Drenaż mózgów

Drenaż mózgów
Polecane artykuły
Skutki migracji Baby Boomer Niż demograficzny Emigracja Miasto przyszłości Aktywizacja zawodowa Wykluczenie cyfrowe Kraje rozwijające się Azjatyckie tygrysy

Drenaż mózgów (ang. brain drain) to proces ściągania specjalistów do innego kraju (drenaż geograficzny) lub firmy (drenaż organizacyjny), poprzez umożliwienie im tam lepszych warunków pracy i płacy. Zjawisko to oznacza często odpływ wysoko wykwalifikowanego kapitału ludzkiego z krajów rozwijających się, co wpływa hamująco na ich rozwój.

Rys historyczny

Razem z odpływem siły roboczej do Ameryki Północnej po II wojnie światowej pojawił się również odpływ młodych i dobrze wykształconych ludzi. Termin drenaż mózgów pojawił się na początku lat 60. XX w., a po raz pierwszy użyło go Królewskie Towarzystwo w Londynie w odniesieniu do emigracji młodych Brytyjczyków. Z czasem termin ten rozpowszechnił się na inne kraje, w tym Polskę. Największym przykładem drenażu w Polsce są lata 1981-1988, kiedy to ojczyznę opuściło prawie 700 tysięcy osób, w tym aż 15% z wykształceniem wyższym, co stanowiło około jedną czwartą wszystkich absolwentów polskich uczelni.

Przyczyny drenażu mózgów

• perspektywa wyższych zarobków,
• chęć podniesienia poziomu wykształcenia i polepszenia znajomości języka obcego,
• w przypadku naukowców - możliwość realizacji badań naukowych,
• wizja pracy w bardziej rozwijającym otoczeniu,
• wsparcie sektora badawczo-rozwojowego,
• możliwość rozwoju kariery zawodowej, w tym także rozpoczęcia własnej działalności,
• rozwój korporacji międzynarodowych wymuszający migracje,
• polityka krajów wysoko rozwiniętych ukierunkowana na przyciąganie specjalistów.

Konsekwencje drenażu mózgów

Migracje osób wysoko wykwalifikowanych mogą mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne strony dla migrantów i ich rodzin oraz całej społeczności lokalnej.

Konsekwencje pozytywne:

• wyższe zarobki i dzięki temu wyższy standard życia oraz poczucie bezpieczeństwa materialnego,
• możliwość ralizacji kariery zawodowej,
• podnoszenie kwalifikacji zawodowych oraz dokształcanie się,
• tworzenie sieci powiązań zawodowych,
• transfer wiedzy, środków finansowych i kultury ekonomicznej,
• unowocześnianie społeczeństwa,
• wzrost motywacji młodych ludzi do kształcenia się.

Konsekwencje negatywne:

• pozycja społeczna nieadekwatna do oczekiwań,
• zatrudnienie poniżej kwalifikacji,
• zmniejszenie szans rozwoju drenowanych społeczeństw,
• zagrożenie funkcjonowania drenowanych sektorów gospodarki,
• koszty ponoszone na wykształcenie migrantów nie zwracają się.

Drenaż a pozyskiwanie i marnotrawstwo

Określenie drenaż mózgów dotyczy państw, z których wykształceni ludzie emigrują - po drugiej stronie są państwa przyjmujące tych ludzi i z ich perspektywy powstaje zjawisko pozyskiwania mózgów (ang. brain gain). Natomiast z marnotrawstwem (ang. brain waste) mamy do czynienia, gdy ludzie wysoko wykształceni migrują w celach zarobkowych, a miejscowi pracodawcy nie uznają ich kwalifikacji za wartościowe. Jest to problem spotykający często emigrantów z krajów ubogich, a przez to traci i sam emigrant, i państwo przez niego opuszczone.

Bibliografia

• Gałka J., Dorocki S. (2013) Rola emigracji klasy kreatywnej w przemianach gospodarki innowacyjnej w Polsce, Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Kaczmarczyk P., Tyrowicz J. (2008) Migracje osób z wysokimi kwalifikacjami, "Biuletyn FISE" nr 3
• Liberska B. (1976) Międzynarodowa migracja wysoko kwalifikowanych kadr (z krajów trzeciego świata do wysoko rozwiniętych krajów kapitalistycznych - drenaż mózgów), Akademia Ekonomiczna w Krakowie
• Makulec A., (2013) Konsekwencje migracji wysoko wykwalifikowanego kapitału ludzkiego dla krajów wysyłających i migrantów na przykładzie personelu medycznego, "CMR Working Papers", nr 61/119
• Tarasiewicz P. (2013) Migracje a drenaż mózgów, "Człowiek w Kulturze" nr 23, s. 145-160

Przypisy

Autor: Małgorzata Augustyn