Turystyka kulturowa

Turystyka kulturowa jest częścią szerokiego zjawiska społecznego, jakim jest turystyka. Pojęcie to początkowo miało wąski zakres, często nazywane było turystyką kulturalną i związane było z podróżami do ośrodków o dużych walorach artystycznych i historycznych, wizytami w muzeach, galeriach, teatrach oraz poznawaniem dzieł architektonicznych, a także udziałem w programach kulturalnych. W drugiej połowie XX wieku termin ten zyskał szeroki zakres, w literaturze przedmiotu turystyką kulturową określa się wszystkie rodzaje podróży, powodem których jest pragnienie kontaktu z kulturą w jej wielopłaszczyznowym pojmowaniu (Ł. Gaweł, 2011, s. 68).

Wielu badaczy dostrzega ścisły związek turystyki z kulturą, oba te pojęcia są ze sobą zespolone i wzajemnie się uzupełniają. Turystyka upowszechnia i rozsławia dobra kultury, zaś kultura zachęca do turystyki. Turystyką kulturową możemy nazwać każdą indywidualną bądź grupową wyprawę turystyczną, której głównym motywem jest zetknięcie z dobrami kultury, prowadzące do pogłębienia wiedzy o nich i całym dziedzictwie kulturowym człowieka (A. Mikos von Rohrscheidt, 2010, s. 15).

TL;DR

Turystyka kulturowa to podróże związane z kulturą i dziedzictwem kulturowym. Istnieją różne typy turystyki kulturowej, takie jak podróże muzealne, historyczne, literackie czy kulinarno-kulturowe. Turystyka kulturowa ma długą historię, sięgającą czasów antycznych, średniowiecza i renesansu. W XXI wieku zyskuje na popularności dzięki łatwemu dostępowi do podróży i rozwojowi internetu. Przyszłość turystyki kulturowej kieruje się w stronę nietypowych podróży, zainteresowania nowymi doświadczeniami i bliskiego kontaktu z naturą.

Typy turystów uczestniczących w turystyce kulturowej

Klasyfikacja ruchu turystycznego E. Cohena, względem mocy kontaktu turysty z dobrem kultury (J. Małek, 2008, s. 30):

• zorganizowany turysta masowy - turyści zgadzają się na zmiany, które są wynikiem rozwoju cywilizacji, brak przeżyć osobistych,
• indywidualny turysta masowy - dużo doświadczeń, głębokich przeżyć,
• odkrywca - dostrzega i doświadcza nowe rzeczy, ale oczekuje komfortu, do którego przywykł,
• wagabunda - jednoczy się w całości z kulturą społeczeństwa, które odwiedza.

Rodzaje turystyki kulturowej

Podziału turystyki kulturowej dokonał A. Mikos von Rohrscheidt na trzy grupy do których przypisał formy podróży najczęściej odbywanych i proponowanych.

Klasyczne podróże kulturowe	Turystyka edukacyjna	Powszechna turystyka kulturowa
Turystyka dziedzictwa kulturowego	Podróże studyjne	Turystyka miejska	Turystyka regionalna
Turystyka muzealna	Podróże tematyczne	Turystyka kulinarna	Turystyka eventowa
Turystyka literacka	Podróże językowe	Turystyka historyczna	Turystyka militarna
Turystyka eventowa	Podróże seminaryjne	Turystyka egzotyczna	Turystyka wiejska
		Turystyka pielgrzymkowa	Turystyka hobbystyczna
		Turystyka przyrodnicza	Turystyka etniczna

Źródło (A. Mikos von Rohrscheidt, 2016, s. 76)

Etapy kształtowania się turystyki kulturowej

Etapy kształtowania się turystyki kulturowej (A. Mikos von Rohrscheidt, 2016, s. 64-73):

Antyk - w starożytności podróże związane były przede wszystkim ze sprzedażą towarów, poszukiwaniem nowych miejsc na osiedlenie się, wojnami oraz w niewielkiej ilości z zaspokojeniem swoich osobistych potrzeb dla ludzi, którzy mieli na to odpowiednie środki. Wyróżniamy dwa rodzaje podróży, które można włączyć w dziedzinę turystyki kulturowej. Jedną z nich były pielgrzymki do miejsc kultu, których podstawą był nakaz religijny lub ważne wydarzenia. Z kolei drugą kategorią wypraw kulturowych są podróże osób bogatych żądnych poznawania świata.

Średniowiecze - w tym okresie podróże w celach pielgrzymkowych były bardzo powszechnym powodem podroży w kontekście kulturowym. Bardzo częstym celem podróży kulturowych, a zarazem rozwoju osobistego, zdobywania wiedzy były wyjazdy na studia do różnych miast między innymi Padwy, Krakowa, Bolonii czy Paryża. Indywidualne wyprawy cieszyły się popularnością, ludzie szukali nowych, ciekawych miejsc, one stały się typowymi podróżami kulturowymi nawet dla współczesnych ludzi.

Renesans-Oświecenie - w tym okresie występował czas Grand Tour. Były to dalekie i długie podróże młodych pokoleń magnatów po kontynencie europejskim razem z doświadczonym towarzyszem i służbą. Głównym zamiarem takiej wyprawy było odwiedzenie znanych oraz ważnych miejscowości, a także poznanie nowych języków oraz kultur. Czas wielkich podróży był to okres rozrywki, niespotykanych rozkoszy, ale warunki i cel tych wypraw sprawiały, że zachowywały tradycyjny kształt podróży kulturowych.

Romantyzm - turystyka kulturowa w tym okresie charakteryzowała się grupowymi wyprawami poznawczo-naukowymi, głównie na terenie Europy i Azji. Dokonywano odkryć archeologicznych, badano kultury starożytne, poszukiwano ruin wielkich miast. Czas romantyzmu był to okres, kiedy pracę rozpoczynały pierwsze muzea, galerie sztuki, co wzmożyło ruch turystyczny.

XIX wiek - zwrot w turystyce kulturowej wywołała kolej, dzięki której można było podróżować łatwiej, tanio i szybko. Celem wizyt było poznawanie zabytków oraz dzieł kultury, a także udział w wydarzeniach kulturowych, obchodach świąt, co odpowiada obecnej turystyce kulturowej. Popularne stały się również miejsca wielkich potyczek z czasów wojen, wiązało się to z powiększeniem tożsamości narodowej, był to początek turystyki militarnej. Także w tym okresie wyłoniła się turystyka kulturowo-przyrodnicza, której celem były pierwsze próby zdobycia wielkich szczytów, poznawanie coraz to bardziej egzotycznych miejsc i podróżowanie w najdalsze zakątki ziemi.

I połowa XX wieku - rozwinęła się oferta podróży studyjnych prowadzonych przez wykfalifikowanych przewodników. Charakteryzowały się opracowanym programem mającym na celu poznaniem kultur i historii miejsc do których podróżowano. Notuje się dynamizm krajoznawstwa oraz początek powstawania biur turystycznych, oferujących wycieczki z bogatym programem kulturowym. W czasie II wojny ruch turystyczny zorganizowany zamarł. Turystyka kulturowa reaktywowała się dopiero z początkiem lat 50 włączając w nie wszystkich obywateli, szczególnie grupy robotników i ich członków rodzin. Przyczyniło się to do zainteresowania turystyką ludzi różnych warstw społecznych. Owe masowe podróże można zaliczyć do kulturowej turystyki rekreacyjnej, zdrowotnej czy regionalnej.

II połowa XX wieku dostarczyła nowych odkryć, między innymi zauważono wartość terenów wiejskich, zakładano pierwsze skanseny ukazujące regionalizm i tradycje ludowe. Powstała kulturowa turystyka obiektów przemysłowych. Upowszechniła się turystyka edukacyjna, w ramach programowych wycieczek szkolnych oraz podróże językowe w czasie wymiany edukacyjnej młodzieży czy obozów językowych. Wzrasta zainteresowanie podróżami egzotycznymi.

XXI wiek - ogromny wzrost liczby podróżujących z zamiarem turystyczno-kulturowym, wywołany postępującym wzrostem niekosztownych połączeń samolotowych, połączony z powszechnością transportową właściwie każdego miejsca na ziemi, a także szerokim rozwojem branży hotelarskiej. Dzięki technologii internetowej oraz mediów, portali społecznościowych oferty turystyczno-kulturowe trafiają do bardzo dużej ilości konsumentów. Popularne stają się indywidualne wyjazdy turystyczne. Przyszłością turystyki kulturowej są pakiety turystyczne, jako elastyczna forma podróży, którą wybiera klient w zależności od swoich preferencji. Obserwuje się dążenie do nietypowych podróży, zniechęcenie do wyjazdów do znanych i przepełnionych miejsc turystycznych. Poszukuje się nowych doświadczeń, dokładnego zgłębienia kultur, bliskiego obcowania z naturą. Właśnie z takimi celami będzie mierzyć się turystyka kulturowa przez następne lata.

Turystyka kulturowa — artykuły polecane

Pielgrzymka — Turystyka religijna — Typologia turystów — Turystyka kwalifikowana — Turystyka sentymentalna — Szlak turystyczny — Kultura ludowa — Jachting — Motywy uprawiania turystyki

Bibliografia

• Buczkowska K. (2008), Turystyka kulturowa. Przewodnik metodyczny, Wydawnictwo AWF, Poznań
• Duda T. (2018), Kierunki i perspektywy rozwoju turystyki kulturowej w transgranicznej przestrzeni współdzielonego dziedzictwa, Folia Turistica, nr 48
• Krakowiak B., Stasiak A., Włodarczyk B. (2013), Kultura i turystyka. Miejsca spotkań, Wydawnictwo Regionalna Organizacja Turystyczna, Łódź
• Małek J. (2008), Turystyka kulturowa jako czynnik rozwoju lokalnego, Prace i Studia geograficzne, tom 32
• Mazurkiewicz L. (2008), O istocie turystyki kulturowej, Turystyka i Rekreacja, tom 4
• Mikos v. Rohrscheidt A. (2010), Regionalne szlaki tematyczne - idea, potencjał, organizacja, Proksenia, Kraków
• Mikos v. Rohrscheidt A. (2016), Turystyka Kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy, Wydawnictwo KulTour. pl, Poznań
• Gaweł Ł. (2011), Szlaki dziedzictwa kulturowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków

Autor: Grzegorz Wylegała