Kultura ludowa: Różnice pomiędzy wersjami
m (Infobox update) |
(LinkTitles.) |
||
| Linia 16: | Linia 16: | ||
'''Kultura ludowa''' jest to ogół zjawisk, wytworów, zachowań, wartości i znaczeń wytworzonych na poziomie oddolnym. Do kultury ludowej zalicza się głównie zjawiska pozytywnie oceniane. Powszechnie akceptowane i pielęgnowane w ramach społeczności. Twórcy kultury ludowej mogą czerpać wzajemnie ze wspólnych tradycji. Charakterystyczna jest umiejętność przekazania wypracowanych umiejętności czy zachowań na drodze nieformalnej edukacji oraz [[wymiana]] dóbr przynosząca obustronne [[Korzyści z wymiany|korzyści]]. Do tradycyjnych dziedzin kultury ludowej zalicza się m.in. sztukę, wierzenia, wiedzę ludową. Od kultury masowej odróżnia ją jednorazowa realizacja tradycyjnych wzorów. Odbiorca haftów, opowiadań, baśni, tanecznych figur, wzoru tkanin ma zawsze poczucie indywidualności, gdyż jest to jednorazowy wariant ustalonych wzorów<ref>''Encyklopedia kultury polskiej XX wieku'' pod red. A. Kłoskowskiej, [[Wiedza]] o kulturze, Wrocław 1991, s. 43.</ref>. | '''Kultura ludowa''' jest to ogół zjawisk, wytworów, zachowań, wartości i znaczeń wytworzonych na poziomie oddolnym. Do kultury ludowej zalicza się głównie zjawiska pozytywnie oceniane. Powszechnie akceptowane i pielęgnowane w ramach społeczności. Twórcy kultury ludowej mogą czerpać wzajemnie ze wspólnych tradycji. Charakterystyczna jest umiejętność przekazania wypracowanych [[umiejętności]] czy zachowań na drodze nieformalnej edukacji oraz [[wymiana]] dóbr przynosząca obustronne [[Korzyści z wymiany|korzyści]]. Do tradycyjnych dziedzin kultury ludowej zalicza się m.in. sztukę, wierzenia, wiedzę ludową. Od kultury masowej odróżnia ją jednorazowa realizacja tradycyjnych wzorów. [[Odbiorca]] haftów, opowiadań, baśni, tanecznych figur, wzoru tkanin ma zawsze poczucie indywidualności, gdyż jest to jednorazowy [[wariant]] ustalonych wzorów<ref>''Encyklopedia kultury polskiej XX wieku'' pod red. A. Kłoskowskiej, [[Wiedza]] o kulturze, Wrocław 1991, s. 43.</ref>. | ||
We wszelkiego rodzaju dyscyplinach badawczych występują określenia fundamentalne, które tworzą podstawy danej branży. Powoduje to równocześnie kłopoty ze zdefiniowaniem tego rodzaju nowych terminów. Wynikają one przede wszystkim z wąskiej interpretacji danego pojęcia. We współczesnej nauce o człowieku i jego życiu pojęcie kultura ludowa może być określane jako ogół dzieł wiejskiej społeczności lokalnej. Można do nich zaliczyć folklor, twórczość artystyczną i wiele innych zainteresowań charakterystycznych dla zamieszkujących określone rejony mieszkańców. Nieustannie pojawiają się kolejne, nowe pojęcia i określenia związane z tym zjawiskiem kulturowym. W XIX wieku można było zaobserwować pierwsze oznaki zaciekawienia tradycjami ludowymi. Zapoczątkowało to swego rodzaju pogląd zwany duzalizmem, który trwa po dziś dzień. (A.W. Brzezińska 2009, s. 155-156) | We wszelkiego rodzaju dyscyplinach badawczych występują określenia fundamentalne, które tworzą podstawy danej branży. Powoduje to równocześnie kłopoty ze zdefiniowaniem tego rodzaju nowych terminów. Wynikają one przede wszystkim z wąskiej interpretacji danego pojęcia. We współczesnej nauce o człowieku i jego życiu pojęcie kultura ludowa może być określane jako ogół dzieł wiejskiej społeczności lokalnej. Można do nich zaliczyć folklor, twórczość artystyczną i wiele innych zainteresowań charakterystycznych dla zamieszkujących określone rejony mieszkańców. Nieustannie pojawiają się kolejne, nowe pojęcia i określenia związane z tym zjawiskiem kulturowym. W XIX wieku można było zaobserwować pierwsze oznaki zaciekawienia tradycjami ludowymi. Zapoczątkowało to swego rodzaju pogląd zwany duzalizmem, który trwa po dziś dzień. (A.W. Brzezińska 2009, s. 155-156) | ||
| Linia 23: | Linia 23: | ||
==Cechy kultury ludowej== | ==Cechy kultury ludowej== | ||
*"tradycjonalizm, | *"tradycjonalizm, | ||
* ubóstwo perspektywy historycznej, | * [[ubóstwo]] perspektywy historycznej, | ||
* silne tendencje uniformistyczne, | * silne tendencje uniformistyczne, | ||
* duża rola ludzi starszych i autorytet urządzeń kulturowych, | * duża rola ludzi starszych i autorytet urządzeń kulturowych, | ||
| Linia 32: | Linia 32: | ||
* mocne więzi społeczne, | * mocne więzi społeczne, | ||
* synkretyzm wytworów, | * synkretyzm wytworów, | ||
* stały choć powolny rozwój, | * stały choć powolny [[rozwój]], | ||
* zróżnicowanie terytorialne." (I.Bukraba-Rylska 2002, str. 3) | * zróżnicowanie terytorialne." (I.Bukraba-Rylska 2002, str. 3) | ||
| Linia 38: | Linia 38: | ||
==Historia - Polska== | ==Historia - Polska== | ||
'''Kultura ludowa''' w Polsce została uformowana w średniowieczu, wywodząc się z przedchrześcijańskiej etniczno-plemiennej kultury, jako spuścizna chłopów, którzy stanowili odrębną [[Struktura społeczna|warstwę społeczną]]. Istotnym okresem dla kultury ludowej tworzonej przez polską ludność był czas utraty niepodległości. Prawie w każdym regionie chłopi zaczęli odczuwać swoja odrębność w stosunku do zaborców i świadomie dążyli do zachowania swoich obyczajów, języka i religii. W tym czasie po raz pierwszy pojawiło się pisarstwo chłopskie oraz samorodny ruch ludowy<ref>Olszewska-Dyoniziak B., ''Oblicza kultury'', Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998, s. 105.</ref>. Kultura ludowa stała się głębokim źródłem dla kultury narodowej w czasach II Rzeczpospolitej. Nabrano wówczas przekonania, że w kulturze ludowej odnajduje się źródło odrodzenia narodowego. W okresie powojennym zmieniła się proporcja ludności miasto-wieś. Zmniejszyła się liczba ludności wiejskiej. Miało to ogromne skutki społeczno-ekonomiczne, oraz wielki wpływ na tworzenie kultury ludowej. Nastąpił powszechny rozwój edukacji. Zaczął się wyrównywać poziom życia na wsi i w mieście. Więzi lokalne, które były podstawą tworzenia kultury ludowej zostały zerwane, zastąpione nowego rodzaju powiązaniami. Polepszenie warunków materialnych, stałe relacje z mieszkańcami miast skutkowały w przejęciu standardu i stylu życia propagowanego w mieście. Za zmianą stylu życia pociągnięto zmianę dotychczasowych [[autorytet]]ów. Wcześniej miejsce to zajmował ksiądz, sołtys czy starszyzna wioskowa obecnie rożnego rodzaju mass media, specjaliści, fachowcy. | '''Kultura ludowa''' w Polsce została uformowana w średniowieczu, wywodząc się z przedchrześcijańskiej etniczno-plemiennej kultury, jako spuścizna chłopów, którzy stanowili odrębną [[Struktura społeczna|warstwę społeczną]]. Istotnym okresem dla kultury ludowej tworzonej przez polską ludność był czas utraty niepodległości. Prawie w każdym regionie chłopi zaczęli odczuwać swoja odrębność w stosunku do zaborców i świadomie dążyli do zachowania swoich obyczajów, języka i religii. W tym czasie po raz pierwszy pojawiło się pisarstwo chłopskie oraz samorodny ruch ludowy<ref>Olszewska-Dyoniziak B., ''Oblicza kultury'', Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998, s. 105.</ref>. Kultura ludowa stała się głębokim źródłem dla kultury narodowej w czasach II Rzeczpospolitej. Nabrano wówczas przekonania, że w kulturze ludowej odnajduje się źródło odrodzenia narodowego. W okresie powojennym zmieniła się proporcja ludności [[miasto]]-wieś. Zmniejszyła się liczba ludności wiejskiej. Miało to ogromne skutki społeczno-ekonomiczne, oraz wielki wpływ na tworzenie kultury ludowej. Nastąpił powszechny rozwój edukacji. Zaczął się wyrównywać poziom życia na wsi i w mieście. Więzi lokalne, które były podstawą tworzenia kultury ludowej zostały zerwane, zastąpione nowego rodzaju powiązaniami. Polepszenie warunków materialnych, stałe relacje z mieszkańcami miast skutkowały w przejęciu standardu i stylu życia propagowanego w mieście. Za zmianą stylu życia pociągnięto zmianę dotychczasowych [[autorytet]]ów. Wcześniej miejsce to zajmował ksiądz, sołtys czy starszyzna wioskowa obecnie rożnego rodzaju mass media, specjaliści, fachowcy. | ||
<google>ban728t</google> | <google>ban728t</google> | ||
Na przestrzeni wieków kultura ludowa diametralnie się zmieniła w związku z naturalnym rozwojem społeczeństwa. Począwszy od kwestii zaspokajania podstawowych potrzeb ludzi zamieszkujących na wiejskich terenach, aż po kulturę w której potrzeby podróżujących są zaspokajane w pierwszej kolejności. Po II wojnie światowej można było zaobserwować bardzo szybkie zatracanie się kultury niższych warstw społecznych. Obecnie niewielkie fragmenty dawnych tradycji możemy dostrzec w małych miejscowościach, na wsiach znacznie oddalonych od większych miast. W regionach gdzie uprawa roli za pomocą odpowiednich maszyn i narzędzi jest podstawowym elementem życia. Nie świadczy to o tym, iż kultura ludowa jest nieobecna w dzisiejszych czasach. | Na przestrzeni wieków kultura ludowa diametralnie się zmieniła w związku z naturalnym rozwojem społeczeństwa. Począwszy od kwestii zaspokajania podstawowych potrzeb ludzi zamieszkujących na wiejskich terenach, aż po kulturę w której potrzeby podróżujących są zaspokajane w pierwszej kolejności. Po II wojnie światowej można było zaobserwować bardzo szybkie zatracanie się kultury niższych warstw społecznych. Obecnie niewielkie fragmenty dawnych tradycji możemy dostrzec w małych miejscowościach, na wsiach znacznie oddalonych od większych miast. W regionach gdzie uprawa roli za pomocą odpowiednich maszyn i narzędzi jest podstawowym elementem życia. Nie świadczy to o tym, iż kultura ludowa jest nieobecna w dzisiejszych czasach. | ||
Wersja z 03:45, 20 maj 2020
| Kultura ludowa |
|---|
| Polecane artykuły |
Kultura ludowa jest to ogół zjawisk, wytworów, zachowań, wartości i znaczeń wytworzonych na poziomie oddolnym. Do kultury ludowej zalicza się głównie zjawiska pozytywnie oceniane. Powszechnie akceptowane i pielęgnowane w ramach społeczności. Twórcy kultury ludowej mogą czerpać wzajemnie ze wspólnych tradycji. Charakterystyczna jest umiejętność przekazania wypracowanych umiejętności czy zachowań na drodze nieformalnej edukacji oraz wymiana dóbr przynosząca obustronne korzyści. Do tradycyjnych dziedzin kultury ludowej zalicza się m.in. sztukę, wierzenia, wiedzę ludową. Od kultury masowej odróżnia ją jednorazowa realizacja tradycyjnych wzorów. Odbiorca haftów, opowiadań, baśni, tanecznych figur, wzoru tkanin ma zawsze poczucie indywidualności, gdyż jest to jednorazowy wariant ustalonych wzorów[1].
We wszelkiego rodzaju dyscyplinach badawczych występują określenia fundamentalne, które tworzą podstawy danej branży. Powoduje to równocześnie kłopoty ze zdefiniowaniem tego rodzaju nowych terminów. Wynikają one przede wszystkim z wąskiej interpretacji danego pojęcia. We współczesnej nauce o człowieku i jego życiu pojęcie kultura ludowa może być określane jako ogół dzieł wiejskiej społeczności lokalnej. Można do nich zaliczyć folklor, twórczość artystyczną i wiele innych zainteresowań charakterystycznych dla zamieszkujących określone rejony mieszkańców. Nieustannie pojawiają się kolejne, nowe pojęcia i określenia związane z tym zjawiskiem kulturowym. W XIX wieku można było zaobserwować pierwsze oznaki zaciekawienia tradycjami ludowymi. Zapoczątkowało to swego rodzaju pogląd zwany duzalizmem, który trwa po dziś dzień. (A.W. Brzezińska 2009, s. 155-156)
Cechy kultury ludowej
- "tradycjonalizm,
- ubóstwo perspektywy historycznej,
- silne tendencje uniformistyczne,
- duża rola ludzi starszych i autorytet urządzeń kulturowych,
- religijność z wpływami magiczno-rytualnymi,
- znaczenie obrzędowości,
- powiązanie kalendarza rolniczego z kościelnym,
- lokalny kult świętych,
- mocne więzi społeczne,
- synkretyzm wytworów,
- stały choć powolny rozwój,
- zróżnicowanie terytorialne." (I.Bukraba-Rylska 2002, str. 3)
Historia - Polska
Kultura ludowa w Polsce została uformowana w średniowieczu, wywodząc się z przedchrześcijańskiej etniczno-plemiennej kultury, jako spuścizna chłopów, którzy stanowili odrębną warstwę społeczną. Istotnym okresem dla kultury ludowej tworzonej przez polską ludność był czas utraty niepodległości. Prawie w każdym regionie chłopi zaczęli odczuwać swoja odrębność w stosunku do zaborców i świadomie dążyli do zachowania swoich obyczajów, języka i religii. W tym czasie po raz pierwszy pojawiło się pisarstwo chłopskie oraz samorodny ruch ludowy[2]. Kultura ludowa stała się głębokim źródłem dla kultury narodowej w czasach II Rzeczpospolitej. Nabrano wówczas przekonania, że w kulturze ludowej odnajduje się źródło odrodzenia narodowego. W okresie powojennym zmieniła się proporcja ludności miasto-wieś. Zmniejszyła się liczba ludności wiejskiej. Miało to ogromne skutki społeczno-ekonomiczne, oraz wielki wpływ na tworzenie kultury ludowej. Nastąpił powszechny rozwój edukacji. Zaczął się wyrównywać poziom życia na wsi i w mieście. Więzi lokalne, które były podstawą tworzenia kultury ludowej zostały zerwane, zastąpione nowego rodzaju powiązaniami. Polepszenie warunków materialnych, stałe relacje z mieszkańcami miast skutkowały w przejęciu standardu i stylu życia propagowanego w mieście. Za zmianą stylu życia pociągnięto zmianę dotychczasowych autorytetów. Wcześniej miejsce to zajmował ksiądz, sołtys czy starszyzna wioskowa obecnie rożnego rodzaju mass media, specjaliści, fachowcy. Na przestrzeni wieków kultura ludowa diametralnie się zmieniła w związku z naturalnym rozwojem społeczeństwa. Począwszy od kwestii zaspokajania podstawowych potrzeb ludzi zamieszkujących na wiejskich terenach, aż po kulturę w której potrzeby podróżujących są zaspokajane w pierwszej kolejności. Po II wojnie światowej można było zaobserwować bardzo szybkie zatracanie się kultury niższych warstw społecznych. Obecnie niewielkie fragmenty dawnych tradycji możemy dostrzec w małych miejscowościach, na wsiach znacznie oddalonych od większych miast. W regionach gdzie uprawa roli za pomocą odpowiednich maszyn i narzędzi jest podstawowym elementem życia. Nie świadczy to o tym, iż kultura ludowa jest nieobecna w dzisiejszych czasach. Kultura ludowa zakorzeniona u osób starszych jest widoczna do dnia dzisiejszego. Stanowią oni bardzo małą grupę ludzi, u których możemy obserwować dawne tradycje, które nie są już przekazywane kolejnym pokoleniom. Nie świadczy to o tym, iż kultura ludowa jest nieobecna w dzisiejszych czasach. (I.Bukraba-Rylska 2002, str. 3)
Współczesne podejście
Hennry Jenkins zwraca uwagę na podobny problem w historii sztuki Amerykańskiej XX wieku, gdzie kultura ludowa została "zepchnięta do podziemia". W XXI w. zwykli ludzie wykorzystują najnowsze technologie umożliwiające komentowanie, archiwizowanie, przejmowanie, rozpowszechnianie treści medialnych. Za początek nowej ery kultury ludowej można uznawać pojawienie się kasety wideo, fotokopiarki czy możliwości druku z komputera[3]. Sieć jako system dystrybucji daje możliwość powszechnego rozprzestrzeniania w wersji przyśpieszonej i rozbudowanej kultury ludowej na miarę potrzeby epoki cyfrowej.
Przypisy
- ↑ Encyklopedia kultury polskiej XX wieku pod red. A. Kłoskowskiej, Wiedza o kulturze, Wrocław 1991, s. 43.
- ↑ Olszewska-Dyoniziak B., Oblicza kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998, s. 105.
- ↑ Jenkins H., Kultura konwergencji - zderzenie starych i nowych mediów, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007, s. 133.
Bibliografia
- Brzezińska A.W. (2009) Specjaliści od kultury ludowej? str. 155-156
- Bukraba-Ryska I. (2002) Kultura ludowa - wieś - mieszkańcy wsi, wyd.IRWiR PAN, Warszawa str.3
- Jenkins H. (2007) Kultura konwergencji - zderzenie starych i nowych mediów, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa
- Olszewska-Dyoniziak B. (1998) Oblicza kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
- Kłosowska A. (1991)Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, Wiedza o kulturze, Wrocław
- Stomma, L. (1986) Antropologia kultury wsi polskiej XIX w. wyd.Pax
Autor: Agnieszka Czerwonka, Patrycja Dworzak
