Umorzenie długu

Umorzenie długu
Polecane artykuły
Wierzytelność Cesja leasingu Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego Bezpodstawne wzbogacenie Zaległość podatkowa Rejestr klauzul niedozwolonych Kara umowna Okres przedawnienia Podatek VAT - naliczony

Umorzenie długu jest równoznaczne z pojęciem zwolnienia z długu, czego skutkiem jest wygaśnięcie zobowiązania. W sytuacji, gdy wierzyciel zdecyduje się umorzyć dług, dłużnik jest wolny od wyznaczonej spłaty, tzn. wierzyciel nie ma prawa żądać od dłużnika spłaty w przyszłości. (Goczek Ł., 2012, 21).

Konstrukcja prawna zwolnienia z długu

W polskim systemie prawa cywilnego instytucja zwolnienia z długu została skonstruowana jako umowa, która jest zawierana między wierzycielem a dłużnikiem. Wynika to ze zwrotu użytego w art. 508 k.c.: „gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje”.

W efekcie takiej regulacji prawnej istnieje konieczność podpisania dwóch oświadczeń woli w celu prawidłowego zwolnienia z długu. Tymi oświadczeniami są oświadczenia wierzyciela (przedstawianego jako oferta) oraz oświadczenia dłużnika (przedstawianego jako przyjęcie oferty). W ten sposób polski ustawodawca przyznaje danej jednostce możliwość umorzenia długu. Umowa zwolnienia z długu może zostać zawarta odpłatnie lub pod postacią darowizny. Jest to decyzja podjęta przez strony umowy. (Gniewek, 2011,34)

Zakres zwolnienia z długu

Umowa dotycząca zwolnienia z długu może obejmować cały dług lub jego część. Strony decydują o tym jak dokładnie będzie skonstruowana umowa częściowego zwolnienia z długu. Mogą one na przykład przesądzić o zwolnieniu dłużnika tylko z części świadczenia głównego lub z części świadczeń ubocznych. Warto jednak pamiętać o istnieniu grupy świadczeń niepodzielnych, których nie można spłacić częściowo. Artykuł 379 § 2 k.c. mówi, że świadczenie jest podzielne, jeżeli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości. (Gniewek, 2011, 54).

Forma zwolnienia z długu

Kodeks cywilny mówi, że „umowa zwolnienia z długu jest czynnością prawną nie wymagającą zachowania żadnej szczególnej formy. Zwolnienie z długu może więc nastąpić nawet poprzez zniszczenie przez wierzyciela dokumentu potwierdzającego istnienie długu.” Jednakże w przypadku, gdy zwolnienie z długu staje się darowizną, powyższa zasada dozna wyjątku. Art. 890 § 1 zd. 1 k.c., mówi iż „oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego (jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione”).

Pozostałe możliwości zrzeczenia się długu

Inną możliwością uwolnienia się od długu jest jego przejęcie. Polega ono na tym, że na miejsce dłużnika wstępuje osoba trzecia. Efektem przejęcia długu przez osobę trzecią jest wygaśnięcie zaciągniętych zobowiązań wobec dotychczasowego dłużnika. Jednakże świadczenie nadal trwa i pozostaje w formie niezmienionej. Wierzyciel w tej sytuacji nie ma możliwości żądać zwrotu długu od swojego pierwszego dłużnika. Istotną kwestią jest to, aby forma zawarcia umowy o przejęciu długu była pisemna . W innym przypadku umowa będzie nieważna i nie spowoduje żadnych skutków prawnych (Gniewek, 2011, 79).

Umorzenie długu i płynące z tego korzyści

Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że umorzenie długu nie przynosi żadnych korzyści dla wierzyciela, a wręcz przeciwnie ponosi on tym sposobem same straty. W rzeczy samej dłużnik, od którego próbujemy wyegzekwować swoje należności, może być na skraju bankructwa. Cały proces może ciągnąć się latami bez konkretnego skutku, a jedynie naraża wierzyciela na ponoszenie kosztów prowadzenia postępowania. Umorzenie długu może w tym przypadku przynieść więcej korzyści niż dalsze próby egzekwowania długu. Za słusznością umorzenia długu przemawia fakt, iż wierzyciel może zaliczyć dług na poczet kosztów uzyskania przychodów. Należy mieć na uwadze, iż umorzenie długu dotyczy podstawowej kwoty, którą dłużnik pożyczył, jak i naliczonych odsetek (Gniewek, 2011, 86).

Jaki skutek podatkowy i bilansowy ma umorzenie zobowiązań

Przepisy podatkowe nie wskazują jednoznacznie jak powinno się postąpić w przypadku, gdy dane zobowiązania zostają umorzone. Zgodnie z zapisami art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (analogiczny zapis: art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) koszty, które są poniesione w walutach obcych przelicza się na złote według kursów średnich ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski z dnia poniesienia kosztu. W przypadku gdy koszty wyrażone są w walutach obcych, a pomiędzy dniem ich obliczenia i dniem zapłaty występują różne kursy walut, koszty te odpowiednio należy podwyższyć lub obniżyć o różnice wynikające z zastosowania kursu sprzedaży walut z dnia zapłaty oraz z zastosowania kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski. Art. 12 ust. 3 pdop mówi też że definicja przychodów wycenianych w walutach obcych jest podobnie skonstruowana – nie ustala się różnic kursowych przy umorzeniu danych zobowiązań (Gniewek, 2011, 51).

W przypadku umorzenia części zobowiązania nie jest jasno określone, jak należy postępować, zwłaszcza jaki kurs przyjąć do wyceny. Można założyć że skoro nie wystąpił moment zapłaty to nie wystąpią różnice kursowe, a więc umorzenie nastąpi po kursie obliczenia w księgach. Regulacja zawarta w art. 30 ust. 4 pkt 2 ustawy o rachunkowości stanowi o ustalaniu różnic kursowych od należności lub zobowiązań wyrażonych w walutach obcych w ciągu roku obrotowego pod datą ich zapłaty. „Przy odpisywaniu, umorzeniu zobowiązań i należności nie następuje przepływ środków pieniężnych, co tym samym oznacza, że odpisaniu, umorzeniu może podlegać wyłącznie kwota zobowiązania bądź należności ujęta w księgach rachunkowych w momencie ich powstania.” (Gniewek, 2011, 52).

W sytuacji gdy zobowiązanie powstało w poprzednich latach (czego skutkiem jest naliczenie bilansowych różnic kursowych) należy wyksięgować naliczone dodatnie lub ujemne różnice kursowe i przyjąć, że umorzona kwota jest równa kwocie przyjętej do ksiąg na dzień powstania. Skutek podatkowy umorzenia wynika z zapisów artykułu 12 ust 1 pkt 4 pdop – „wartość zwróconych wierzytelności, które uprzednio zostały odpisane jako nieściągalne lub umorzone i zaliczone (wcześniej) do kosztów uzyskania przychodów.”

Jeśli cała kwota zobowiązania została wliczona do kosztów pozyskania przychodu, to kwota zobowiązania, które zostało umorzone będzie dla danej jednostki stanowiła przychód od którego należy odprowadzić podatek. Przychód ten zostanie wyznaczony według kursu z dnia poniesienia kosztu(bez naliczania różnic kursowych) (Gniewek, 2011, 56).

Bibliografia

• Goczek Ł., Partyka K. (2016). Reakcja polityki pieniężnej na  wydarzenia giełdowe, Gospodarka narodowa.
• Górniewicz G. (2012).Dług publiczny. Historia, teraźniejszość, przyczyny i perspektywy, Oficyna Wydawnicza Mirosław Wrocławski
• Gniewek E. (2011).Kodeks cywilny, Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa
• Marszałek J. (2015). Wykorzystanie przedterminowego wykupu długu hybrydowego w warunkach kryzysu finansowego, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 855 Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 74, t. 2
• Radwański Z. Olejniczak A., (2010). Zobowiązania – część ogólna, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
• Strategia zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2014-2017
• Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych
• Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych

Autor: Sylwia Macioł

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.