Bezpieczeństwo żywności

Bezpieczeństwo żywienia - to całokształt kryteriów, które muszą być spełnione, i działań realizowanych na każdym etapie produkcji i cyrkulacji żywnością, aby zagwarantować jednostce zdrowie. Głównym celem bezpieczeństwa żywienia jest zapewnienie człowiekowi jej nieszkodliwości, w odpowiednich warunkach - tzn. żywność powinna być odpowiednio przechowana, przygotowana do skonsumowania oraz spożywana w należytych porcjach

TL;DR

Bezpieczeństwo żywienia polega na zapewnieniu nieszkodliwości żywności poprzez odpowiednie przechowywanie i przygotowanie. Bezpieczna żywność jest pozbawiona szkodliwych czynników i spełnia wymogi sensoryczne i odżywcze. Istnieje prawo regulujące bezpieczeństwo żywności w Polsce i w Unii Europejskiej. Bezpieczeństwo żywienia obejmuje dostępność fizyczną i ekonomiczną żywności oraz zdrową żywność i rację żywieniową. Istnieją zagrożenia zdrowotne związane z żywnością, takie jak niejadalne produkty, nadmiar spożycia i pasożyty. Organami nadzorującymi bezpieczeństwo żywności są SANEPID i Inspekcja Weterynaryjna, a systemami zarządzania jakością i bezpieczeństwem żywności są GMP, GHP, GAP, HACCP, ISO 9001, BRC i IFS.

Pojęcie bezpieczeństwa żywienia

Na początku lat 70. XX wieku do polityki żywieniowej zostało wprowadzone pojęcie bezpieczeństwa żywienia. Natomiast już znacznie wcześniej posługiwano się tym terminem. Powyższe sformułowanie było używane w zakresie ekonomicznego i politycznego uzależnienia krajów, które nie posiadały wystarczających mocy do produkcji odpowiedniej ilości żywności.

W 1974 r. na Światowej Konferencji Żywnościowej po raz pierwszy została podana oficjalna definicja bezpieczeństwa żywności, zgodnie z którą podaż podstawowych produktów powinna być kompatybilna z rosnącą tendencją konsumpcji oraz amortyzacją fluktuacji cen oraz wolumenu produkcji

Mianem bezpiecznej żywności określamy żywność pozbawioną wszelkich czynników szkodliwych, mikroorganizmów, oraz toksycznych substancji chemicznych, lub zawiera te składniki w tolerancyjnych ilościach dla organizmu człowieka. Oznacza to, że charakteryzuje się należytą jakością. W ustawie z 11 maja 2001 roku powyższe pojęcie zostało zdefiniowane jako nieszkodliwe, o wartościach sensorycznych, a także odżywczych

Na bezpieczeństwo jedzenia składają się nie tylko ilość i rodzaj produktów. Ważne jest, aby tą ilość i rodzaj dopasować do spożywającego. Jest to bardzo istotne, gdyż niektórzy konsumenci cierpią na różne ograniczenia, mają trudności w przyswojeniu żywności, zatem wybór produktów i ilości odgrywa znaczącą rolę. W celu spożywania odpowiednich produktów w odpowiednich ilościach producenci zamieszczają szczegółowe informacje na etykietach produktów. Co więcej przy decyzji dotyczących zakupu żywności pomocna jest upowszechniona informacja z zakresu wiedzy żywieniowej

Aspekt prawny bezpieczeństwa żywienia

Podstawowym aktem prawnym dotyczącym bezpieczeństwa żywności jest Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia dnia 25 sierpnia 2006 r. Powyższa ustawa weszła w życie 28 sierpnia 2006 roku i jednocześnie zastąpiła Ustawę o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z 11 maja 2001 r.

Ustawa, będąca podstawowym, krajowym dokumentem regulującym kwestie związane z prawem żywnościowym, określa wymagania dotyczące żywności, którą konsument nabywa lub spożywa czyli znajdującej się w obrocie, które musi spełnić, aby była bezpieczna dla konsumenta. Ponadto ustawa uściśla wymogi, jakie przedsiębiorstwa produkujące żywność, musi zrealizować.

Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywieniajest składnikiem prawa żywnościowego. W Polsce prawo żywnościowe jest poszerzone o wiele ustaw, które uzupełniają ogólną ideę. W przypadku unijnych źródeł są to rozporządzenia:

1. Rozporządzenie (WE) Nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady,
2. Rozporządzenie (WE) Nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady,
3. Rozporządzenie (WE) Nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady

Prawo żywnościowe to zespół norm prawnych, dążących do regulacji bezpieczeństwa oraz innych komponentów jakości żywności, a także jej produkcji w celu ochrony zdrowia konsumenta. Zawiera w sobie zarówno przepisy administracyjne, jak i wykonawcze oraz ustawowe o zasięgu krajowym, a nawet Wspólnotowym

Warunki bezpieczeństwa żywienia

• dostępność fizyczna żywności - wyprodukowanie i dostarczenie do kraju takiej ilości produktów, która wystarczy, aby zaspokoić minimalne zapotrzebowanie biologiczne
• dostępność ekonomiczna żywności - zaspokojenie minimalnego zapotrzebowania biologicznego, także przez najsłabsze grupy społeczne
• zdrowa żywność i optymalna racja żywieniowa - produkty nie tylko są pozbawione czynników szkodliwych, ale także są przyjmowane w odpowiednich dawkach

Wymiary bezpieczeństwa żywnościowego

• międzynarodowy
• narodowy
• gospodarstw domowych

Zagrożenia zdrowotne związane z żywnością

Biorąc pod uwagę ilość oraz cechy konsumowanego produktu, istnieją trzy kategorie zagrożeń związanych z żywnością:

1. Pierwsza kategoria odnosi się do produktów niejadalnych. Zjawisko niejadalności można podzielić na dwie kategorię: niejadalność względna, która ma swoje położenie w kulturze oraz niejadalność bezwzględna, wynikająca ze szkodliwych składników zawartych w produktach.
2. Drugą kategorię reprezentują zagrożenia związane ze spożyciem żywności jadalnej, lecz w drastycznej ilości.
3. Trzecia kategoria dotyczy zagrożeń, które są wywołane przez pasożyty, drobnoustroje.

Organy pełniące nadzór nad bezpieczeństwem konsumentów

Głównymi instytucjami zajmującymi się utrzymaniem bezpieczeństwa żywności są:

• Państwowa Inspekcja Sanitarna
• Inspekcja Weterynaryjna.

Natomiast jednostkami, które nadzorują przestrzeganie przepisów prawa żywnościowego są:

• Minister Zdrowia - w przypadku produktów niezwierzęcego pochodzenia
• Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi - w zakresie żywności pochodzenia zwierzęcego

Systemy zarządzania jakością i bezpieczeństwem żywności

• Good Manufactoring Practice GMP (Dobra Praktyka Wytwarzania),
• Good Higienic Practice GHP (Dobra Praktyka Higieny),
• Good Agricultural Practice GAP (Dobra Praktyka Rolnicza),
• Hazard Analysis and Critical Control Point (system HACCP),
• norma ISO 9001,
• British Retail Consortium BRC (Zrzeszenie Sprzedawców Brytyjskich),
• International Food Standard IFS (Międzynarodowy Standard Żywności)

Bezpieczeństwo żywności — artykuły polecane

Norma prawna — Normalizacja — Polskie Centrum Akredytacji — Gospodarka przestrzenna — Produkt ekologiczny — Dziedzina nauki — Dane wrażliwe — Jednostka certyfikująca — Prawo ochrony środowiska

Bibliografia

• Gawęcki J., Krejpcio Z. (red.) (2014), Bezpieczeństwo żywności i żywienia, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań
• Godela, A., Lewańska, M. (2016) Bezpieczeństwo żywności w Polsce - przegląd najważniejszych zagadnień Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Technika, Informatyka, Inżynieria Bezpieczeństwa, T.4 183-193
• Grochowska M. (2007) Bezpieczeństwo żywności i żywienia. Komentarz do ustawy oraz przepisów wspólnotowych Gdańsk, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr
• Janus A., Kijowski J. (2007) Przegląd praktyk i systemów zarządzania bezpieczeństwem zdrowotnym żywności Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, nr 2 72-76
• Lisińska-Kuśnierz M., Kawecka A. (2013), The Role of Packaging Supply Chain in Food Packaging Safety Assurance, Logistics and Transport, t. 19
• Mikuła A. (2012), Bezpieczeństwo żywnościowe Polski, Roczniki Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, T.99, z.4
• Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności Document 32002R0178
• Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych Document 32004R0852
• Rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt Document 32004R0882
• Sitarz S., Janczar-Smuga M. (2012), Współczesne zagrożenia bezpieczeństwa żywności, możliwości ich kontroli i eliminacji, Nauki Inżynierskie i Technologie nr II (5)
• Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia Dz.U. 2006 nr 171 poz. 1225

Autor: Kinga Urbaniec

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.