Franczyza

Franczyza (zwana także franszyzą) to koncepcja, a zarazem długoterminowe, odpłatne udzielenie franczyzobiorcy pozwolenia, licencji, zgody na oferowanie produktów lub świadczenie usług w imieniu franczyzodawcy oraz używanie jego nazwy handlowej, znaku towarowego, loga firmy, a także stosowanie przyjętych przez niego cen (Stawicka M., 2013, s. 59).

Franczyza to również potoczna nazwa umowy franchisingowej. Umowa ta polega na tym, że jeden przedsiębiorca (franchisingodawca, organizator sieci franchisingowej lub inaczej udostępniający sieć franchisingową), udziela drugiemu, niezależnemu przedsiębiorcy (franchisingobiorcy lub inaczej korzystającemu z sieci), zgodę na prowadzenie przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstw. W takiej współpracy zakłada się również swobodny przepływ informacji i know-how podczas okresu w którym umowa franczyzowa obowiązuje.

W Polsce od 2000 roku działa stowarzyszenie zrzeszające osoby zaangażowane w działalność franczyzową, którzy zobowiązali się przestrzegać Europejskiego Kodeksu Etyki Franczyzy - Polska Organizacja Franczyzodawców (POF). Ponadto istnieją takie instytucje zajmujące się franczyzą jak: Europejskiej Federacji Franczyzy (od 2010 roku) i Światowej Rady Franczyzy (od 2011 roku).

TL;DR

Franczyza to umowa między przedsiębiorcami, w której jeden udziela drugiemu pozwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej pod swoją nazwą. Franczyzobiorca płaci opłaty za korzystanie z praw własności i otrzymuje wsparcie handlowe i techniczne od franczyzodawcy. Umowa musi zawierać postanowienia dotyczące używania nazwy, wystroju lokali i innych szczegółów. Franczyzobiorca płaci opłatę jednorazową i opłaty stosunkowe, a także musi spełniać określone zobowiązania. Istnieje wiele form franczyzy, takich jak handlowa, produkcyjna, usługowa i mieszana. Franczyza może być indywidualna, sieciowa, subordynacyjna, partnerska lub master franchising.

Operator franszyzy

Z reguły, organizatorem sieci jest firma posiadająca renomę na rynku, która chce poprzez stworzenie sieci franchisingowej, rozszerzyć zakres dystrybucji towarów lub usług. Ponadto chęć zaangażowania innych przedsiębiorstw w sieć franczyzową powoduję obniżenie kosztów, ze względu na rabaty otrzymywane przez dostawców czy efekty skali. Staje się to również pewnego rodzaju reklamą, ze względu na częstsze występowanie placówek niż miało to miejsce przed zawarciem umowy. W efekcie powstaje sieć dystrybucyjna, złożona z placówek prowadzonych przez franchisingobiorców na własny rachunek i we własnym imieniu. Jednocześnie posługują się oni nazwą franchisingodawcy.

Umowa franszyzy

Umowa franchisingu jest umową dwustronna i wzajemną. W związku z tym, obydwie strony umowy zobowiązane są do udzielenia świadczeń. Umowa musi zawierać postanowienia określające sposób używania wspólnej nazwy, sposób uzyskania jednolitego wystroju lokali sieci (zarówno wystrój wnętrza jak również szyldy, kształt budynku, kolor elewacji). Ponadto powinna też określać wygląd środków transportu, sposób używania know-how oraz szczegóły dotyczące świadczenia przez franchisingodawcę pomocy handlowej i technicznej w czasie trwania umowy.

Świadczenie franchisingodawcy polega na udostępnieniu franchisingobiorcy uprawnień do korzystania z praw będących własnością franchisingodawcy. Jednak należy w tym miejscu zauważyć, że franchisingobiorca nie nabywa prawa własności praw majątkowych franchisingodawcy, a jedynie uzyskuje prawo do korzystania z nich. Świadczenia organizatora sieci to zatem zbiór praw własności przemysłowej i intelektualnej, które dotyczą:

• znaków towarowych,
• nazw handlowych,
• szyldów sklepowych,
• wzorów użytkowych i zdobniczych,
• praw autorskich,
• know-how,
• patentów.

Świadczenia franczyzobiorcy

Na świadczenia franchisingobiorcy natomiast składają się:

• opłata jednorazowa, przekazywana franchisingodawcy w momencie podpisania umowy franchisingowej,
• opłaty stosunkowe, które zazwyczaj są rozłożone na raty miesięczne i obejmują, procent od obrotu lub przychodu rocznego, jak również opłaty na wspólna reklamę, badania i rozwój itp.,
• obowiązek wywiązywania się z określonych w umowie zobowiązań, czyli używanie nabytych w wyniku podpisania umowy praw licencyjnych, tylko w celu, który został określony w umowie.

Ponadto należy wyróżnić dwa typy opłat uiszczanych przez franczyzobiorce, są to: opłata podstawowa, będącego kwotą należną za dołączenie do franczyzy istniejącego już punktu sprzedaży, opłaty bieżące, związane z działalnością punktu oraz dodatkowe, które są wynikiem okazyjnych wydatków, jak remont czy wyjątkowo dobry utarg, który jest wynikiem wspólnej kampanii reklamowej.

Formy franszyzy

W praktyce wyróżnia wiele form franchisingu w zależności od przyjętego kryterium. Podział według charakteru działalności gospodarczej wyróżnia cztery typy franchisingu:

• franchising handlowy, w którym korzystający z sieci rozprowadza towary dostarczone mu przez franchisingodawcę,
• franchising produkcyjny, polega na stworzeniu sieci produkcyjnej, gdzie obie strony umowy franchisingowej, prowadzą działalność produkcyjną,
• franchising usługowy, kiedy franchisingobiorca świadczy usługi, korzystając z firmy, know-how i standardów organizatora sieci,
• franchising mieszany, w którym franchisingobiorca zarówno produkuje i sprzedaje towary lub produkuje towary i oferuje usługi, lub sprzedaje towary i oferuje usługi.

Należy również wyróżnić podział ze względu na rodzaj franczyzy:

• indywidualny - umowa zawarta jest z jednym lub kilkoma niezależnymi podmiotami,
• sieciowy - jako stronę franczyzobiorcy uznaje się kilka punktów, będących własnością jednego podmiotu,
• subordynacyjny - osoba inicjująca proces franczyzowy (franczyzodawca) nie posiada jednostki, posiada za to koncepcję, a podmioty zrzeszane będące franczyzobiorcami tą koncepcję realizują,
• partnerski - istnieją placówki prowadzone przez franczyzodawcę jak i takie prowadzone przez franczyzobiorcę.
• master franchising/subfranczyza — jest porozumieniem pomiędzy franczyzodawcą i masterfranczyzobiorcą, które obejmuje budowę sieci na terytorium masterfranczyzobiorcy. Jest to specyficzna odmiana franczyzy, w której franczyzobiorca działa podobnie jak monopolista. Masterfranczyzobiorca posiada wyłączność na korzystanie ze znaków towarowych oraz know-how na danym terytorium. W umowie o subfranczyzie franczyzodawca może również zezwolić biorcy na podpisywanie dalszych umów franczyzowych z osobami trzecimi, jednakże wymaga to specjalnej klauzuli w zawartej umowie (Stawicka M., 2013, s. 63).

Franczyza — artykuły polecane

Dystrybucja franchisingowa — Franczyzodawca — Franchising — Dystrybucja poprzez agentów handlowych i brokerów — Przewoźnik — Cesja — Konsygnatariusz — Leasing — Formy organizacji sprzedaży

Bibliografia

• Antonowicz A. (2011), Rozwój sieci franczyzowych w Niemczech i w Polsce - analiza porównawcza, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 685, Szczecin
• Jaślan W. (2000), Umowy w działalności gospodarczej, Grupa Wydawnicza Infor, Warszawa
• Mróz T., Stec M. (2016), Prawo gospodarcze prywatne, C.H. Beck, Warszawa
• Stawicka M. (2013), Franczyza droga do sukcesu, Helion, Gliwice
• Włodyka S. (1993), Prawo umów w obrocie gospodarczym, Wydawnictwa Instytutu Prawa Spółek i Inwestycji Zagranicznych, Kraków
• Wrzesińska J. (2011), Rozwój systemów franczyzowych w Polsce, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Warszawa
• Żychlewicz M. (2015), Społeczna odpowiedzialność biznesu jako narzędzie motywowania pracowników na przykładzie sieci franczyzowej Galileusz, Zeszyty Naukowe PWSZ w Płocku Nauki Ekonomiczne, Płock

Autor: Borys Kenderow, Agnieszka Wójtowicz