Turystyka religijna

Turystyka pielgrzymkowa i religijna to podróże podjęte z motywów religijnych lub religijno - poznawczych, których głównym celem są miejsca związane z historią religii, miejsca kultu religijnego, wydarzenia o charakterze religijnym oraz obiekty sakralne i tym samym stanowią specyficzny typ podróży turystycznych1.

TL;DR

Artykuł opisuje turystykę pielgrzymkową i religijną jako podróże związane z motywami religijnymi lub religijno-poznawczymi. Wyróżnia się dwa typy podróży: pielgrzymkową, gdzie celem jest spotkanie z Bogiem i modlitwa, oraz religijno-poznawczą, gdzie głównym celem jest zwiedzanie miejsc związanych z historią religii. Polska jest ważnym krajem dla pielgrzymek, a najbardziej znane miejsca to Lourdes, Fatima, Mekka, Częstochowa i Licheń. Turystykę religijno-kulturową można określić jako podróże studenckie z elementami edukacyjnymi. Początki turystyki religijnej sięgają czasów prehistorycznych, a w starożytności pielgrzymki były popularne w Grecji i Rzymie.

Rodzaje

Obecnie dla większości turystów głównym motywem pielgrzymek do miejsc świętych oraz podróż szlakami pielgrzymowania nie jest jak dawniej motywacja religijna. Zastąpiło ją chęć doświadczenia kulturowego aspektu religii oraz część zagłębienie się w historie zabytków sakralnych. Chociaż cel podróży turystów pozostaje podobny, z uwagi na motywacje wyróżnia się dwa typy turystyki: Pielgrzymkową oraz religijno-poznawczą. (s. 328) Należy jednak odróżnić turystykę religijną od pielgrzymkowej. Przez turystykę religijną można zrozumieć wyjazdy o charakterze religijno - poznawczym. Pielgrzymi podróżują do miejsc świętych oprócz poświęcania czasu na modlitwie chcą jak najwięcej zobaczyć i poznać historię oraz architekturę kultury religijnej. Taki motyw może wysunąć się na pierwszy plan i wtedy bardziej możemy mówić o turystyce krajoznawczej a nie religijnej. Turystyką pielgrzymkową jest podróż w której najważniejszym celem jest spotkanie z Bogiem, modlitwa, kontemplacja, osobiste przemyślenia, uczestnictwo w uroczystościach religijnych. Pielgrzymka przybiera formę modlitwy podczas drogi oraz w punkcie docelowym. W języku potocznym turystyka pielgrzymkowa jest nazywana turystyka pątniczą. Współcześnie dużą rolę w zmianie punktu widzenia pielgrzymek odegrał rozwój cywilizacyjny. Rozwój komunikacji ułatwił dostęp do wielu miejsc. Poprawa stanu finansowego ludzi wpłynęła na to, iż podróżowanie stało się celem samym w sobie. Przy takim kierunku głównym punktem dla turystów są pozapielgrzymkowe przykłady wycieczek do miejsc świętych (J. Szczęsna, L. Gawrysiak, P. Pytka 2011, s. 328-329)

Cel podróży

Wspólny dla obu wypraw cel podróży zaakcentowany jest przez wskazanie miejsc, obiektów i wydarzeń, na które ukierunkowane są programy zarówno podróży pielgrzymkowej jak i religijnej. O ich różnicy stanowi motywacja podjęcia wyprawy, czy ściśle religijny cel czy religia połączona z edukacja i chęcią zwiedzania dziedzictwa kulturowego. W tym pierwszym przypadku mamy do czynienia z turystyką pielgrzymkową a w drugim z turystyką religijno - kulturową.

Cechy ruchu pielgrzymkowego

Istotnymi cechami ruchu pielgrzymkowego jest sezonowość, związana z kalendarzem świąt religijnych będąca okazją do zorganizowania masowych pielgrzymek, silna motywacja religijna uczestników, ukierunkowanie podróży i programu na jeden cel (miejsca święte). Ważnym elementem takich podróży jest też wspólny udział w wydarzeniach kulminacyjnych których przykładem może być uroczysta liturgia, grupowe nabożeństwa w miejscu docelowym czy wędrówka po świętych miejscach3. Celem podróży pielgrzymkowej jest modlitwa, spełnienie określonych rytuałów oraz wiara w siły nadprzyrodzone działające w miejscach świętych a zwłaszcza w cudowne uzdrowienia. Do najbardziej znanych miejsc pielgrzymowania zalicza się Lourdes we Francji, Fatima w Portugalii, Mekka w Arabii Saudyjskiej a w Polsce Częstochowa i Licheń. Polska należy do nielicznych krajów, w których pątnictwo utrzymuje się od początków państwowości, odgrywając ważna rolę w kształtowaniu tożsamości narodowej i w pogłębianiu wiary. W całym kraju jest ponad 500 miejsc szczególnego kultu religijnego. Większość z ich należy do kościoła rzymskokatolickiego gdzie dominują sanktuaria maryjne. Miejscami o wyspecjalizowanej funkcji pielgrzymkowej są Częstochowa, Kalwaria Zebrzydowska, Niepokalanów i Łagiewniki. Te sanktuaria mają zasięg międzynarodowy natomiast Licheń i Grabarka mają zasięg krajowy

Do turystyki pielgrzymkowej zalicza się również spotkania z autorytetami i osobistościami reprezentującymi Kościół. Przykładem ostatnich lat były wizyty Papieża, które gromadziły tłumy pielgrzymów.

Turystykę religijno - kulturową moglibyśmy określić mianem " religijnych podróży studenckich", ponieważ w swoim programie posiadają elementy edukacyjne. Ich głównym celem są miejsca związane z dziejami chrześcijaństwa, z dziejami innych religii, z trasami związanymi z działalnością świętych czy wielkich misjonarzy. Znakomitym przykładem oferty takich studyjnych podróży może być biuro pielgrzymkowe oferujące tzw. " podróże biblijne" np. do Ziemi Świętej, Rzymu czy Grecji, pielgrzymowanie szlakiem Św. Jakuba do Composteli czy podróże śladami św. Pawła, Marcina Lutra a ostatnio także Jana Pawłami II. Wycieczki te nastawione są na zwiedzanie, ważną rolę tu odgrywają historyczne wykłady oraz komentarze dotyczące dziejów danego obiektu, uczestnicy zapoznają się ze źródłami i historycznym rozwojem danego kultu.

Pielgrzymki-wycieczki

Na koniec warto wspomnieć o polskim fenomenie " pielgrzymko - wycieczek". pojęcie to stosowane jest przez samych organizatorów wycieczek dla zainteresowania klientów, zarówno do wycieczek jako wypraw regionalnych jak i pielgrzymek do miejsc świętych. Program pielgrzymko - wycieczek jest bardzo szeroki i można zakwalifikować go do turystyki pielgrzymkowej, bowiem posiada w swoim programie wiele miejsc o znaczeniu religijnym lub częściej możemy zaliczyć do grupy wycieczek krajoznawczych bo w istocie turysta utożsamia je ze zwiedzaniem i poznawaniem. Z pewnością po analizie konkretnego programu i jego realizacji wiele z tych imprez można uznać za wyprawy religijno - kulturowe.

Początek turystyki religijnej na świecie

Początków pielgrzymek po świecie można doszukać się w czasach prehistorycznych. Głównym okresem dla rozwoju turystyki religijnej był antyk. W dzisiejszych czasach możemy odnaleźć wiele źródeł tamtejszych czasów, które dają nam możliwość odtworzenia szlaków starożytnych pielgrzymek w takich miejscach jak Egipt, Mezopotamia, Grecja czy Rzym. Prowadzone badania archeologiczne na terenach dawnych Słowian, Celtów czy Germanów potwierdzają tezę, iż na tych terenach istniały miejsca pielgrzymek do miejsc kultu. Informacje na temat turystyki religijnej odnaleźć można w "Starym Testamencie", w hinduskich "Wedach" oraz w różnych przekazach starożytnych pisarzy. Głównie Święte miejsca gromadziły wtedy rzeszę ludzi podczas uroczystości religijnych. Od około 1500 r. p.n.e. można uznać, iż ludzie zaczęli pielgrzymować również z ciekawości oraz dla przyjemności. Takie podróże można było uznać już za turystyczne. Uwcześni mieszkańcy zaczęli rozwijać sieć pomieszczeń, głównie noclegowni by ugościć pielgrzymów. Właśnie wtedy zaczął rozwijać się handel produktami przeznaczonymi dla turystów, czyli pamiątkami. Zbiorniki wodne mieszczące się przy wielu Świątyniach zaczęły odgrywać rolę uzdrowiskową. Studnie oraz ujęte źródła zyskiwały na popularności głównie w Starożytnej Grecji oraz Rzymie. W czasach starożytnych głównym punktem pielgrzymek do Grecji były imprezy kulturalne oraz sportowe organizowane cześć bogów. Odbywające się w powtarzalnym okresie czasów igrzyska przyciągały masę turystów którzy chcieli oddać kult bogom. Ważnym aspektem który wpływał na dużą frekwencje wśród publiczności był trwający w czasie igrzysk "Święty Rozejm".Najbardziej znane igrzyska odbywały się w Olimpi oraz Nemei, Delfach oraz Koryncie (kolejno kult: Zeusa, Apolla oraz Posejdona). Do starożytnej Grecji udawali się również chorzy oraz niedołężni którzy liczyli, iż po przebyciu pielgrzymki do różnych świątyń uzyskają uzdrowienie. W świątyni Asklepiosa w Epidauros odnaleziono tabliczki z informacjami o uzdrowieniach. Inni udawali się również do wyroczni. Wędrówki te dały początek pielgrzymkom specjalistycznym których obecne odzwierciedlenie możemy odnaleźć między innymi w Lourdes (A. Mazur 2010, s. 113-114)

Turystyka religijna — artykuły polecane

Turystyka kulturowa — Turystyka sentymentalna — Pielgrzymka — Typologia turystów — Turystyka biznesowa — Przewodnik turystyczny — Szlak turystyczny — Centrum nauki — Dzieło sztuki

Bibliografia

• Jędrysiak T. (2008), Turystyka kulturowa, PWE, Warszawa
• Mazur A. (2010), Turystyka Religijna, Wyd. Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin
• Mikos v. Rohrscheidt A. (2016), Turystyka Kulturowa. Fenomen, potencjał, perspektywy, Wydawnictwo KulTour. pl, Poznań
• Różycki P. (2009), Zarys wiedzy o turystyce, Proksenia, Kraków
• Szczęsna J., Gawrysiak L., Pytka P. (2011), Obiekty sakralne i święta religijne różnych wyznań we wschodniej lubelszczyźnie jako walory turystyczne regionu, Zeszyty Naukowe Nr 648, Ekonomiczne Problemy Usług, Nr 66

Autor: Jakub Klimowicz