Analiza struktury kapitałowej

TL;DR

Ten artykuł dotyczy analizy i oceny struktury kapitałowej przedsiębiorstwa. Przedstawia różne wskaźniki używane do oceny poziomu zadłużenia i efektywności wykorzystania kapitałów. Omawia również kilka wskaźników używanych do oceny ryzyka kredytowego przedsiębiorstwa. Artykuł podkreśla znaczenie optymalnej struktury kapitałowej dla równowagi między zyskiem a ryzykiem przedsiębiorstwa.

Struktura kapitałowa przedsiębiorstwa

Analiza i ocena struktury kapitałowej przedsiębiorstwa ma na celu ustalenie, jakie podmioty dostarczyły mu środków. Tym samym stara się ona ustalić źródła finansowania aktywów oceniając przy tym poziom zadłużenia przedsiębiorstwa, a także strukturę i efektywność wykorzystania powierzonych mu kapitałów. W ocenie tej wykorzystywane są następujące wskaźniki:

• Ogólnego zadłużenia,
• Zadłużenia kapitału własnego,
• Zadłużenia długoterminowego,
• Zadłużenia środków trwałych.

Dwa podejścia do struktury kapitałowej przedsiębiorstwa

• W pierwszym podejściu to właśnie struktura pasywów odzwierciedla strukturę kapitałową. Wszystkie źródła finansowania są w niej zawarte, a więc kapitał własny i kapitał obcy długo - i krótkoterminowy, oprocentowany i nieoprocentowany.
• W drugim podejściu występuje potrzeba rozdzielenia struktury kapitałowej oraz struktury finansowej. Struktura finansowa jest to struktura pasywów, natomiast struktura kapitałowa wchodzi w skład struktury finansowej i obejmuje kapitał własny oraz długoterminowy kapitał obcy (kapitał obcy krótkoterminowy nie jest obejmowany) (M. Barowicz 2014, s. 15).

Wskaźnik ogólnego zadłużenia

Wskaźnik ogólnego zadłużenia prezentuje procentowy udział kapitałów obcych w formie zobowiązań w stosunku do majątku przedsiębiorstwa:

${O_{z}}={\dfrac {Z}{A}}*100\%$

O_z - Wskaźnik ogólnego zadłużeni

Z - Zobowiązania ogółem

A- Aktywa ogółem

Spotyka się także wskaźnik ogólnego zadłużenia, w którym zobowiązania przyrównywane są do wartości rynkowej przedsiębiorstwa. Standardowo przyjmuje się, że powinien on znajdować się w przedziale 57% do 67%. Wyższa wartość tego wskaźnika może być ostrzeżeniem, iż istnieje szansa utraty przez przedsiębiorstwo zdolności do spłaty długów. W praktyce oznacza to nie tylko ograniczenie samodzielności, ale także utrudnienie w dostępie do zewnętrznego finansowania oraz wzrost ryzyka wierzycieli.

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego

Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego (zwany również dźwignią finansową) określa relację kapitału obcego w stosunku do kapitału własnego:

${Z_{k}}={\dfrac {K_{o}}{K_{w}}}*100\%$

Z_k - Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego

K_o - Kapitał obcy

K_w - Kapitał własny

Ocenia on w głównej mierze zdolność pokrycia zobowiązań z własnych środków przedsiębiorstwa, a co za tym idzie jego zdolność do dalszego zadłużania się. Uznaje się powszechnie, że wskaźnik ten powinien wynosić 2:1 lub 1:2 i jest to tzw. reguła faustowska. Zależy ona od poziomu ryzyka rynku na którym przedsiębiorstwo prowadzi działalność. Na rynkach wysokiego ryzyka udział kapitału obcego w strukturze kapitałowej nie powinien przekraczać 35%, zaś na rynkach bezpiecznych udział ten może być zwiększony nawet do 70%.

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego

Jest to szczegółowa postać wskaźnika zadłużenia, który zwany jest również wskaźnikiem ryzyka:

${Z_{d}}={\dfrac {Z_{d}}{K_{w}}}*100\%$

Z_d - Wskaźnik zadłużenia długoterminowego

Z_d - Zobowiązania długoterminowe

K_w - Kapitał własny

Przez zobowiązania długoterminowe rozumie się tu wszystkie te, których okres zapadalności przekracza 1 rok. Pożądany poziom tego wskaźnika wynosi 0, 5 co jest wynikiem relacji zobowiązań długoterminowych do kapitałów własnych. Przedsiębiorstwa, w których wskaźnik ten przekracza poziom 1 uważa się za poważnie zadłużone.

Wskaźnik zadłużenia środków trwałych

Wskaźnik zadłużenia środków trwałych znany jest również pod nazwą wskaźnika pokrycia zobowiązań długookresowych rzeczowymi składnikami majątku i ma postać:

${Z_{s}}={\dfrac {R_{m}}{Z_{d}}}$

Z_ś - Wskaźnik zadłużenia środków trwałych

R_m - Rzeczowe składniki majątku trwałego

Z_d - Zobowiązania długoterminowe

Wskaźnik ten informuje o stopniu w jakim zabezpieczone są zobowiązania długoterminowe przez rzeczowe składniki majątku przedsiębiorstwa. Jest on podstawowym nośnikiem informacji o stanie zabezpieczenia kredytów w wypadku likwidacji przedsiębiorstwa. O dobrej sytuacji można mówić wtedy, gdy jego wartość jest większa od 1.

Ryzyko kredytowe przedsiębiorstwa

Aby ocenić ryzyko kredytowe należy również zwrócić uwagę na zdolność przedsiębiorstwa do terminowej obsługi zobowiązań. Do oceny możliwości finansowych spłaty zobowiązań przez przedsiębiorstwo stosuje się wskaźniki:

• Pokrycia obsługi długu,
• Pokrycia zobowiązań odsetkowych,
• Pokrycia obsługi długu z Cash flow.

Wskaźnik pokrycia obsługi długu

Wskaźnik pokrycia obsługi długu w praktyce gospodarczej występuję pod dwiema postaciami:

• Pierwszy z nich informuje o tym ile razy zysk przedsiębiorstwa (wraz z odsetkami od lokat) przewyższa koszty obsługi zobowiązań kredytowych (raty kapitałowe wraz z odsetkami). Ma on postać:

${P_{d}}={\dfrac {{Z_{p}}+O}{{R_{k}}+O}}$

P_d - Wskaźnik pokrycia obsługi długu

Z_p - Zysk przed opodatkowaniem

R_k - Raty kapitałowe

O - Odsetki

Występująca w liczniki kwota zysku brutto powiększona o odsetki informuje o granicy, określającej wysokość zobowiązań z tytułu spłat zobowiązań kredytowych nie powodującą powstania straty w przedsiębiorstwie. Jego wysokość zawsze powinna przekraczać 1, a optymalna wartość powinna przekraczać 2 co zapewnia zdolność obsługi długu nawet w wypadku spadku zysku o 50%.

• 2. Pierwszeństwo zobowiązań podatkowych przed tymi, wynikającymi z obsługi zobowiązań dyktuje konieczność uwzględniania przy obliczaniu wskaźnika nie zysk brutto, lecz netto. Rzecz oczywista przyjmuje się, że również tego wskaźnika wartość powinna być większa od 1. Ma on postać:

${P_{d}}={\dfrac {Z_{o}}{{R_{k}}+O}}$

P_d - Wskaźnik pokrycia obsługi długu

Z_o - Zysk po opodatkowaniem

R_k - Raty kapitałowe

O - Odsetki

Wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych

Istotną cechą wypłacalności przedsiębiorstwa jest terminowe regulowanie zobowiązań odsetkowych. Umowy kredytowe niejednokrotnie stwierdzają, że pierwszeństwo w spłacie mają odsetki, a raty kapitału spłacane są w okresie późniejszym. Zdolność tę ocenić można za pomocą wskaźnika pokrycia zobowiązań odsetkowych:

${P_{z}}={\dfrac {{Z_{p}}+{O_{l}}}{O_{z}}}$

P_z - Wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych

Z_p - Zysk przed opodatkowaniem

O_l - Odsetki od lokat

O_z - Odsetki od zobowiązań kredytowych

Wskaźnik ten przydatny jest jedynie w wypadkach rolowania długu, czyli spłaty jednego kredytu za pomocą innego.

Wskaźnik obsługi długu z Cash flow

Jednym z najbardziej praktycznych sposobów oceny zdolności przedsiębiorstwa do obsługi długu jest wskaźnik oparty na rachunku przepływów pieniężnych. Informuje on o zdolności spłaty zobowiązań wszystkich wierzycieli (głównie kredytodawców) z tytułu nadwyżki środków wynikającej z Cash flow. Za minimalną wartość dla tego wskaźnika uznaje się 1, 5. Wskaźnik ten przybiera następującą postać:

${D_{c}}={\dfrac {{Z_{n}}+A}{{R_{k}}+O}}$

D_c - Wskaźnik obsługi długu z Cash flow

Z_n - Zysk netto

A- Amortyzacja

R_k - Raty kapitałowe

O - Odsetki

Wpływ czynników mikroekonomicznych na zarządzanie strukturą kapitałową polskich przedsiębiorstw

Struktura kapitału, która prowadzi do równowagi pomiędzy zyskiem generowanym przez przedsiębiorstwo a ryzykiem podejmowanym przez nie, jest nazywane optymalną strukturą kapitału. Tworzenie optymalnej struktury kapitału powiązane jest z efektywnym wykorzystaniem źródeł finansowania. Analizując literaturę z zakresu finansów, można zauważyć, iż znaczna ich część poświęcona jest właśnie problematyce związanej ze strukturami kapitałowymi. Prace różnych autorów oraz innych ekonomistów dążyły aby dostać odpowiedzi na pytanie, czy jest takie coś jak optymalna struktura dla przedsiębiorstwa oraz czy ma ona związek, czy wpływa na wartość rynkową firmy. Niestety nadal nie uzyskano jednoznacznej odpowiedzi oraz cały czas występują podzielone opinie co do zakresu wpływu struktury kapitałowej na wartość firmy. Ciężko znaleźć granicę pomiędzy kapitałem obcym a własnym oraz długo jak i krótkoterminowym.Niekonwencjonalne instrumenty finansowe dają możliwość ograniczania ryzyka finansowego. Podejmując decyzje w sprawie wyboru struktury kapitału nie powinno się zapomnieć, iż wtedy gdy działa dźwignia finansowa, równocześnie podnosi się ryzyko finansowe a razem z tym akcjonariusze będą domagać się wzrostu dochodów (zysku kapitałowego, dywidendy) za ponoszone dodatkowo ryzyko. Podsumowując struktura kapitałowa jest kompromisem pomiędzy korzyściami spółki z posiadanie tańszego kapitału obcego a wyższymi dochodami dla akcjonariuszy (Z. Wilimowska, M. Wilimowski 2010, s. 1).

Analiza struktury kapitałowej — artykuły polecane

Analiza wskaźnikowa — Strategia finansowa — Kapitał trwały — Średni ważony koszt kapitału — Zysk zatrzymany — Stopa zwrotu z kapitału własnego — Wskaźnik zadłużenia — Polityka dywidend — Wskaźnik rentowności — Administrator nieruchomości

Bibliografia

• Barowicz M., (2014) Determinanty struktury kapitałowej przedsiębiorstwa: podejście empiryczne, Wydawnictwo Edu-Libri, Kraków-Legionowo
• Bednarski L., Waśniewski T. (2005), Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa
• Gabrusewicz W. (2014), Analiza finansowa przedsiębiorstwa. Teoria i zastosowanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Gołaś Z., Paszkowski S., (2010) Struktura i determinanty rentowności kapitału własnego w rolnictwie krajów Europy Środkowo-Wschodniej ACTA SCIENTIARUM POLONORUM
• Jaworski J. (2017), Teoria i praktyka zarządzania finansami przedsiębiorstw, CeDeWu, Warszawa
• Prędkiewicz K., Prędkiewicz P., (2014) Wybrane determinanty struktury kapitału mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 65
• Sierpińska M., Jachna T. (2006), Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa
• Skoczylas W., Waśniewski W. (2004), Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsiębiorstwie, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa
• Wilimowska Z., Wilimowski M. (2010), Wpływ czynników mikroekonomicznych na zarządzanie strukturą kapitałową polskich przedsiębiorstw, Komputerowo zintegrowane zarządzanie

Autor: Klaudiusz Rybak, Anna Stachera