Kultura narodowa

Kultura narodowa - warstwa kultury, która jest pewnym zbiorowym zaprogramowaniem umysłu społeczeństwa, które tworzy się na skutek wychowania i dorastania w określonym kraju. Stanowi ona niezaprzeczalny element świadomości narodowej. Kultura narodowa wraz ze zbiorową pamięcią jest nośnikiem narodowych tradycji kulturowych. Do najważniejszych części kultury narodowej należą: język, religia, potrawy i obyczaje.

Czynnikami, które silnie wpływają na zaprogramowanie umysłu wspólne wszystkim obywatelom są m.in. język państwowy, system polityczny, państwowy system edukacji, środki masowego przekazu, itp. Niezwykle istotnym elementem kultury narodowej jest jej względna stałość. Niemniej jednak kultura ta podlega także stopniowym zmianom związanym najczęściej z oddziaływaniem innych kultur. Obecnie wydawać się może, iż w skali globalnej dominuje kultura Zachodu oraz Stanów Zjednoczonych.

TL;DR

Kultura narodowa to zbiorowe zaprogramowanie umysłu społeczeństwa, które tworzy się na skutek wychowania i dorastania w określonym kraju. Składa się z elementów takich jak język, religia, potrawy i obyczaje. Kultury narodowe różnią się między sobą, a ich rozwój jest istotnym elementem polityki państwowej. Naród nie powinien być utożsamiany z państwem, granice państw często nie odzwierciedlają różnic kulturowych. Wymiar kultury narodowej można mierzyć na podstawie czterech wymiarów: dystans władzy, kolektywizm i indywidualizm, unikanie niepewności, kobiecość i męskość. Polska ma bogatą i zróżnicowaną kulturę narodową, która obejmuje literaturę, kuchnię, ważne miejsca, bohaterów narodowych, święta i tradycje. Istnieje również folklor regionalny w Polsce, który różni się w zależności od regionu.

Elementy kultury narodowej

Każda kultura narodowa posiada jakiś stały zestaw konkretnych elementów. Najczęściej należą do nich:

• zespół wierzeń, religie - element niezwykle istotny szczególnie z perspektywy kraju jednolitego religijnie,
• miejsca i wydarzenia ważne z punktu widzenia historii narodu - np. miejsca zwycięskich bitew, dla Polaków - Chrzest Polski 966 rok, Bitwa pod Grunwaldem - 1410 rok
• dzieła artystyczne - sztuka i literatura - powstałe w różnych epokach o charakterystycznych cechach dla danej narodowości
• zespół zwyczajów, wartości - tradycje
• bohaterowie narodowi - zarówno historyczni (np. Tadeusz Kościuszko), jak i literaccy (np. Kordian)

Warto nadmienić, że postęp kultury narodowej jest istotnym elementem polityki państwowej. Wpływa ona bezpośrednio na postawy obywateli, którymi to w dowolnym sposób można kształtować przyszłość narodu (A. Kłoskowska 1996)

Naród a państwo

Naród nie powinien być utożsamiany z państwem. Koncepcja kultury bardziej wiąże się z narodem niż z państwem, gdyż na przestrzeni lat to właśnie narody kształtowały się jako formy społecznej organizacji. Państwa jako jednostki polityczne ukształtowały swoją światową strukturę dopiero w połowie dwudziestego wieku. Znaczna część systemu światowego państw jest pozostałością po systemie kolonialnym, dlatego granice wielu państw nie odzwierciedlają rzeczywistych różnic kulturowych, które często dzielą lokalną ludność. Niemożliwe jest, aby każdy kto posiada obywatelstwo danego państwa, posiadał jednocześnie typowe cechy danej narodowości, czyli kultuę narodową charakteryzującą ten kraj.

Oczywiście znaczna większość państw tworzy spójną całość swoich społeczności, które łączy przede wszystkim dorobek historyczny. To jednak naród możemy nazwać wspólnotą kulturową. Członków narodu charakteryzuje nie tylko własny język i przeszłość historyczna, ale wyróżnia ich również szereg cech osobowościowych, składających się na tzw. charakter narodowy oraz solidarność (Mikułowski Pomorski J. 1999, s. 41).

Wymiar kultur narodowych

Wymiar kultury narodowej to taki aspekt kultury, który da się zmierzyć i pozwala na określenie pozycji danej kultury wobec innych kultur (G. Hofstede 2000, s. 51)

Na podstawie wniosków A. Inkelsa i D. Levinsona z przeglądu literatury anglojęzycznej dotyczącej kultur narodowych oraz na podstawie badań przeprowadzonych w latach 70. XX wieku wśród pracowników IBM w ponad 50 krajach świata, G. Hofstede wyodrębnił cztery wymiary kultury narodowej. Wymiary te obejmują zakres podstawowych problemów uniwersalnych dal wszystkich krajów. Są to:

• Dystans władzy (od małego do dużego) - stopień w jakim mniej wpływowi członkowie społeczeństwa, instytucji, organizacji uznają nierówny podział władzy.
• Kolektywizm i indywidualizm - różnice w stopniu utrwalenia wzajemnych zależności między ludźmi. W przypadku indywidualizmu więzy między ludźmi są luźne, każdy dba o dobro własne i najbliższej rodziny. Kolektywizm wyraża społeczeństwo, w którym ludzie należą do silnych grup wewnętrznych już od urodzenia. W zamian za lojalność grupy te zapewniają opiekę i bezpieczeństwo.
• Unikanie niepewności - stopień w jakim ludzie czują się zagrożeni przez nieokreślone, nieprzewidywalne sytuacje, brak zasad i instytucji, które broniłyby przed niepewnością.
• Kobiecość i męskość - Kulturę męską charakteryzują przede wszystkim takie wartości jak sukces, pieniądze, przedmioty. Natomiast kulturę żeńską wyróżniają takie wartości społeczne jak troska o innych i jakość życia (Mikułowski Pomorski J. 1999, s. 111-119).
• Orientacja długo - i krótkoterminowa - Społeczeństwa o długookresowej orientacji osiągania celów zabiegają o takie cechy jak wytrwałość i oszczędność. Natomiast społeczeństwa nastawione na osiąganie celów w krótkim okresie cenią głównie takie wartości jak poszanowanie tradycji, czy wywiązywanie się ze społecznych powinności.

Określenia te nazwane są również pięciowymiarowym modelem różnic kulturowych.

Kultura narodowa w Polsce

Polska jako kraj ma bardzo bogatą i zróżnicowaną kulturę narodową. Składają się na nią między innymi (A. Furdal 2000):

• wybitne dzieła literackie powstałe w języku polskim np. dzieła Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Henryka Sienkiewicza
• kuchnia - tradycyjne potrawy takie jak między innymi pierogi, żur, barszcz czerwony, baby, faworki
• ważne miejsca - np. Częstochowa, Wawel, Oświęcim
• bohaterowie narodowi - np. Jan Paweł II, Tadeusz Kościuszko, Józef Piłsudski
• unikalne święta i tradycje - np. Boże Narodzenie, Obrzędy weselne

Kultura w Polsce jest żywo kultywowana. W szkołach nauczane są treści polskich wytworów artystycznych i literackich. W miastach często znajdujemy organizacje szerzące kulturę np. domy kultury uczące tradycyjnych polskich tańców takich jak mazurek, oberek (J. Kurczewska 2000)

Folklor regionalny w Polsce

Tradycyjne stroje, potrawy podawane w święta i dni okolicznościowe, pieśni i tańce, sztuka ludowa różnią się pomiędzy sobą w zależności od małej ojczyzny - regionu. W Polsce można wymienić regiony etnograficzne. Należą do nich między innymi Kurpie, Śląsk, region Łowicza, Kujawy i Podhale (W. Kopaliński 1985)

Kultura narodowa — artykuły polecane

Społeczeństwo — Społeczeństwo obywatelskie — Samoorganizacja — Stratyfikacja — Turystyka sentymentalna — Relatywizm kulturowy — Egalitaryzm — Etyka — Subkultura

Bibliografia

• Furdal A. (2000), Polska oda do radości, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław
• Hofstede G. (2011), Kultury i organizacje, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kłoskowska A. (1996), Kultury narodowe u korzeni, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Kopaliński W. (1985), Słownik mitów i tradycji kultury, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
• Kurczewska J. (2000), Kanon kultury narodowej, Oficyna Naukowa, Warszawa
• Mikułowski-Pomorski J. (1999), Komunikacja międzykulturowa. Wprowadzenie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków

Autor: Marlena Mędala

Autor: Małgorzata Rogowicz