Świadczenie socjalne
| Świadczenie socjalne |
|---|
| Polecane artykuły |
Świadczenie socjalne są to środki przeznaczone na zaspokajanie wymagań zarówno jednostek, jak i rodzin, które nie są związane z ich własną pracą. Podstawowe prawa człowieka obligują do posiadania prawa do świadczenia społecznego. Ich głównym celem jest eliminacja nierówności społecznych, a co za tym idzie wyrównanie szans życiowych. Mogą mieć one zasięg ograniczony, np. prawo do emerytury posiada jedynie ten, kto płaci składki, lub powszechny, np. szkolnictwo.
Świadczenie to jest finansowane przez budżet państwa, budżety lokalne, fundusze celowe, ubezpieczeniowe i zakładowe fundusze socjalne.
Świadczenie socjalne występuje w formie:
1. pieniężnej
Są to takie świadczenia jak:
- Zasiłek celowy - przyznawany by zaspokoić niezbędne bytowe potrzeby, osobie, które spełnia kryterium dochodowe. Może on być przyznawany głównie na pokrycie całości lub części kosztów kupna leków, żywności lub leczenia. W przypadkach szczególnie uzasadnionych jest możliwość przyznania specjalnego zasiłku celowego. Przyznanie takiego zasiłku należy do zadań danej gminy, ich decyzja zależna jest od finansowych możliwości gminy. Taka decyzja powinna też odpowiadać potrzebom lokalnym.
- Zasiłek pielęgnacyjny - w wysokości 153 zł przyznawany jest również przez gminę, w celu opłacenia wydatków, które wynikają z obowiązku zagwarantowania osobie niepełnosprawnej, niezdolnej do samodzielnej egzystencji, odpowiedniej opieki i pomocy. Zasiłek ten przysługuje m.in. osobom po 75 roku życia.
- zasiłek okresowy - przyznawany na czas określony z powodu długotrwałej choroby, osobie, która spełnia wyznaczone kryterium dochodowe.
- zasiłek stały.
2. rzeczowej, np. sprzęt rehabilitacyjny
3. niepieniężnej
- usługi społeczne np. służba zdrowia
- usługi opiekuńcze (Rozwój opieki długoterminowej w Polsce - stan i rekomendacje 2013, s. 64)
TL;DR
Świadczenia socjalne to środki finansowe, rzeczowe i niepieniężne, których celem jest eliminacja nierówności społecznych i wyrównanie szans życiowych. Przykłady to zasiłek celowy, pielęgnacyjny i okresowy. Metoda koszykowo-ekspercka służy do ustalania wysokości świadczeń socjalnych. Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych jest tworzony przez pracodawców i przeznaczony dla pracowników, emerytów i innych osób uprawnionych. Działalność socjalna obejmuje usługi wypoczynkowe, kulturalno-oświatowe, sportowo-rekreacyjne, opiekę nad dziećmi oraz pomoc materialną i mieszkaniową. Wysokość odpisu podstawowego wynosi 37,5%. Przejście zakładu pracy do innego pracodawcy może wpływać na zachowanie przywilejów związanych z funduszem.
Metoda koszykowo-ekspercka
Jest to aktualna metoda do determinowania wysokości świadczeń, tak zwanych minimum socjalnych i minimum egzystencji. Wyznacza ona progi dochodowe, które są zwane potocznie progami wejścia do systemu pomocy społecznej. Polega też na próbie określenia poziomu wartości podstawowych potrzeb i wzorów stylów życia oraz konsumpcji (podejście eksperckie/normatywne). W Polsce aktualnie istnieją cztery graniczne kategorie zwane także liniami ubóstwa, które są opracowywane za pomocą tejże metody. Są to, wspomniane wcześniej, minimum socjalne, które jest już liczone od 1981 roku oraz minimum egzystencji obliczane od 1997 roku, a także próg interwencji socjalnej i dochodowe wsparcie rodzin, które są obliczane od roku 2002.(Pomoc społeczna w Polsce - koncepcja i instrumenty 2018, s. 8)
Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych
Każdy pracodawca, który zatrudnia na 1 stycznia danego roku powyżej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty jest zobowiązany utworzyć zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. Mówi o tym ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych z dnia 9 marca 1994 roku (Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych 1994, art. 3). Pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 osób, a mniej niż 50 w przeliczeniu na pełne etaty, tworzą ZFŚS na wniosek zakładowej organizacji związkowej. Natomiast ci, którzy zatrudniają mniej niż 50 osób mogą tworzyć fundusz lub wypłacać świadczenie urlopowe. Nie są zobowiązani tego robić jedynie, gdy poinformują pracownika do końca stycznia, że nie wypłacają świadczenia urlopowego. Nie jest koniecznym zawarcie informacji w formie pisemnej tylko, jak mówi art. 3a ustawy, "w sposób przyjęty u danego pracodawcy"(Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych 1994, art. 3a), np. zawierając informację na tablicy ogłoszeń. ZFŚS muszą tworzyć, bez względu na liczbę pracowników jednostki budżetowe oraz samorządowe zakłady budżetowe.
Pieniędzmi Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych zarządza pracodawca. Powinny one być gromadzone na odrębnym rachunku bankowym. Środki, które nie zostały wykorzystane w danym roku kalendarzowym zostają przeniesione na rok kolejny.
Osobami uprawnionymi do korzystania z Funduszu są:
- Pracownicy i ich rodziny
- Emeryci i renciści - byli pracownicy i ich rodziny (Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych 1994, art. 2)
- Inne osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie prawo korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z funduszu.(Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych 1994, art. 8)
Przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu jest uzależnione od:
- sytuacji życiowej,
- rodzinnej,
- materialnej
osoby, która jest uprawniona do korzystania z funduszu.
Zakres działalności socjalnej
Działalność socjalna obejmuje:
- usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku
- działalność kulturalno-oświatową
- sportowo-rekreacyjną
- opiekę nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego
- udzielanie pomocy materialnej-rzeczowej lub finansowej, a także
- zwrotną lub bezzwrotną pomoc na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową (Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych 1994, art. 2)
Wysokość odpisu
Fundusz tworzony jest przez pracodawcę na podstawie przeciętnej liczby zatrudnionych. Wysokość odpisu podstawowego wynosi na jednego zatrudnionego 37,5%. Wysokość odpisu podstawowego na jednego pracownika młodocianego wynosi:
- w pierwszym roku nauki 5%
- w drugim roku nauki 6%
- w trzecim roku nauki 7%
Wysokość odpisu podstawowego na jednego pracownika, który wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub pracę o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach pomostowych, wynosi 50%. (Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych 1994, art. 5)
Zmiana pracodawcy
W sytuacji przejścia zakładu pracy w ręce innego pracodawcy, zachowanie przez przejmowanych pracowników przywilejów będących skutkiem posiadania funduszu jest zależne od tego, czy nowy zatrudniający jest winny do tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i od tego, czy przejmowana jest całość, czy część zakładu pracy. Pracodawca przejmując cały zakład jest zobowiązany do tworzenia funduszu, ponieważ przejmowany jest przez niego również fundusz w całości razem z jego należnościami i zobowiązaniami. W przypadku, gdy jednak nowy pracodawca nie jest zobowiązany do tworzenia funduszu, wtedy przejmowane są przez niego środki pieniężne, należności i zobowiązania funduszu od byłego zakładu (Kodeks pracy 1974, art. 23)
Bibliografia
- Błędowski P. (2013) Rozwój opieki długoterminowej w Polsce - stan i rekomendacje Instytut Gospodarstwa Społecznego, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
- Broda-Wysocki P. (2018), Pomoc społeczna w Polsce - koncepcja i instrumenty, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Uniwersytet imienia Kardynała Stefana Wyszyńskiego
- Strona internetowa: Państwowa Inspekcja Pracy
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
- Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Dz.U. 1994 nr 43 poz. 163
Autor: Estera Gola, Karolina Gralak
