Koncern

Koncern jest to ekonomiczna forma organizacji skupiającej przedsiębiorstwa o odrębnej osobowości prawnej należące do jednego właściciela. Koncern powstaje zazwyczaj na skutek koncentracji kapitału, w wyniku fuzji (łączenia) firm, dokonywanej zazwyczaj poprzez zakupu akcji lub udziałów innych firm oraz ale również przez zgodę na korzystanie przez przedsiębiorstwo dominujące z patentów, licencji itp. innych członków koncernu. Tego typu współpracę przedsiębiorstw, tworzy się w zamiarze utworzenia całkowitej koordynacji ich funkcjonowania poprzez stały organ (Muchowska-Zwara K. 2015, s. 6-7)

Firmy wchodzące w skład koncernu mają wspólny zarząd, lecz oddzielną osobowość prawną. Jego struktura opiera się na istnieniu przedsiębiorstwa dominującego oraz grupy przedsiębiorstw zależnych, które poddane są jednolitemu kierownictwu, jeśli chodzi o rozstrzyganie najważniejszych kwestii, niezależnych jednak często w swej bieżącej, operatywnej działalności oraz nie tracących swej odrębności organizacyjnej i prawnej (Gliniecki B. 2012, s. 83-88)

Za kierownictwo może być odpowiedzialne przedsiębiorstwo, które zdobyło kontrolę nad innymi jednostkami - taki typ koncernu określany jest mianem koncernu podporządkowującego. Przedsiębiorstwo sprawuje kontrolę nad pozostałymi przedsiębiorstwami (dominująca pozycja), występuje najczęściej w drodze nabycia kontrolnych pakietów akcji pozostałych przedsiębiorstw. Inną możliwością jest również wybranie przez firmy wchodzące w skład koncernu, organu wspólnego - koncern równorzędny, gdzie przedsiębiorstwa zachowują pozycję równorzędną, organ kierujący koncernem jest powoływany na mocy porozumienia między przedsiębiorstwami.

TL;DR

Koncern to organizacja skupiająca kilka przedsiębiorstw pod jednym zarządem. Powstaje zazwyczaj poprzez fuzję firm lub nabycie udziałów. Cele koncernu to m.in. ograniczenie konkurencji, zwiększenie zysków i umocnienie pozycji finansowej. Istnieją różne rodzaje koncernów, takie jak pionowy i poziomy. Zalety koncernu to m.in. realizacja przedsięwzięć, zmniejszenie kosztów i ryzyka, oraz wzrost możliwości wpływu na otoczenie. Wady koncernu to m.in. ograniczenie możliwości rozwoju, wysokie koszty wychodzenia z powiązań, i ryzyko konfliktów w organizacji.

Umowa koncernowa

(Pabis. R 2015, s. 801-802)

Przy utworzeniu koncernu może być również zawierana umowa koncernowa, która określa reguły funkcjonowania tak powstałej organizacji, prawa i obowiązki jej członków, a w głównej mierze jej przywódcę - właściciela, a także stopień jego odpowiedzialności wobec jednostek związanych. Umowy te nie są unormowane w prawie polskim, a zostały jedynie nadmienione w art. 7 Kodeksu Spółek Handlowych, który określa zakres odpowiedzialności spółki dominującej za szkodę wyrządzoną spółce zależnej z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy oraz zakres odpowiedzialności spółki dominującej za zobowiązania spółki zależnej wobec jej wierzycieli.

Cele koncernu

Głównymi celami koncernu może być:

• ograniczenie konkurencji,
• zwiększenie zysków (wynikające z produkcji na większą skalę),
• umocnienia pozycji finansowej, gospodarczej oraz poprawy efektywności gospodarowania,
• osiągnięcie wpływu na decyzje gospodarcze państwa.

Jest to forma funkcjonowania będącego zmową producentów. Koncern może mieć również strukturę bardziej luźną, zbliżoną do konglomeratu. Często jako uczestnik koncernu występuje bank, który obsługuje w pierwszym rzędzie przedsiębiorstwa działające w koncernie. Bardzo często koncern jest również utożsamiany z holdingiem - grupą spółek, ze względu na podobną budowę obydwóch typów organizacji. Jednak holding w odróżnieniu od koncernu stanowi jedynie powiązanie pionowe polegające na tym, iż jeden uczestnik jest w posiadaniu akcji lub udziałów innego uczestnika, co gwarantuje kontrolę nad spółkami podległymi.

Przyczyny tworzenia powiązań między przedsiębiorstwami w ramach koncernu

• zróżnicowanie ryzyka gospodarczego (poszerzenie oferty produkowanych dóbr i usług, a także grupy dostawców i odbiorców),
• zredukowanie kosztów produkcji towarów i usług z uwagi na korzystanie z systemu cen transferowych,
• dobywanie większej liczby klientów,
• efektywne zarządzanie zasobami ludzkimi,
• skuteczne zarządzanie zarówno zasobami rzeczowymi jaki i finansowymi,
• pozyskanie zasobów tkwiących w ludzkich możliwościach,
• zdobywanie innowacyjnych technologii.

Rodzaje koncernu

Wyróżniamy dwa rodzaje powiązań tworzących koncern:

• koncern pionowy, w którym przedsiębiorstwa łączą się kolejno według technologicznych etapów produkcji, np. kopalnia rudy żelaza - huta żelaza - walcownia - fabryki maszyn - obrót maszynami
• koncern poziomy, grupujący przedsiębiorstwa jednej branży, np. fabryki przemysłu spożywczego produkujące produkty mleczarskie, przetwory owocowe, wyroby mięsne

Zalety koncernu

Do korzyści płynących z tego rodzaju współpracy przedsiębiorstw możemy zaliczyć:

• możliwość realizowania przedsięwzięć, których firmy nie mogłyby prowadzić samodzielnie,
• zmniejszenie kosztów oraz ryzyka inwestycji,
• wzrost możliwości wpływu na otoczenie i jego kształtowanie,
• prostszy dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania,
• wymiana informacji, umiejętności i doświadczeń,
• mobilność pracowników,
• uzyskanie efektu skali poprzez kumulację wiedzy, kapitału, zasobów ludzkich,
• zdolność do pozyskiwania większej liczby klientów dzięki większej rozpoznawalności,
• wzmocnienie pozycji firmy na rynku i marki,
• wzrost liczby partnerów i kooperantów.

Wady koncernu

Negatywnymi skutkami powiązań w ramach koncernu mogą być:

• wejście w relacje ogranicza możliwości rozwoju w innych kierunkach,
• wychodzenia z powiązań wiąże się zwykle z dużymi kosztami np. pogorszenie reputacji firmy (w szczególności, jeśli dochodzi do konfliktu), ale też utrudnienia w wejściu na rynek na nowo,
• zbytnie wykorzystywanie pozycji przez kooperanta,
• możliwość nierzetelnej pracy partnera ze względu na silniejsze więzi, ale też sytuacje losowe, które mogą przerwać ciągłość czy obniżyć jakość współpracy,
• ryzyko konfliktów w organizacji i nieład kompetencyjny.

Koncern — artykuły polecane

Holding — Strategia kooperacji — Alians — Konglomerat — Efekt synergii — Alians strategiczny — Spółka dominująca — Dystrybucja franchisingowa — Syndykat

Bibliografia

• Czapliński P., Stawarska A. (2010), Przejawy procesu globalizacji w sferze produkcji na przykładzie Scania Production Słupsk S. A., Prace Komisji Geografii Przemysłu, nr 16
• Gliniecki B. (2012,. Leksykon spółek handlowych, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
• Lizak P. (2011), Proces kształtowania się słowackiego przemysłu motoryzacyjnego jako wyraz konkurencyjności regionu, Prace Komisji Geografii Przemysłu, nr 17
• Lizak P. (2011), Przemiany w przemyśle samochodów osobowych w Polsce w latach zmian systemu gospodarowania, Prace Komisji Geografii Przemysłu, nr 17
• Muchowska-Zwara K. (2015), Prawne Problemy Funkcjonowania Konsorcjów Uczestniczących w Obrocie Regulowanym przez Prawo Zamówień Publicznych, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa
• Pabis R. (2015), Umowy, pisma i pisma procesowe w sprawach handlowych, C.H. Beck, Warszawa
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037

Autor: Joanna Musiał

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.