Architektura informacji

Architektura informacji (IA) - relatywnie młoda dyscyplina wiedzy podejmująca problemy strukturalnego projektowania poprawnie zorganizowanych treści, nadawania im odpowiednich nazw i zapewnienia sprawnego systemu poruszania się między nimi w celu skutecznego przekazywania i odbierania ważnych dla nas informacji. Architektura informacji stanowi wsparcie dla niesprecyzowanych oraz niejasnych serwisów internetowych. Tworzenie serwisu w zgodzie z założeniami IA polega na praktykowaniu klarownych poleceń, intuicyjnej obsługi, stosowaniu odpowiednio rozmieszczonych elementów strony oraz prostego nawigowania. Za przebieg procesu odpowiedzialni są specjaliści zwani architektami informacji, do których należy zaprojektowanie przestrzeni informacyjnej w taki sposób, aby była wygodna w użyciu oraz tworzenie struktur umożliwiających zindywidualizowane wyszukanie informacji.

TL;DR

Architektura informacji to dyscyplina zajmująca się projektowaniem struktury i organizacji treści w celu efektywnego przekazywania informacji. Historia architektury informacji sięga lat 60. XX wieku, ale już wcześniej podejmowano działania mające na celu uporządkowanie informacji. Architektura informacji wykorzystuje techniki i metody z różnych dziedzin, takich jak projektowanie wizualne, bibliotekarstwo, psychologia poznawcza czy inżynieria czynników ludzkich. Składowe architektury informacji to systemy organizacyjne, etykietowania, nawigacji i wyszukiwania. Poprawne zaprojektowanie architektury informacji jest ważne dla efektywności serwisów internetowych i uniknięcia błędów.

Historia architektury informacji

Pierwsze wzmianki o "architekturze informacji" pochodzą z lat sześćdziesiątych XX w. Jednak już znacznie wcześniej (od czasu kiedy człowiek nauczył się komunikacji) podejmowano starania w celu nadania informacji układu, który będzie czytelny dla adresata. Niektóre artefakty, które służyły do utrwalania i przekazywania ludzkich myśli zachowano do dziś. Pozwalają one zrozumieć intencje logicznego utrwalania informacji przez m.in. pisarzy, drukarzy i bibliotekarzy, co oczywiście uwarunkowywały możliwości techniczne dostępne w danej epoce. Do dzisiaj zachowano papirusy z hieroglifami, a także malowane białymi barwami postacie kobiece. Także własny układ treści miały gliniane tablice z pismem klinowym. Charakteryzowały go postacie z wyodrębnianych fragmentów oraz sektorów, które były oznaczane specjalnymi liniami. W Bibliotece Aleksandryjskiej znajdować się miał spis dziedzin wiedzy uznawany za pierwszy system klasyfikacji. Opracowany został przez Kallimacha z Cyreny w okresie ok. 305 r.p. n.e. - ok. 240 r.p. n.e. Prawdopodobnie był także pierwszym systemem informacyjno-wyszukiwawczym, w którym zostały oznakowane wybrane zwoje papirusowe przy użyciu etykiet, tzw. titulus lub index. Pojęcie IA zostało spopularyzowane w 1975 r. przez Richarda Saula Wurmana, architekta, który wysunął propozycję przeciwdziałania zjawisku o nazwie "tsunami danych", które zbliżało się do "brzegów naszej cywilizacji" . Rozwiązaniem zapobiegającym sytuacji było zgromadzenie specjalistów, którzy zyskali nazwę architektów informacji.

Różne definicje architektury informacji

Łatwy dostęp oraz czytelność informacji to główne założenia, które realizuje IA użytkownikowi informacji, którym może być internauta wchodząc na serwis internetowy WWW, a także czytelnik w bibliotece. W celu ilustracji standardów, które występują w literaturze, wyróżnia się następujące definicje architektury informacji:

• zintegrowanie metody organizacji informacji-grupowanie fragmentów w kategorie z etykietowaniem elementów informacyjnych (nadawanie prawidłowych, czyli czytelnych oraz opisowych nazw kategoriom i związanym z nimi łączom) wraz ze schematami wyszukiwania w systemach informacyjnych
• strukturalne planowanie krajobrazu informacyjnego - ma na celu ułatwienie komplementacji informacji i udostępnienie jej odbiorcom
• sztuka oraz nauka tworzenia struktur - określanie relacji między elementami, a także klasyfikacja stron internetowych oraz intranetowych, których głównym założeniem jest uproszczenie znajdywania i wykorzystywania informacji przez użytkowników
• nowa dziedzina poznawcza i praktyczna - zajmuje się nadawaniem zasad projektowania oraz tworzenia konstrukcji w przestrzeni wirtualnej

Wykorzystanie słowa “informacja" w pojęciu IA ma za zadanie dobitne zaznaczenie różnicy pomiędzy nazewnictwem dotyczącym zarządzania danymi oraz wiedzą. Pierwsze to konkretne np. liczby, a struktury odpowiadające na precyzyjnie określone pytania to bazy danych. Celem zarządzania wiedzą jest m.in. wykorzystanie kwalifikacji zatrudnionego do zwiększenia efektywności pracowników w przedsiębiorstwie. W danym kontekście informacja przyjmuje zupełnie inne postacie, tj.: obraz, dokument, program, metadane, czy serwis internetowy.

Techniki i metody IA

Należy zaznaczyć, że IA nie wnosi nieznanych wcześniej, nowych idei. Powstała w wyniku konieczności reorganizacji ówczesnych technik, metod badawczych oraz zagadnień dotyczących samej informacji oraz użytkownika. Techniki i metody, które aktualnie wykorzystuje IA pochodzą z różnych nauk praktycznych:

• projektowania wizualnego,
• projektowania informacji,
• bibliotekarstwa, psychologii poznawczej,
• inżynierii czynników ludzkich, dziennikarstwa,
• edytorstwa

IA ma również związek z wieloma innymi dziedzinami, do których się wliczają:

• grafika- projektowanie grafiki dla serwisu WWW wiąże się z opracowaniem komunikacji wizualnej od przygotowania logo, aż po układ stron
• inżynieria użyteczności - znajomość m.in. interakcji ludzi z komputerami i obserwacja użytkownika w wykonywaniu testów i projektowania w zgodzie z posiadanymi doświadczeniami
• zarządzanie wiedzą - skłania do dzielenia się nabytymi informacjami i tworzy narzędzia oraz metody postępowania

W przypadku błędu w konstrukcji serwisu WWW firma jest narażana na koszty, a klient na stresogenne sytuacje, czyli m.in. brak możliwości znalezienia pożądanych informacji o produkcje w serwisie, co może doprowadzić do jego odejścia lub podjęcia niechcianych, błędnych decyzji.

Składowe architektury informacji

Na architekturę informacji składają się:

• Systemy organizacyjne - realizują logiczne grupowanie treści, czyli dzielą informacje na kategorie pod względem występowania wspólnych cech. Podział może nastąpić na schematy dokładnych systemów organizowania, czyli np. chronologiczny, alfabetyczny i geograficzny lub niejednoznacznych, które są również użyteczne, ale trudniejsze do zaprojektowania, ponieważ rozróżniają informacje na kategorie, które są trudne w klasyfikacji, np. według tematów, audytorium, zadań (mają zastosowanie w sytuacji, w której użytkownik nie dysponuje dokładną nazwą obiektu poszukiwań)
• Systemy etykietowania - w wydzielonych kategoriach decydują o metodzie opisu informacji, forma reprezentująca ich fragmenty. Tworzenie efektywnych etykiet to jeden z najtrudniejszych aspektów IA. Język naturalny obfituje w wiele homonimów oraz zależności kontekstowych co prowadzi do niejednoznaczności i utrudnia cały proces. Należy więc zminimalizować ilość możliwości sposobów interpretacji etykiet poprzez zawężenie treści. Spełnieniem tych założenie jest tworzenie konsekwentnego i jednorodnego systemu.
• Systemy nawigacyjne - są ułatwieniami w nawigacji oraz mają wpływ na metody przeglądania informacji, składają się z kilku podsystemów. Wyróżniamy system nawigacji globalnej, kontekstowej oraz lokalnej. Istnieją także pomocnicze systemy nawigacji, które znajdują się poza zasadniczą treścią serwisu. Należą do nich indeksy, przewodniki i mapy serwisów.
• Systemy wyszukiwania - odgrywają najważniejszą rolę w większych serwisach, realizują selekcjonowanie i pokazują odnalezioną informację. Wyróżniamy dwa podstawowe: w pierwszym z nich użytkownicy wpisują zapytania do interfejsu, w drugim tworzy się metadane dla wszystkich dokumentów. Możliwość skutecznego i szybkiego wyszukania tworzy prawidłowe indeksowanie zawartości systemu. Jednak jest to trudne zadanie, ponieważ dodanie indeksu do całej zawartości jest pracochłonne i ogranicza czytelność. Zatem do rezultatów wyszukiwania dodaje się krótkie opisy, aby pozwolić użytkownikowi na jak najszybsze i najbardziej efektywne wybranie interesującej go treści.

Architektura informacji — artykuły polecane

Mapa myśli — Wizualizacja danych — Interfejs użytkownika — Metadane — Wzorce projektowe — Ontologia — Modelowanie — Funkcja informacyjna — SQL

Bibliografia

• Dahl S. (1968), History of the Book, Metuchen: The Scarecrow Press
• Kalbach J. (2012), Projektowanie nawigacji strony WWW: Optymalizacja funkcjonalności witryny, Helion, Gliwice
• Lange-Sadzinska K. (2011), Architektura informacji w praktyce, Studia i Materiały, nr 53, Uniwersytet Łódzki
• Lange-Sadzinska K. (2012), Wybrane problemy architektury informacji, Informatyka Ekonomiczna, nr 24
• Morville P., Rosenfeld L. (1998), Information Architecture for the World Wide Web: Designing Large-scale Web Sites, Cambridge, Sebastopol O’Reilly Media
• Rosenfeld L., Morville P. (2006), Information Architecture for the World Wide Web, O'Reilly Media, Sebastopol
• Skórka S. (2004), Architektura informacji czyli stare wino w nowej butelce, Czasopismo Akademii Pedagogicznej, nr 19
• Skórka S. (2016), Nowe wyzwania architektury informacji, Śląski kwartalnik naukowy, nr 2 (44)
• Tafiłowski P. (2016), Architektura informacji jako problem badawczy informatologii, Zagadnienia Informacji Naukowej, 54(2)
• Wurman R. (1997), Information Architects, Graphis Inc., New York

Autor: Marta Bożętka