Deficyt budżetowy
| Deficyt budżetowy |
|---|
| Polecane artykuły |
Deficyt budżetowy definiuje się jako nadwyżkę wydatków nad dochodami danego budżetu albo jako tę część budżetu, która nie znajduje pokrycia w dochodach. Deficyt budżetowy dotyczy jednego roku fiskalnego (najczęściej roku kalendarzowego) na koniec, którego powiększa on dług publiczny.
Występują następujące rodzaje deficytu:
- rzeczywisty - oznacza rzeczywistą różnicę pomiędzy wydatkami a wpływami budżetowymi w danym roku budżetowym,
- strukturalny - wartość hipotetyczna, która powstaje w warunkach gdy dochód i wydatek są rozpatrywane przy pełnym wykorzystaniu potencjału gospodarki,
- cykliczny - wynika z wpływu cyklu koniunkturalnego (recesji bądź ożywienia) na dochody i wydatki budżetowe, w warunkach gdy gospodarka nie funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu czynników wytwórczych. Z reguły są rezultatem stosowania automatycznych stabilizatorów koniunktury.
W praktyce deficyty cykliczne zawsze różnią się od deficytów rzeczywistych i strukturalnych.
Część budżetu jest strukturalna lub aktywna - ukształtowana przez aktywną, uznaniową politykę (taką jak określenie stawek podatkowych, świadczeń opieki społecznej lub wielkości armii). Ale duża część budżetu jest cykliczna lub pasywna - pasywnie ukształtowana przez stan cyklu koniunkturalnego (elementy cykliczne odzwierciedlają wpływ cyklu koniunkturalnego na wpływy z podatków, jak również na rządowe programy, transfery). Deficyt rzeczywisty to suma deficytu koniunkturalnego i strukturalnego.
Dzięki rozróżnieniu deficytu strukturalnego i koniunkturalnego uzyskujemy bardziej czytelny obraz rzeczywistego wpływu polityki fiskalnej. Polityka fiskalna zmienia zarówno deficyt strukturalny, jak i koniunkturalny. Gdyby rząd podpisał umowę o kontroli zbrojeń, w wyniku, której wydatki na obronę zmniejszyłyby się o 3 mln złotych, deficyt strukturalny obniżyłby się o 3 mln złotych. Ale takie obniżenie wydatków przyczyni się do ograniczenia działalności gospodarczej i zwiększy deficyt koniunkturalny.
Jeżeli deficyt zwiększa się w wyniku obniżki podatków lub zwiększenia wydatków na obronę to jest to działanie pobudzające gospodarkę. Jeśli deficyt budżetowy wzrasta w wyniku spadku aktywności gospodarczej, to wyższy rzeczywisty deficyt nie będzie oznaką ekspansji fiskalnej, spadek aktywności gospodarczej nie sygnalizowałby wzrostu deficytu budżetu strukturalnego, lecz jedynie wzrost deficytu budżetu koniunkturalnego. Dlatego więc, aby ocenić kierunek wpływu polityki fiskalnej na gospodarkę trzeba obserwować budżet strukturalny, a nie rzeczywisty.
A zatem deficyt budżetowy:
S– I = G – NT
Gdzie:
- S – oszczędności
- I – inwestycje prywatne
- G - zakupy rządowe (wydatki państwa)
- NT – podatki netto
Ponadto wyróżnia się jeszcze deficyt
- pierwotny (inaczej wyjściowy) – określany jest przez dochody i wydatki budżetu państwa
z pominięciem wszelkich odsetek.
- konwencjonalny - inaczej oficjalny, powiększony o koszty obsługi długu publicznego.
Źródła powstania deficytów
- nadmierne wydatki budżetowe (militaryzacja gospodarki, rozbudowa administracji, wysokie transfery socjalne),
- zbyt niskie dochody (powód: mało efektywny system podatkowy),
- oczekiwania społeczeństwa związane z tym, że państwo ma spełniać funkcję gwaranta bezpieczeństwa socjalnego, finansując przez to część konsumpcji mniej zamożnych grup społecznych,
- sposób uchwalania budżetu (różne grupy społeczne, z jednej strony są za minimalizacją podatków, z drugiej zaś za maksymalizacją wydatków; żadna z nich natomiast nie jest zainteresowana zrównoważeniem dochodów z wydatkami)
Sposoby finansowania deficytu
- ograniczanie wydatków
- zaciąganie kredytów bankowych, w przypadku deficytu państwowego emisja skarbowych papierów wartościowych - bonów i obligacji skarbowych.
Dodatkowo w przypadku deficytu budżetu państwowego, państwo może:
- zaciągać pożyczki u innych państw lub u międzynarodowych instytucji finansowych np. Bank światowy
- zwiększyć dochody budżetowe poprzez lepszą ściągalność podatków bądź ich podniesienie
- zwiększyć podaż pieniądza. [S. Owsiak Warszawa 2006, s. 57]
Dodatkowo deficyt budżetowy może być pokrywany przychodami pochodzącymi z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz nadwyżkami budżetu państwa z lat ubiegłych (jeśli takie wystąpiły).
Bibliografia
- Działo J., (2012). Dlaczego trudno jest prowadzić "dobrą” politykę fiskalną?, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego, nr 1-2/2012, s. 25-40
- Hall R., Taylor J. (2004). Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Osiatyński J., (2006). Finanse publiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Owsiak S., (2013). Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Samuelson P., Nordhaus W., (2003). Ekonomia 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Autor: Anna Solarz, Katarzyna Rzadkosz
