Ekonomia

Ekonomia (ang. Economics) - nauka społeczna o gospodarowaniu w warunkach ograniczoności zasobów, dziedzina wiedzy zajmująca się analizą procesów gospodarczych.

TL;DR

Ekonomia to nauka społeczna zajmująca się badaniem procesów gospodarczych. Definicje ekonomii są różne, ale ogólnie dotyczą one produkcji, wymiany i organizacji działań ludzkich w sferze gospodarczej. Ekonomia korzysta z metod naukowych, zbiera dane, formułuje hipotezy i weryfikuje je. Zakres zainteresowań ekonomii obejmuje m.in. gospodarstwa domowe, regulowanie procesów gospodarczych, funkcjonowanie przedsiębiorstw, rolę państwa w gospodarce i problemy społeczne. Ekonomia dzieli się na mikroekonomię (badanie poszczególnych elementów gospodarki) i makroekonomię (analiza gospodarki jako całości). Istnieje również podział na ekonomię pozytywną (bezstronną) i normatywną (opiniotwórczą). Funkcje ekonomii to dostarczanie wiedzy o gospodarce oraz aplikowanie tej wiedzy w praktyce. Ekonomia społeczna to rodzaj działalności gospodarczej uwzględniający cele ekonomiczne i społeczne. Ma na celu tworzenie alternatywnych rozwiązań i zmian w gospodarce i społeczeństwie.

Definicja i metodologia ekonomii

Z uwagi na złożoność i wielowymiarowość tej nauki oraz ciągłą ewolucję, istnieje wiele jej definicji. Oto wybrane z nich:

• "Ekonomia jest to badanie działań człowieka, dotyczących produkcji oraz wymiany między ludźmi". (P. Samuelson, W. Nordhaus 1998, s. 25).
• "Ekonomia analizuje zmiany w całości gospodarki - tendencje cen, produkcji, bezrobocia. Z chwilą gdy te zjawiska zostaną zrozumiane, pomaga w kształtowaniu polityki, za pomocą której rządy mogą wywierać wpływ na całokształt gospodarki". (P. Samuelson, W. Nordhaus 1998, s. 25).
• "Ekonomia to nauka o tym, w jaki sposób istoty ludzkie organizują działania w sferze produkcji i konsumpcji" (P. Samuelson, W. Nordhaus 1998, s. 25).

Podobnie jak inne nauki ewolucyjne, ekonomia zbiera dane, formułuje hipotezy a następnie weryfikując je ustala, jak funkcjonuje gospodarka. Z uwagi na niemożność przeprowadzenia eksperymentu kontrolowanego (polegającego na tym, że wszystkie elementy oprócz badanego pozostają stałe), prowadząc badania ekonomiści zakładają stałość pozostałych czynników. Klauzula ta nazywana jest ceteris paribus. Z założeniem tym wiąże się błąd logiczny post ergo propter hoc. Należy go rozumieć następująco: To, że wystąpienie zjawiska X zaobserwowano przed wystąpieniem zjawiska Y nie musi oznaczać, iż zjawisko X jest przyczyną wystąpienia zjawiska Y.

Geneza

Określenia ekonomia po raz pierwszy użył na przełomie V i VI wieku p.n.e. historyk i myśliciel - Ksenofont. Twierdził on, że ekonomia jest nauką o gospodarstwie, zarządzaniu majątkiem, domem. Później pojęcie to rozwinął Arystoteles, definiując ekonomię jako "naukę o prawach gospodarstwa domowego" (od greckich słów oikos - dom i nomos- prawo). Począwszy od wieku XVII upowszechnił się termin "ekonomia polityczna", gdzie przymiotnik polityczna, znaczył mniej więcej tyle samo, co społeczna. Ekonomia jako system naukowy narodziła się w XVIII wieku za sprawą A. Smitha i jego ucznia D. Ricardo.

Zakres zainteresowań ekonomii

Ekonomia zajmuje się badaniem oraz opisem zjawisk i kategorii gospodarczych. Bada gospodarcze aspekty działalności ludzkiej. Dokonuje ich teoretycznej analizy i szuka prawidłowości procesu gospodarowania. Opisuje oraz wyjaśnia przyczyny i naturę zjawisk, które zachodzą podczas procesów gospodarowania. Szuka metod gospodarowania ograniczonymi zasobami, analizuje alokację rzadkich zasobów, by w możliwie najpełniejszy sposób zaspokoić potrzeby.

Lista zagadnień, które są przedmiotem zainteresowania ekonomii jest bardzo obszerna i obejmuje min:

• Zagadnienia dotyczące gospodarstw domowych, takie jak wysokość dochodów, potrzeby ludzkie,
• Problemy związane z regulowaniem procesów gospodarczych,
• Kwestie odnoszące się do funkcjonowania przedsiębiorstwa na rynku, jego struktury, ponoszonych przychodów i kosztów,
• Zagadnienia funkcjonowania państwa i jego roli w życiu gospodarczym,
• Kwestie związane z szeroko rozumianymi problemami społecznymi, jak bezrobocie.

Metoda działań ekonomistów skupia się na czterech działaniach:

• Obserwacji procesów gospodarczych,
• Uogólnianiu (indukcji),
• Wnioskowaniu,
• Krytyce.

Podział ekonomii

Ekonomia dzieli się na dwa działy:

• Mikroekonomię - naukę badającą poszczególne elementy, które tworzą gospodarkę (takie jak przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, gałęzie i sektory gospodarki, itd.). Mikroekonomia zajmuję się analizą sposobu działania, zachowań poszczególnych jednostek na rynku: producentów i konsumentów, sprzedawców i nabywców dóbr. Zajmuje się zagadnieniami równowagi rynkowej, kwestiami popytu i podaży i czynnikami wpływającymi na nie.
• Makroekonomię - naukę analizującą gospodarkę jako całość. Przedmiotem analizy są tu zagadnienia związane z kształtowaniem się produktu krajowego brutta, bezrobociem, inflacją, itd.

W niektórych opracowaniach wymienia się także mezoekonomię, jako dział zajmujący się analizą zjawisk, które są związane ze zmianami w gałęziowej, sektorowej i regionalnej strukturze produkcji i zatrudnienia.

Inny podział ekonomii obejmuje:

• Ekonomię pozytywną

Będącą całkowicie bezstronna i niezależną od przekonań analizą zjawisk gospodarczych, skonstruowaną przy pomocy naukowych metod.

• Ekonomię normatywną

Formułowaną na bazie osobistych przekonań badacza, oceniającą i kategoryzującą świat (próba odpowiedzi na pytanie: co jest dobre, a co złe, jak jest, a jak być powinno). Dostarcza ona zaleceń, które są rezultatem subiektywnych przemyśleń i sądów autora.

Funkcje ekonomii

Najważniejsze funkcje, jakie pełni ekonomia to:

• Funkcja poznawcza - dostarczająca wiedzy o gospodarce, zachodzących w niej zjawiskach i procesach, przyczynach i skutkach danych zjawisk.
• Funkcja aplikacyjna - polegająca na dostarczaniu podmiotom gospodarczym (przedsiębiorcom, konsumentom, państwu) wiedzy o tym, jak postępować w danej rzeczywistości gospodarczej. Funkcja ta pozwala zaaplikować wyniki badań to sfery realnej gospodarki.

Ekonomia społeczna

Ekonomia społeczna, inaczej gospodarka społeczna, przedsiębiorczość społeczna to rodzaj działalności gospodarczej, która oprócz celów ekonomicznych uwzględnia także społeczne. Nie jest ona zjawiskiem nowym, jednak w przeszłości była doktrynalnie przeciwstawiana gospodarce rynkowej oraz państwu. Ten rodzaj ekonomii wiąże się z poszukiwaniem nowych, alternatywnych rozwiązań, służących rozwiązywaniu problemów zarówno lokalnych. Tworzy także mechanizmy umożliwiające zmiany w gospodarce rynkowej (kwestia społecznej odpowiedzialności biznesu) a także państwa (współzarządzanie, partnerstwo publiczno - społeczno - prywatne).

Funkcje ekonomii społecznej w zakresie:

• polityki zatrudnienia i rynku pracy - tworzenie nowych miejsc pracy, w szczególności dla ludzi zagrożonych społeczną marginalizacją, umożliwianie szkolenia zawodowego
• polityki społecznej - zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego
• integracji społecznej - pomnażanie kapitału społecznego
• procesu demokratyzacji - angażowanie jednostek i grup społecznych w proces podejmowania decyzji politycznych
• zmiany społecznej - tworzenie alternatywnego systemu ekonomicznego i społecznego

Patrz także:

• Ekonomia feministyczna

Ekonomia — artykuły polecane

Makroekonomia — Mikroekonomia — Ekonomika — Szkoła neoklasyczna — Ekonomia pozytywna — Proces gospodarowania — Transformacja — Paradygmaty zarządzania — Wartość

Bibliografia

• Czarny B., Rapacki R. (2002), Podstawy Ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Hausner J. (2008), Ekonomia społeczna i rozwój
• Księżyk M. (2002), Podstawowe zagadnienia ekonomi, Zakamycze, Kraków
• Marciniak S. (red.) (2005), Makro i mikro ekonomia. Podstawowe problemy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Agnieszka Bąk Małgorzata Dziedzic