy składkowe, zalicza się do nich np. okres ubezpieczenia społecznego rolników
Stosunek okresów nieskładkowych do okresów składkowych nie może być większy niż 1 do 3. Ogólny przelicznik obowiązujący przy ustalaniu wysokości emerytury i renty wygląda następująco: jeden rok okresów składowych i bez składkowych to jeden rok brany pod uwagę przy wyliczaniu stażu. Inaczej przedstawia się to w przypadku osób pełniących służbę wojskową. Wtedy relacja jest 1 do 2. Tzn. jeden okres działalności kombatanckiej daje dwa lata stażu ubezpieczeniowego. (M. Zieleniecki i in.,2014, s. 58-63, s. 115, Ustawa art. 6-7, art. 10)
Wysokość otrzymywanych świadczeń
Do obliczania wysokości otrzymywanych świadczeń uwzględnia się 10 kolejno następujących po sobie lat kalendarzowych z okresu 20 przepracowanych przez ubezpieczonego lat. Jeśli dla ubezpieczonego korzystniejszą przy obliczaniu wysokości składek jest podstawa z okresu dłuższego niż 10 lat bądź podstawa z dowolnych 20 lat okresów, może on zawnioskować o zmianę podstawy wymiaru składek. (B. Gudowska, 2013, s. 27-32)
Analizując ostatnie lata wpływów i wypływów środków z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych można zauważyć, że wydatki przewyższają przychody. Powoduje to konieczność przekazywania dotacji na rzecz funduszu przez budżet państwa. Dofinansowania te wynikają z zapewnionej przez państwo gwarancji dla wypłacanych świadczeń społecznych. Nierównowagę między przychodami, a wydatkami Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - a co za tym idzie koniecznością dofinansowywania przez państwo - można uznać za stałą. Rozwiązaniem tej sytuacji mogłoby być zmniejszenie rent, emerytur oraz innych świadczeń społecznych lub znaczne podwyższenie składek na ubezpieczenia społeczne. Reforma systemu emerytalnego w 1999 była próbą naprawy sytuacji, jednak nie przyniosło to oczekiwanych rezultatów. (S. Owsiak, 2017, s. 787)
Bibliografia
- Gudowska B., Ślebzak K. (2013). Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Emerytury pomostowe Komentarz (Wydawnictwo: C.H. Beck Wydawnictwo Polska)
- Jończyk J.(2007). Prawo zabezpieczenia społecznego, Kraków, s. 87
- Owsiak S. (2017). Finanse Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa
- Salwa Z.(2004). Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych - zagadnienia ogólne, Warszawa, s. 47
- Skoczyńska A.(1999). Nowa emerytura lepsza czy tylko inna, K.E. LIBER, s. 15-16
- Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887
- Zielenicki M., Bartnicki M., Suchacki B., Antonów K. (2014). Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz, Wolters Kluwer Polska
- Zieliński T.(2006). Ubezpieczenia społeczne pracowników - część ogólna, Warszawa, s. 87
Autor: Karolina Molong, Karina Janczura
 |
Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu. |
