Podstawa opodatkowania

Podstawa opodatkowania może zostać przedstawiona w dwóch aspektach, aspekcie konstrukcyjnym i aspekcie normatywnym.

W ujęciu konstrukcyjnym podstawa opodatkowania to wartościowo lub ilościowo (jednostkowo) ujęty przedmiot opodatkowania. Ujęcie wartościowe polega na wyrażeniu przedmiotu opodatkowania w jednostkach pieniężnych. Przykładem jest wysokość dochodu uzyskanego w ciągu roku podatkowego wyrażona w złotych. Podstawa opodatkowania w tym ujęciu będzie zatem konkretną kwotą pieniężną. W ujęciu ilościowym (jednostkowym) podstawa opodatkowania będzie wyrażona w jednostkach miary (powierzchnia, ilość sztuk, itp.). Przykładem może być wielkość stada hodowlanego wyrażona w sztukach lub powierzchnia użytków rolnych danego gospodarstwa wyrażona w hektarach

Z kolei w ujęciu normatywnym podstawa opodatkowania może być rozumiana jako:

1. zespół norm prawnych regulujących instytucję podstawy opodatkowania,
2. oznaczenie wielkości podstawy opodatkowania według danego podatku,
3. ustalona w postępowaniu podatkowym w kategoriach jednostkowych i konkretnych podstawa wymiaru podatku

TL;DR

Podstawa opodatkowania to wartość lub ilość przedmiotu opodatkowania. Może być wyrażona w jednostkach pieniężnych lub jednostkach miary. Może być również wyrażona jako zbiór norm prawnych, oznaczenie wielkości podstawy opodatkowania lub ustalona w postępowaniu podatkowym. Podstawa opodatkowania może być wartością rzeczywistą lub szacunkową. Wartość rzeczywista jest dokładnie określona, podczas gdy wartość szacunkowa jest używana, gdy ustalenie wartości rzeczywistej jest trudne lub niemożliwe. Podstawa opodatkowania różni się od podstawy obliczenia podatku, ponieważ podlega różnym korektom, takim jak odliczenia lub doliczenia. Różne podatki mają różne podstawy opodatkowania, na przykład dochód, wartość netto towaru lub usługi, ilość alkoholu lub papierosów, wartość majątku, wartość przedmiotu umowy, itp. Podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, a podstawą opodatkowania jest suma dochodów ze wszystkich źródeł minus koszty ich uzyskania. Dla podatku od osób prawnych, przedmiotem opodatkowania jest dochód, niezależnie od rodzaju źródeł przychodów. Siedziba przedsiębiorstwa ma znaczenie dla obowiązku podatkowego - jeśli siedziba jest w Polsce, podatnicy podlegają obowiązkowi podatkowemu od wszystkich swoich dochodów, jeśli nie mają siedziby w Polsce, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów osiąganych w Polsce.

Wartość rzeczywista a wartość szacowana

Podstawa opodatkowania może zostać wyrażona w wartości rzeczywistej lub wartości szacunkowej.

W wartości rzeczywistej jest wyrażana wtedy, gdy możliwe jest jej dokładne określenie. Natomiast w wartości szacunkowej, gdy ustalenie wartości rzeczywistej podstawy opodatkowania jest bardzo skomplikowane lub nie jest możliwe.

Organ podatkowy określa podstawę opodatkowania w drodze oszacowania jeżeli:

• brak jest ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do jej określenia,
• dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania,
• podatnik naruszył warunki uprawniające do korzystania ze zryczałtowanej formy opodatkowania.

Podstawa opodatkowania a podstawa obliczenia podatku

W prawie odróżnia się pojęcie podstawy opodatkowania od pojęcia podstawy obliczenia podatku. Podstawa opodatkowania może być równa podstawie obliczenia podatku, jednak w niektórych sytuacjach podlega ona różnym korektom przewidzianym przez ustawy podatkowe. Są to np. odliczenia lub doliczenia do niej pewnych kwot. Podatnicy mogą odliczyć, od dochodu przed opodatkowaniem, kwoty przeznaczone na darowizny, wydatki na dokształcanie, na cele mieszkaniowe i inne. W zakresie tych odliczeń, jest oczywiście określona granica kwot, które można odpisać od dochodu, zanim zostanie opodatkowany. Dopiero, gdy skorygujemy podstawę opodatkowania o odliczenia i inne korekty będzie ona stanowiła podstawę obliczenia podatku. Należy w tym miejscu również zwrócić uwagę na kwotę wolną od podatku, czyli pewien limit przewidywany przez ustawodawcę, do którego nie mamy do czynienia z opodatkowaniem

Podstawa opodatkowania w zależności od podatku

Podstawą opodatkowania w przypadku:

• podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych jest dochód,
• podatku VAT jest wartość netto towaru lub usługi, inaczej obrót, czyli kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku od towarów i usług,
• podatku akcyzowego od alkoholu jest ilości tegoż alkoholu wyrażona w litrach, a od papierosów ich ilości w sztukach,
• podatku majątkowego jest wartość majątku będącego przedmiotem transakcji podlegającej opodatkowaniu,
• podatku od czynności cywilnoprawnych jego podstawą jest wartość przedmiotu umowy.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody (wszelkie wpływy osoby fizycznej, osiągane bez ograniczenia jej majątku i zaciągania pożyczek), które podatnik może uzyskiwać z różnych źródeł. W świetle ustawy, do dochodu wlicza się wszelkie przychody, świadczenia pieniężne osób trzecich, spadki, dary i zyski loteryjne, od których potrąca się odsetki od długów i straty majątkowe. Podstawą opodatkowania jest więc łączna suma dochodów ze wszystkich źródeł przychodów, inaczej nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w danym roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekroczą sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

Przedmiot opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych stanowi dochód, bez względu na rodzaj źródeł przychodów z jakich został osiągnięty. W przypadku przychodów z udziału w zyskach osób prawnych (np. dywidend) oraz przychodów podmiotów zagranicznych z tytułu tzw. należności licencyjnych (np. z odsetek) - przedmiotem opodatkowania jest przychód. Przedmiotem podatku od osób prawnych mogą być również przychody z praw autorskich, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, a także ze sprzedaży tych praw.

W rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, przychodami podatkowymi są nie tylko otrzymane pieniądze, ale również inne wartości, np. różnice kursowe, wartość nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie otrzymanych rzeczy, praw lub innych świadczeń.

Ważnym aspektem, jest również fakt, gdzie znajduje się siedziba przedsiębiorstwa. Jeżeli podatnicy mają siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania. Natomiast, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów, które osiągają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Podstawa opodatkowania — artykuły polecane

Przychody — Zwrot podatku — Formularz PIT-5 — Podatek dochodowy od osób fizycznych — Podatek dochodowy od firm — Podatek — Przedmiot, podstawa i podmiot opodatkowania — Obrót — Podatek ryczałtowy

Bibliografia

• Głuchowski J., Patyk J. (2011), Zarys polskiego prawa podatkowego, LexisNexis, Warszawa
• Gomułowicz A., Małecki J. (2013), Podatki i prawo podatkowe, LexisNexis, Warszawa
• Kalinowski M. (1996), Współczesne systemy podatkowe, Toruń
• Komar A. (1996), Systemy podatkowe krajów Unii Europejskiej, PWE, Warszawa
• Kulicki J., Krawczyk A., Sokół P. (1998), Leksykon podatkowy, PWE, Warszawa
• Palczewska O. (2016), Opodatkowanie przychodów (dochodów) ze źródeł nieujawnionych jako instrument przeciwdziałania uchylaniu się od podatków w Polsce, Studia Oeconomica Posnaniensia, vol. 4
• Sawulski J. (2016), Potencjalne konsekwencje zastąpienia podatku dochodowego od osób prawnych podatkiem od przychodów, Studia Oeconomica Posnaniensia, vol. 4
• Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych. Dz.U. 1991 nr 9 poz. 31
• Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych Dz.U. 1992 nr 21 poz. 86
• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dz. U. 1991 nr 80 poz. 350
• Żurawska D. (2011), Prawo podatkowe. Część ogólna, Difin, Warszawa

Autor: Natalia Pełczyńska, Edyta Gwóźdź