Optymalizacja podatkowa

Optymalizacja podatkowa to szereg zgodnych z prawem działań podejmowanych przez podatników, mających na celu zmniejszenie obciążeń podatkowych. Ciągłe zmiany w polskim prawie podatkowym powodują określone zachowania podatników. Mają oni dwie możliwości: biernie przyjmować nowe rozwiązania podatkowe narzucone przez ustawodawcę, nie próbując w żaden sposób wpływać na swoją sytuację podatkową albo aktywnie reagować na wszelkie zobowiązania podatkowe. To drugie podejście jest charakterystyczne dla podatników zarządzających podatkami.

Zarządzanie podatkami, zwane często optymalizacją podatkową, jest świadomym i zgodnym z prawem zachowaniem, którego celem jest minimalizacja obciążeń podatkowych oraz ograniczenie ryzyka podatkowego. Można przyjąć, że zarządzanie podatkami polega na podejmowaniu działań zmierzających do zapewnienia prawidłowej realizacji obowiązków podatkowych i sprawozdawczych z uwzględnieniem strategicznych celów przedsiębiorstwa w zakresie kontynuacji działalności, kształtowania reputacji oraz minimalizacji obciążeń podatkowych. Podejmowane działania polegają na tworzeniu odpowiednich warunków do osiągnięcia celów podatkowych.

Zarządzanie podatkami realizowane jest przez podatnika poprzez odpowiedni wybór określonych instrumentów polityki podatkowej, który zapewnia obniżenie łącznych obciążeń podatkowych przy jednoczesnej maksymalizacji zysku. W tym zakresie podatnik ma dany przez ustawodawcę wybór, np. zastosowanie różnych metod amortyzacji, różnych metod opodatkowania, działalność w specjalnych strefach ekonomicznych, itd. We wszystkich elementach konstrukcyjnych podatku można znaleźć możliwość pewnego wyboru, co pozwala podatnikowi analizować zastosowanie konkretnego instrumentu podatkowego pod kątem minimalizacji obciążeń podatkowych.

Choć optymalizacja podatkowa wielu osobom może kojarzyć się negatywnie to absolutnie nie jest to unikanie podatków. Celem optymalizacji podatkowej jest "inteligentne stosowanie przepisów", które w efekcie mają doprowadzić do zmniejszenia wysokości obciążeń podatkowych. Jest to tak zwana "inteligencja podatkowa" [Iwin-Garzyńska J. 2016].

Optymalizacja podatkowa nie jest pojęciem prawnym. Dokonuje jej jednak podatnik w ramach uprawnień, dlatego też mówi się o "prawie podatnika do kształtowania wysokości zobowiązania podatkowego" [Werner A. 2013].

TL;DR

Optymalizacja podatkowa to legalne działania podejmowane przez podatników w celu zmniejszenia obciążeń podatkowych. Może obejmować planowanie podatkowe, oszczędzanie podatkowe i unikanie opodatkowania. Obszary optymalizacji podatkowej to zdarzenia powodujące powstanie zobowiązania podatkowego, ustalanie wysokości należnego podatku i termin oraz sposób zapłaty. Efekty optymalizacji podatkowej to zapewnienie zgodności z prawem, zmniejszenie ryzyka błędów w rozliczeniu podatkowym, identyfikacja nowych możliwości minimalizacji obciążeń podatkowych, umożliwienie efektywnej kontroli ze strony zarządu i zachowanie wysokich standardów zarządzania. Orzecznictwo sądów w sprawie optymalizacji podatkowej w Polsce jest niejednolite.

Legalne formy optymalizacji podatkowej

Legalnymi formami optymalizacji podatkowej są między innymi [Żabska M. 2013]:

• Planowanie podatkowe. Jest to działanie, które zostaje podejmowane w różnych celach. Jednym z nich może być zmniejszenie obciążeń fiskalnych. Część podatników będzie jednak dążyć do tego, aby zwiększyć obciążenia podatkowe, ponieważ dzięki temu zwiększą również wynik finansowy, co będzie atutem w przypadku ubiegania się o kredyt. Planowanie podatkowe obejmuje takie zagadnienia jak: "opodatkowanie dywidend, odsetek, należności licencyjnych, treaty shopping, hybrydyzacja podmiotowości dla celów podatkowych, metody eliminacji podwójnego opodatkowania, (...) zarządzanie podatkami poprzez holding".
• Oszczędzanie podatkowe. Jest to szereg czynności, których celem jest powstrzymanie się od działań powodujących powstanie obowiązku zapłacenia podatku. Zachowania te nie mogą jednak stać w sprzeczności z obowiązującym prawem.
• Unikanie opodatkowania. Jest to próba podjęcia działań, której efektem będzie ograniczenie lub uniknięcie powstania zobowiązania podatkowego przy wykorzystaniu możliwości zgodnych z obowiązującym prawem. Zobowiązanie to powstałoby w przypadku niewykonania takiego działania lub zestawu działań. Przykładami takich czynności może być wykorzystanie "ulg, zwolnień, odliczeń, transakcji restrukturyzacyjnych czy też zróżnicowanych form prawnych prowadzenia działalności". Choć unikanie opodatkowania nie jest sprzeczne z prawem to uchylanie się od opodatkowania już tak.

Obszary optymalizacji podatkowej

Do obszarów, w których możliwe jest zastosowanie optymalizacji podatkowej należą [Stolarski A. 2016]:

• zdarzenie powodujące powstanie zobowiązania podatkowego,
• ustalanie wysokości należnego podatku po zaistnieniu danego zdarzenia,
• termin i sposób zapłaty podatku obowiązującego w związku ze zdarzeniem.

Efekty optymalizacji podatkowej

Do efektów optymalizacji podatkowej należą:

• zapewnienie zgodności z prawem podatkowym i innymi przepisami
• zmniejszenie ryzyka popełnienia błędu w rozliczeniu podatkowym
• identyfikacja nowych możliwości minimalizacji obciążeń podatkowych
• umożliwienie efektywnej kontroli ze strony zarządu oraz udziałowców
• zachowanie wysokich standardów zarządzania

Orzecznictwo sądów w sprawie optymalizacji podatkowej

Należy podkreślić, że jeśli prawo umożliwia wybór określonej konstrukcji podatkowej, która pozwala podatnikowi osiągnąć dany cel gospodarczy przy różnym wymiarze podatkowym to wybór rozwiązania, które jest najkorzystniejsze dla podatnika, nie jest traktowany jako obchodzenie prawa i unikanie obowiązku. Wynika to z tego, że nie można ustanowić zasady, która nakładałaby obowiązek działania na swoją szkodę przez podatnika i dążenia do zaistnienia jak najwyższego zobowiązania podatkowego. Nie mniej jednak orzecznictwo sądów w Polce dotyczące tego aspektu płacenia podatków nie jest jednolite. Choć część z nich popiera wyżej opisane stanowisko w sprawie optymalizacji podatkowej to zdarzało się również, że sądy powoływały się na obowiązek płacenia podatków w odpowiedniej wysokości. Oznacza to konieczność zapłacenia podatku, którego wysokość zostaje subiektywnie wyznaczona przez fiskusa [Radzikowski K. 2010].

Optymalizacja podatkowa — artykuły polecane

Strategia podatkowa — Unikanie opodatkowania — Podwykonawca — Oszustwo — Partnerstwo publiczno-prywatne — Restrukturyzacja kredytu — Wymuszenie — Wspólna skonsolidowana podstawa opodatkowania przedsiębiorstw — Rezydencja podatkowa

Bibliografia

• Iwin-Garzyńska J. (2016), Nowe oblicze optymalizacji podatkowej w Polsce, Finanse. Rynki Finansowe. Ubezpieczenia, nr 5
• Ostaszewski J. (red.) (2007), O nowy ład podatkowy w Polsce, Szkoła Główna Handlowa - Oficyna Wydawnicza, Warszawa
• Poszwa M. (2007), Zarządzanie podatkami w małej i średniej firmie, C.H. Beck, Warszawa
• Radzikowski K. (2010), Obejście prawa podatkowego w najnowszym orzecznictwie sądów administracyjnych, Przegląd Podatkowy, nr 6
• Stolarski A. (2016), Obszary optymalizacji podatkowej przedsiębiorstw, Finanse. Rynki Finansowe. Ubezpieczenia, nr 5
• Werner A. (2013), Pojęcie planowania i optymalizacji podatkowej, Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów. Szkoła Główna Handlowa, nr 126
• Żabska M. (2013), Optymalizacja podatkowa a oszustwa podatkowe, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki, Ubezpieczenia, 61

Autor: Jolanta Żak, Kinga Kosecka