Inkasent

Inkasent - zgodnie z Ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa, inkasentem jest "osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu" (Ustawa Ordynacja podatkowa 1997, s. 7).

TL;DR

Inkasent to osoba lub jednostka organizacyjna odpowiedzialna za pobieranie podatków i opłat od podatników i wpłacanie ich we właściwym terminie organom podatkowym. Inkasentów powołuje się głównie w podatkach lokalnych i opłatach lokalnych. Mogą nimi być np. sołtysi, pracownicy urzędu gminy lub członkowie rady dzielnicy. Inkasent odpowiada za niewpłacenie pobranych podatków, a nie za ich niewyegzekwowanie. Przyznawanie wynagrodzenia inkasentowi jest fakultatywne, ale stanowi formę motywacji do rzetelnego wykonywania obowiązków. Podstawą prawną wprowadzenia roli inkasenta są odpowiednie przepisy ustawowe.

Powołanie inkasenta

Obowiązek inkasenta do pobierania opłat i podatków, a następnie wpłacenia ich we właściwym terminie organowi podatkowemu, wynika z przepisów dotyczących poszczególnych rodzajów podatków, które przewidują możliwość pobierania podatku w drodze inkasa.

Inkasenci podatków i opłat lokalnych zostają określeni uchwałą rady gminy. Z treści tej uchwały musi jasno wynikać kto jest inkasentem, tak aby nie powstały wątpliwości kto ma obowiązek pobierania opłat. W przypadku osoby fizycznej należy podać przynajmniej jej imię i nazwisko, a w przypadku osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej należy użyć jej nazwy. Często także stosuje się sposób oznaczania inkasentów poprzez wskazanie pełnionych funkcji, o ile na tej podstawie można wskazać jedną, konkretną osobę. Tylko możliwy do zidentyfikowania podmiot nabywa status inkasenta i wchodzi w obowiązki i uprawnienia wynikające z Ordynacji podatkowej. Jeżeli rada gminy nie byłaby upoważniona przez akt prawny o randze ustawy do powoływania inkasentów dla poboru daniny publicznoprawnej, nie mogłaby podjąć takiej decyzji. Efektem uchwały jest powstanie stosunku administracyjno-prawnego między inkasentem a gminą, który jest skuteczny bez konieczności wyrażenia zgody przez adresata normy (P. Mańczyk 2014, s. 395).

Kto może być inkasentem

Instytucja inkasenta stosowana jest głównie w podatkach lokalnych (podatku od nieruchomości, leśnym, rolnym) i opłatach lokalnych (targowej, uzdrowiskowej, miejscowej, od posiadania psów), a także w opłacie skarbowej (L. Etel i in. 2017, s.118). Obowiązki inkasenta często powierzane są osobom, które z tytułu wypełniania innych czynności mają łatwy kontakt z podatnikami. W uchwale powołującej inkasentów mogą oni być wskazani z imienia i nazwiska lub pełnionej funkcji (L. Etel 2004, s. 175):

• sołtysi;
• pracownicy urzędu gminy;
• członkowie rady dzielnicy

Inkasentem może być także osoba prawna (np. spółka administrująca targowiskiem) lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej (np. zakład gospodarki mieszkaniowej).

W szerokim rozumieniu inkasentem jest osoba odpowiedzialna za pobieranie należności od płatników w miejscu ich zamieszkania. W drodze inkasa zarządza się m.in. pobór należności z tytułu opłat za wodę, gaz, prąd. W tym przypadku inkasentem jest pracownik administracji (wodociągów, elektrowni, gazowni), którego zadaniem jest sprawdzanie zużycia gazu, wody, ciepła i energii elektrycznej na wyznaczonym terenie.

Pobór opłat przez inkasenta jest korzystny dla podatnika, gdyż ogranicza konieczność bezpośredniego kontaktu z organami państwowymi, a ponadto podatnik może zapłacić podatek w miejscu swojego zamieszkania lub w miejscu prowadzenia swej działalności. Wprowadzenie w danej gminie inkasa nie odbiera podatnikowi jednak możliwości uiszczenia opłaty bezpośrednio na rzecz organu podatkowego z pominięciem inkasenta (L. Etel 2004, s. 171).

Obowiązki inkasenta

Do podstawowych obowiązków inkasenta należy (P. Mańczyk 2014, s. 397):

• pobranie podatku i opłat od podatnika;
• wpłacenie podatku we właściwym terminie organowi podatkowemu

Podmiot ten jest jednak również zobowiązany do:

• ewidencji pobranych kwot;
• przechowywania dokumentów związanych z poborem podatków do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania inkasenta

A w przypadku jednostek prawnych nieposiadających osobowości prawnej:

• wyznaczenie osoby, która podatki będzie pobierać, a także zgłoszenie w wyznaczonym terminie właściwemu miejscowo organowi podatkowemu imiona, nazwiska i adresy tych osób

W przeciwieństwie do płatnika, na inkasenta nie nałożono obowiązku obliczenia wysokości podatku.

Odpowiedzialność inkasenta

Inkasent ponosi odpowiedzialność za (L. Etel 2004, s. 177):

• nieprzekazanie w terminie organowi podatkowemu pobranego podatku;
• niewyznaczenie w wymaganym terminie osoby, do której obowiązków należy pobranie i wpłacenie podatku oraz niezgłoszenie organowi podatkowemu danych tej osoby

Oznacza to, iż inkasent odpowiada jedynie za podatki i opłaty pobrane, a nie przekazane do budżetu. W tym przypadku ponosi on odpowiedzialność karną skarbową i odpowiada całym swoim majątkiem.

Inkasent nie ponosi natomiast kary za niewywiązanie się z nałożonych na niego w drodze ustawy obowiązków, czyli za niepobranie opłat i podatków. W takim przypadku radzie przysługuje jedynie możliwość odwołania inkasenta i powołania na jego miejsce innej osoby. W praktyce, często w celu zabezpieczenia wykonywania przez inkasentów swoich obowiązków, zawiera się umowy cywilnoprawne w których przewidziane są kary.

Inkasent podlega także kontroli podatkowej, jak i czynnościom sprawdzającym.

Terminy płatności dla inkasenta

Zgodnie z art. 47 Ordynacji podatkowej § 4a "terminem płatności dla inkasentów jest dzień następujący po ostatnim dniu, w którym, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, wpłata podatku powinna nastąpić, chyba że organ stanowiący właściwej jednostki samorządu terytorialnego wyznaczył termin późniejszy" (Ustawa Ordynacja podatkowa 1997, s. 56).

Wpłata należności z tytułu pobranego podatku może nastąpić zarówno w formie gotówkowej, jak i bezgotówkowej (Ustawa Ordynacja podatkowa, s. 64).

Wynagrodzenie inkasenta

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2015 r. w sprawie wynagrodzenia płatników i inkasentów pobierających podatki na rzecz budżetu państwa, inaksentom przysługuje wynagrodzenie z tytułu terminowego wpłacania podatków wynoszące (Dz. U. z 2015 r., poz. 2154):

• 0,1% kwoty podatków pobranych przez inkasentów na rzecz budżetu państwa

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego (rada gminy, powiatu, województwa) może ustanowić wynagrodzenie dla inkasenta z tytułu pobieranych przez niego podatków, które stanowią dochód budżetu jednostki (Ustawa Ordynacja podatkowa 1997, s. 41). Podobnie jak w całej instytucji inkasa, jest to uprawnienie, nie zaś nałożony obowiązek.

Przyznanie wynagrodzenia dla inkasentów danin stanowiących budżet państwa jest uzależnione od terminowej wpłaty pobranych należności, natomiast nie jest to wymogiem dla wynagrodzenia za daniny stanowiące dochód jednostki samorządu terytorialnego. Gmina może uzależnić wynagrodzenia od terminowości, ale musiałaby to wyraźnie zastrzec w uchwale (P. Mańczyk 2014, s. 397).

Wysokość wynagrodzenia dla inkasenta może być ustalona w dowolny sposób. W praktyce jest to najczęściej (P. Mańczyk 2014, s. 398):

• procent od pobranych i wpłaconych podatków i opłat;
• stała kwota wynagrodzenia;
• procent od pobranych i wpłaconych podatków + określona stała kwota;
• wynagrodzenie procentowe z zastrzeżeniem, że nie może być ono wyższe bądź niższe od określonej kwoty

Pomimo, że przyznanie wynagrodzenia jest fakultatywne, w praktyce nie spotyka się uchwał, które by go nie przewidywały. Jest to forma motywacji inkasenta do rzetelnego wykonywania obowiązków.

Podstawy prawne

Podstawą wprowadzenia roli inkasenta są następujące przepisy ustawowe (L. Etel i in. 2017, s. 118-119):

• art. 6 ust.12 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, zgodnie z którym rada gminy może zarządzić pobór podatku od nieruchomości (wyłącznie od podatników będących osobami fizycznymi) na drodze inkasa i wyznaczyć inkasentów;
• art. 19 pkt.2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, zgodnie z którym rada gminy może zarządzić pobór opłaty targowej, miejscowej, uzdrowiskowej, reklamowej oraz opłaty od posiadania psów na drodze inkasa i wyznaczyć inkasentów;
• art. 6 ust.8 ustawy o podatku leśnym, zgodnie z którym rada gminy może zarządzić pobór podatku leśnego od osób fizycznych w drodze inkasa i określić inkasentów;
• art. 6b ustawy o podatku rolnym, zgodnie z którym rada gminy może zarządzić pobór podatku rolnego od osób fizycznych w drodze inkasa i określić inkasentów;
• art. 9 ust.2 ustawy o opłacie skarbowej, według którego rada gminy może zarządzić pobór opłaty skarbowej na drodze inkasa oraz wyznaczyć inkasentów

Podstawową zasadą obowiązującą przy poborze podatków i opłat lokalnych w drodze inkasa jest fakultatywność tej metody. Ustanowienie inkasa stanowi prawo, ale nie obowiązek gminy. Prawo to musi jednak wyraźnie wynikać z przepisów podatkowych. Rada gminy może wprowadzić inkaso od wszystkich wyżej wymienionych danin lub od wybranych (P. Mańczyk 2014, s. 394).

Inkasent — artykuły polecane

Tantiema — Klauzula wykonalności — Podatek od czynności cywilnoprawnych — Opłata skarbowa — Czynny żal — Podatnik — Tytuł wykonawczy — Kodeks karny skarbowy — Umowa powiernicza

Bibliografia

• Etel L. (2004), Uchwały podatkowe samorządu terytorialnego, Temida 2, Białystok
• Etel L. (red.) (2017), Ordynacja podatkowa. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa
• Mańczyk P. (2014), Pobór podatku od nieruchomości oraz opłaty targowej, miejscowej, uzdrowiskowej i od posiadania psów w drodze inkasa na przykładzie wybranych gmin województwa zachodniopomorskiego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 812
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2015 r. w sprawie wynagrodzenia płatników i inkasentów pobierających podatki na rzecz budżetu państwa Dz.U. 2015 poz. 2154
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. Dz.U. 1997 nr 137 poz. 926

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Marcelina Kutek