Koszty produkcji

Koszty produkcji - obejmują koszty, które są powiązane bezpośrednio z danym produktem lub są w pośrednim związku z wytworzeniem produktu. Tworzą wartość, są związane ściśle z procesem technologicznym wytwarzania usług i wyrobów (J. Matuszewicz, P. Matuszewicz 2010, s. 34)

Koszty produkcji możemy podzielić na: koszty bezpośrednie, do których zaliczamy: wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia, inne koszty poniesione, które są związane z dostarczeniem produktu do miejsca i stanu, w jakim znajduje się w dniu wyceny oraz koszty pośrednie, czyli: zmienne koszty pośrednie produkcji oraz część kosztów stałych produkcji.

Każde przedsiębiorstwo ma na celu generowanie zysku. Bardzo często, aby zwiększyć zysk stosuje się strategię obniżania kosztów. Są one nieuniknionym zjawiskiem powstającym podczas produkcji, ponieważ wytworzenie dóbr wymaga od przedsiębiorcy pewnego nakładu materiałów, czy pracy. Wiele działań związanych z redukcją kosztów dotyczy technicznej strony procesów produkcyjnych np. (stosowanie tańszych materiałów, czy zmiana technologii). Analiza kosztów pozwala na m.in. rozpoznanie, gdzie są one generowane, wyliczenie ile kosztuje wytworzenie określonej ilości dóbr, a także daje odpowiedź na pytanie jak obniżyć koszty produkcji?

TL;DR

Artykuł dotyczy kosztów produkcji i optymalizacji kosztów w przedsiębiorstwach. Omawia różne rodzaje kosztów, takie jak koszty bezpośrednie i pośrednie, oraz koszty zmiennych i stałych. Przedstawia również analizę kosztów i korzyści oraz niekorzyści ekonomii skali produkcji.

Optymalizacja

Aby znaleźć "złoty środek" przedsiębiorstwa dążą do optymalizacji. Można znaleźć go w funkcji, gdzie jedną zmienną jest ilość wytworzonych dóbr, a drugą koszty produkcji. Jeżeli jest to funkcja liniowa, to poszukiwanie optimum nie ma celu, ponieważ każde rozwiązanie jest właściwe. Natomiast w przypadku gdy funkcja ma postać inną od liniowej to możemy się spodziewać, że jedynie jedna lub co najwyżej kilka kombinacji czynników produkcji pozwala na wytwarzanie po najmniejszych kosztach w danym systemie produkcyjnym. Znalezienie takiego rozwiązania może okazać się bardzo korzystne dla przedsiębiorstwa.

Koszt wyprodukowania wyrobu

Na całkowity koszt wyprodukowania wyrobu składa się wiele elementów, których ogólna wielkość zmienia się wprost proporcjonalnie do liczby wytworzonych wyrobów danego rodzaju. Składniki te noszą nazwę kosztów zmiennych.

Zmienne pośrednie koszty produktu są to koszty, które zostały poniesione w czasie wytwarzania produktu, które są uzależnione bezpośrednio lub prawie bezpośrednio od wielkości produkcji albo zmieniają się wraz ze zmianą innych właściwych czynników, tj. liczba godzin urządzeń produkcyjnych lub liczba wytworzonych partii produkcyjnych (E.Kalwasińska, D.Maciejowska 2011, s. 66-67)

Koszty zmienne - są to koszty zależne od wielkości produkcji, zaliczamy do nich np.

1. Płace pracowników produkcyjnych
2. koszty surowców, materiałów i półproduktów
3. koszty zużycia energii, wody
4. koszty transportu

Inaczej zachowują się składniki zaliczane do grupy kosztów stałych, których wielkość nie zależy od rozmiarów produkcji.

Stałe pośrednie koszty produktu to koszty poniesione w czasie wytwarzania produktu, które pozostają niezmienne, i pozostają niezależne od wielkości produkcji oraz wielkości innych czynników jak liczba godzin pracy urządzeń i maszyn lub liczba wytworzonych partii produkcyjnych. Dla przykładu można zaliczyć koszty amortyzacji oraz koszty zarządu. Stałe koszty produkcji przypisuje się do każdej jednostki produktu w ilości odpowiadającej poziomowi kosztów, obliczonego na jednostce produktu przy wykorzystaniu zdolności produkcyjnych. Stałe koszty pośrednie produkcji, wpływają na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym powstały (E.Kalwasińska, D.Maciejowska 2011, s. 66-67)

Koszty stałe - są to koszty niezależne od wielkości produkcji, do kosztów stałych zaliczamy np.

1. Koszty użytkowania ziemi, wynajmu lokalu
2. Płace pracowników administracji i ich ubezpieczenia
3. koszty zużywania się budynków i urządzeń
4. koszty kredytów i niektóre podatki
5. amortyzacje

Prawo malejących przychodów

Prawo to określa związek między nakładami czynników produkcji, a ilością wytworzonego produktu. Kiedy zwiększanie jednego czynnika powoduje malejące przyrosty produkcji mamy do czynienia z prawem malejących przychodów krańcowych. Jego działanie jest tłumaczone malejącą ilością czynnika stałego przypadającą na kolejne jednostki czynnika zmiennego. Prawo to działa tylko w krótkim okresie, gdy można zmienić ilości jednego z czynników produkcji przy pozostałych czynnikach niezmiennych.

Analiza kosztów

• Analiza kosztów bezpośrednich

Wykorzystuje się tu różne metody analizy przyczynowo - skutkowej. Jedną z najbardziej popularnych metod jest metoda kolejnych podstawień, która polega na kolejnym podstawianiu określonego czynnika w wielkości rzeczywiście wykonanej na miejsce wielkości planowanej i obliczeniu między nimi różnicy. Takie obliczenie umożliwia ustalenie wpływu danego czynnika na poziom kosztów.

• Analiza kosztów pośrednich

Koszty te mają zróżnicowany charakter i w związku z tym każdy rodzaj tych kosztów wymaga odrębnego podejścia analitycznego. Koszty stałe pośrednie analizuje się dla poszczególnych ośrodków odpowiedzialności w relacji plan-wykonanie, natomiast te składniki kosztów pośrednich, które są zależne od wielkości produkcji - koszty zmienne (np. w ramach kosztów wydziałowych), analizuje się w sposób zbliżony do analizy kosztów bezpośrednich.

Korzyści i niekorzyści skali produkcji

• Korzyści skali produkcji - mamy z nimi do czynienia, gdy długookresowe przeciętne koszty całkowite maleją wraz ze wzrostem wielkości produkcji
• Niekorzyści skali produkcji - są wtedy, gdy długookresowe przeciętne koszty całkowite rosną wraz ze wzrostem wielkości produkcji
• Stałe przychody skali produkcji - wtedy gdy długookresowe przeciętne koszty całkowite nie zmieniają się wraz z e wzrostem wielkości produkcji.

Koszty produkcji — artykuły polecane

Koszt zmienny — Rachunek normatywny kosztów — Koszt jednostkowy — Koszt stały — Metody rozliczania kosztów — Optymalna wielkość zamówienia — Przepustowość — Kalkulacja podziałowa — Koszty wytwarzania

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Beksiak J. (red.) (2001), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Gornowicz M., Romaniuk K., Szczubełek G. (2014), Ekonomika produkcji, Wydawnictwo Expol, Olsztyn
• Jarugowa A. (1994), Metody kalkulacji: koszty, ceny, decyzje, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kalwasińska E., Maciejowska D. (2011), Rachunkowość finansowa w teorii i praktyce, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Kozłowski R., Liwowski B. (2011), Podstawowe zagadnienia zarządzania produkcją, Wolters Kluwer, Warszawa
• Leszczyński Z. (2016), Analiza procesowa i analiza wartości procesów jako narzędzia projektowania łańcucha wartości obszaru produkcji w przedsiębiorstwie, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, nr 1 (79)
• Matuszewicz J., Matuszewicz P. (2011), Rachunkowość od podstaw, Finans-Servis, Warszawa
• Oyrzanowski B. (1996), Mikroekonomia. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków
• Prońko J., Soboń A., Zamiar Z. (2008), Zarządzanie produkcją, Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego, Kielce

Autor: Marian Krzywoń, Karolina Ryjak, Ewa Wójcik