Prokura

Prokura to jednostronna czynność prawna przedsiębiorcy, podlegająca wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Udzielenie jak i wygaśnięcie prokury, podlega wpisowi do tegoż rejestru i ma to charakter deklaratoryjny. Prokurent działa w imieniu przedsiębiorcy od momentu jego powołania. W przypadku odwołania prokury z rejestru oraz wygaśnięcia, prokurent traci możliwość reprezentacji z chwilą jego odwołania.

TL;DR

Prokura to jednostronna czynność prawna, która daje prokurentowi prawo do działania w imieniu przedsiębiorcy. Prokurent musi być osobą fizyczną pełnoletnią. Prokura udzielana jest w formie pisemnej i może być łączna, samoistna, łączna nieprawidłowa lub oddziałowa. Prokurent działa w zakresie uprawnień przewidzianych w przepisach, a ograniczenia dotyczą tylko działań wewnętrznych. Prokura nie może być przenoszona na inną osobę, ale prokurent może udzielić pełnomocnictwa zwykłego. Prokura może być odwołana w każdym czasie przez przedsiębiorcę. Wygaśnie w przypadku upadłości, likwidacji, wykreślenia z rejestru, przekształcenia lub śmierci prokurenta. Prokura należy zgłosić do rejestru przedsiębiorców. W spółkach handlowych odwołanie prokury zależy od zasad określonych w odpowiednich przepisach.

Prokurent

Prokurentem, zgodnie z art. 109² § 2 k.c., może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.

Forma udzielenia prokury

Jak wynika z art. 109² § 1 k.c. prokury udziela się tylko w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Pisemny brak formy skutkuje nieważnością prokury.

Rodzaje prokury

Prokura zgodnie z art. 109⁴ k.c. może być:

• łączna (udzielona kilku osobom),
• samoistna (inaczej zwana oddzielną),
• łączna nieprawidłowa,
• oddziałowa.

Prokura samoistna udzielana jest jednej osobie, tzn., że do swej ważności potrzebuje działania tylko jednego prokurenta. Z prokurą łączna mamy do czynienia wtedy, gdy pojawia się z kilku prokurentów, którzy zobowiązani są do działania mającego na celu bycie wspólnym, dla określonej liczby prokurentów. Ideą tej prokury jest także złożenie oświadczeń woli przez nie mniej niż dwóch prokurentów. Prokura łączna nieprawidłowa istnieje wtedy, gdy w umowie spółki potrzebne jest wspólne działanie członka zarządu i prokurenta, to właśnie wtedy mamy do czynienia z prokura łączną nieprawidłową - bo w tym przypadku to umowne ograniczenie w działaniu dotyczy tylko członka zarządu, natomiast sam prokurent tym ograniczeniem nie jest już związany. Prokura oddziałowa dotyczy działalności oddziału przedsiębiorstwa.

Zakres umocowania prokurenta

Prokurent jest uprawniony do tego, do czego uprawniają go przepisy. Zgodnie z art. 109¹ § 2 k.c. który stanowi, że nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich - oznacza to, że wszelkie ograniczenia prokurenta w działaniach odnoszą się do zakresu wewnętrznego a nie zewnętrznego. Jeśli więc np. prokurent zawrze umowę o pracę z osobą trzecią - to taka umowa będzie ważna. Oraz zgodnie z art. 109¹ § 1 k.c., prokurent może dokonywać wszelkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Ograniczenia prokury

Zgodnie z art. 109³ k.c. ograniczenia te dotyczą następujących czynności prawnych:

• oddanie przez prokurenta przedsiębiorstwa do czasowego (najem, dzierżawa, itp.) - tu również wymagane jest dla prokurenta pełnomocnictwo,
• zbycie przedsiębiorstwa - do zbycia przedsiębiorstwa wymagane jest dla prokurenta pełnomocnictwo szczególne, w formie pisemnej z podpisem notarialnie potwierdzonym,
• zbycie lub obciążenie nieruchomości przedsiębiorcy - też wymagane jest pełnomocnictwo szczególne,

Natomiast zgodnie z art. 109¹ § 2 k.c., "nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej".

Zakaz przenoszenia prokury

Zgodnie z art. 109⁶ k.c. prokura jest nie przenaszalna, tzn., że prokurent nie może być przeniesiona na inną osobę. Prokurent może natomiast udzielić dalszego pełnomocnictwa zwykłego (szczegółowego bądź rodzajowego) do określonych czynności. Czas na jaki udziela się prokury Nie istnieje przepisy, który zakazuje udzielenia prokury na czas oznaczony, ale zgodnie art. 109⁷ § 1 k.c., istnieje możliwości jej odwołania w każdym czasie i jest to jednostronna czynność prawna dokonywana przez przedsiębiorcę. Nie ma potrzeby podania przyczyn odwołania prokury.

Odwołanie prokury

Zgodnie z k.s.h. odwołanie prokury, w poszczególnych spółkach, wygląda następująco:

• w sp. jawnej (art. 41 § 2) - każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki ma możliwość odwołania prokury,
• w sp. komandytowej - każdy z komplementariuszy może odwołać prokurę,
• w sp. z o.o. (art. 208 § 7) - może odwołać prokurę każdy członek zarządu,
• w S.A. (art. 371 § 5) - prokura również może zostać odwołana przez każdego członka zarządu.

Wygaśnięcie prokury

Zgodnie z art. 109⁷ § 2 i 3 k.c., prokura wygasa wtedy, gdy wystąpią zdarzenia takie jak:

• upadłość przedsiębiorcy,
• likwidacja przedsiębiorcy (w tym okresie nie może być ustanowiona prokura),
• wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru,
• przekształcenie się przedsiębiorcy,
• śmierć prokurenta

Zgodnie z art. 109⁷ § 4 k.c., śmierć przedsiębiorcy czy utrata przez niego zdolności do czynności prawnej nie powoduje wygaśnięcia prokury, natomiast jak wynika z art. 109² § 2 k.c., prokura również może wygasnąć poprzez utratę przez prokurenta pełnej zdolności do czynności prawnych.

Jawność prokury

Prokurenta należy ujawnić w rejestrze przedsiębiorców. Czas na jego zgłoszenie do rejestru (złożenie wniosku) to 7 dni od dnia udzielenia prokury. Wpis ten ma charakter deklaratoryjny. Wygaśnięcie prokury również podlega wpisowi do rejestru.

Prokura w spółkach handlowych

W Kodeksie spółek handlowych (k.s.h.), prokura występuje w następujących artykułach:

• W spółce akcyjnej (S.A.) w art. 470 mowa jest, że:

"Otwarcie likwidacji powoduje wygaśnięcie prokury. W okresie likwidacji nie może być ustanowiona prokura".

• W spółce jawnej (sp. j.) w art. 41:

"§ 1. Ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. § 2. Odwołać prokurę może każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki. § 3.Współce, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, wspólnicy mogą ustanowić prokurę przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym. W takim przypadku wniosek o wpis do rejestru składany jest za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. § 4. Uchwała, o której mowa w § 3, powinna być opatrzona bezpiecznymi podpisami elektronicznymi weryfikowanymi przy pomocy ważnych kwalifikowanych certyfikatów albo podpisami potwierdzonymi profilem zaufanym ePUAP i jest równoważna z uchwałą w formie pisemnej".

• W spółce partnerskiej (sp. p.) w art. 93 mowa jest o tym, że:

"§ 1 Zgłoszenie spółki partnerskiej do sądu rejestrowego powinno zawierać: 1) firmę, siedzibę, adres spółki, nazwiska i imiona partnerów oraz ich adresy albo adresy do doręczeń; 2) określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki; 3) przedmiot działalności spółki; 4) nazwiska i imiona partnerów, którzy są uprawnieni do reprezentowania spółki; nie dotyczy to przypadku, gdy umowa spółki nie przewiduje ograniczeń prawa reprezentacji przez partnerów; 5) nazwiska i imiona prokurentów lub osób powołanych w skład zarządu; 6) nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, w przypadku przewidzianym w art. 95 § 2. § 2. Do zgłoszenia spółki partnerskiej do sądu rejestrowego należy dołączyć dokumenty potwierdzające uprawnienia każdego partnera do wykonywania wolnego zawodu. § 3. Wszelkie zmiany danych wymienionych w § 1 powinny zostać zgłoszone sądowi rejestrowemu".

• W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) w art. 284:

"Otwarcie likwidacji powoduje wygaśnięcie prokury. W okresie likwidacji nie może być ustanowiona prokura".

	Pełnomocnictwo	Prokura
Podmiot nadający	Osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej;	Przedsiębiorca - osoba prawna wymieniona w ustawie o krajowym rejestrze sądowym,
Reprezentant	Osoba fizyczna posiadająca co najmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych;	Osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawych,
Zakres	Czynności zwykłego zarządu;	Czynności sądowe i pozasądowe związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa,
Czy można ograniczyć skuteczność wobec osób trzecich?	Tak;	Co do zasady - nie, Natomiast istnieją dwa wyjątki: prokura oddziałowa, prokura łączna,
Czy wpis do rejestru jest konieczny?	Rejestr pełnomocnictw nie istnieje.	Tak.

Prokura — artykuły polecane

Prokurent — Przedstawicielstwo — Spółka partnerska — Spółka komandytowo-akcyjna — Spółka jawna — Spółka komandytowa — Komplementariusz — Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością — Akt założycielski

Bibliografia

• Brzeziński K. (red.) (2013), Prawo cywilne część ogólna, Wolters Kluwers, Warszawa
• Gliniecki B. (2012,. Leksykon spółek handlowych, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
• Koronkiewicz-Wiórek A. (2016). Spółki handlowe pytania i odpowiedzi, Warszawa, s. 75-79
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
• Witosz A. (2015), Powołanie prokurenta jednocześnie z utworzeniem spółki osobowej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 240

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Małgorzata Nowak