Konformizm

Konformizm to zachowanie polegające na dostosowywaniu się do norm, wartości i oczekiwań grupy społecznej, w której jednostka się znajduje, pomimo że może to być sprzeczne z jej własnymi przekonaniami i wartościami. Konformizm może wynikać z chęci zaakceptowania przez grupę, uniknięcia odrzucenia, potrzeby przynależności do grupy lub braku pewności co do własnych przekonań i wartości. Konformizm może mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki, w zależności od kontekstu i celów jednostki i grupy.

Konformizm to szerokie pojęcie z zakresu socjologii określające zgodność zachowania, reguł postępowania i myślenia jednostki do zachowania, obyczajów i myślenia pozostałych członków danej grupy. Dotyczy to wszelkich sfer życia np. kultury czy moralności Podłoża takiego stanu należy doszukiwać się w psychologii starając odpowiedzieć się na zasadnicze pytanie: Dlaczego ludzie czerpią wzorce i zachowują się w taki sam sposób jak inni?

Barbara Szackaw swojej publikacji wskazuje na 3 główne powody, które wpływają na decyzję jednostki o podporządkowaniu swojego zachowania do zachowań pozostałych członków grupy:

• sposób zachowania innych ludzi może być utartym wzorcem postępowania w danej sytuacji. Przykładowo, wybierając się ze znajomymi do miasta nie zdecydujemy się na przejście pasami gdy pali się czerwone światło jeśli pozostała część grupy się zatrzyma. Nasza chęć jak najszybszego udania się do celu będzie stłumiona przez chęć dostosowania się do zachowania pozostałych uczestników wyprawy.
• strach przed karą. Bardzo często nasza decyzja o dostosowaniu się do grupy może być oparta na obawie przed konsekwencjami innego postępowania. Wyobraźmy sobie sytuację, w której podczas egzaminu widzimy grupę osób, która wymienia się odpowiedziami i pomaga w pisaniu pracy. Poza nami sytuację widzi jeszcze kilka innych osób, które decydują się zachować ciszę i nie zgłaszać zaistniałej sytuacji. W obawie przed karą wymierzoną przez grupę(w tym przypadku pozostali studenci) my również postanawiamy nie zgłaszać problemu i zachować ciszę, dostosowując się do zachowania innych osób.
• chęć akceptacji i bycia częścią grupy. Wśród członków danej grupy bardzo często można zauważyć sytuację, w której uczestnicy "ślepo" podążają za przywódcą zbiorowości. Spowodowane jest to pragnieniem przypodobania się, uczestnictwa w życiu zbiorowości czy też połączenia się z pozostałymi członkami. W przypadku rezygnacji z naśladowania zachowania innych osób, jednostka może być narażona na ewentualną karę wymierzoną przez grupę. Przykładem podążania grupy za liderem w celu akceptacji jest samobójstwo dokonane w latach 80 XX wieku. Wtedy też wszyscy usłyszeli o sekcie Świątynia Ludu, powstałej w Gujanie (jej członkami byli Amerykanie). Wierni, podążając za słowami i planem swojego lidera dokonali masowego samobójstwa wypijając truciznę.

W socjologii kładzie się duży nacisk na siłę presji, która działa na ludzi i ma znaczny wpływ na zmianę zachowania. Podążając za innymi możemy pokonać swoje przekonanie o braku zgodności i utożsamić się z daną grupą społeczną. Jej uczestnicy stają się dla Nas wzorem i to od Nich czerpiemy zasady działania, zachowania się i postępowania w określonych sytuacjach

TL;DR

Konformizm to dostosowywanie się jednostki do norm, wartości i oczekiwań grupy społecznej, nawet jeśli jest sprzeczne z jej własnymi przekonaniami. Może być wynikiem chęci zaakceptowania, uniknięcia odrzucenia, potrzeby przynależności lub braku pewności. Konformizm może mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki. Przykładem konformizmu jest eksperyment Solomona Ascha, który pokazał, że ludzie często podążają za grupą nawet wtedy, gdy są przekonani o błędzie. Konformizm ma wiele zalet, takich jak ułatwienie życia w grupie i zmniejszenie napięć, ale ma też ograniczenia, takie jak utrata indywidualizmu i brak wolności wyboru. Inne związane podejścia to akceptacja społeczna, autorytaryzm, kompromis i bunt.

Eksperyment Solomona Ascha

Psycholodzy starali się udowodnić podatność ludzi na presję grupy podczas dokonywania decyzji czy wyrażania własnych opinii. Jednym z najsłynniejszych eksperymentów w tej dziedzinie jest ten, przeprowadzony przez Solomona Ascha. Chodziło w nim o ocenę długości narysowanych odcinków przez grupę badawczą. W rzeczywistości narysowane linie różniły się długością, a zadaniem badanych osób było określenie czy ich długość jest taka sama, czy też różna. Grupa badanych osób składała się zarówno z wolontariuszy jak i podstawionych asystentów Solomona Ascha. Najpierw pytanie było zadawane wspomnianym wcześniej pomocnikom eksperymentatora, którzy zgodnie udzielali odpowiedzi iż odcinki są takiej samej długości i niczym się nie różnią. Pozostali uczestnicy projektu, sprzecznie ze swoimi przekonaniami i zmysłami, podążali za grupą i udzielali takiej samej odpowiedzi. Wnioskiem z przeprowadzonego eksperymentu był fakt, iż nawet w grupie, w której uczestnicy są Nam nie znani oraz występuje małe prawdopodobieństwo spotkania tych osób w przyszłości, podświadomie wykazujemy skłonność do ulegania presji i dostosowywania swoich zachowań do zachowań przejawianych w grupie. Po zmianie warunków oraz przeprowadzeniu innych eksperymentów udało się ustalić, iż jednym z czynników decydujących o konformistycznych zachowaniach jest pozycja i status danej osoby w grupie. Lider nie będzie obawiać się odrzucenia czy braku akceptacji nawet jeśli jego opinie i poglądy będą różne od opinii pozostałych członków zgromadzenia. Osoba, która cechuje się wysoką samooceną oraz nie boi się odrzucenia jest bardziej skłonna do wyrażania odmiennych przekonań niż grupa, w której się znajduje

Po przeprowadzonym eksperymencie Asch następująco skomentował swoje stanowisko: "Stwierdziliśmy tak silną tendencję do konformizmu w naszym społeczeństwie, że inteligentni i mający dobrą wolę młodzi ludzi są gotowi nazywać białe czarnym.".

Charakterystyka konformistów

W skrócie, osobę, która odznacza się postawą konformistyczną można opisać jako człowieka, którego cechuje elastyczność, umiejętność adaptacji do sytuacji, w której się znajduje oraz dostosowania się do warunków otoczenia. Konformiści dążą do uzyskania szacunku i akceptacji pozostałych członków grupy. Boją się wykluczenia i kary za posiadanie poglądów sprzecznych z tym, co dana większość uznaje za słuszne i prawdziwe Zachowania konformistyczne są działaniami świadomymi. Podejmując decyzję sprzeczną z naszymi poglądami mamy świadomość łamania swoich zwyczajów i utartych scenariuszy zachowań. Tak więc do wystąpienia zachowania konformistycznego konieczne jest intencjonalne dokonanie wyboru

Aby zrozumieć powód, dla którego jednostka dąży do akceptacji przez grupę należy cofnąć się do prehistorii, kiedy to ludzie żyli w gromadach, a odrębność od grupy oznaczała bardzo często śmierć jednostki. W psychologii zwraca się również uwagę na fakt, iż bycie wykluczonym z grupy może spowodować złe postrzeganie samego siebie. Jednostka, która ma odmienne zdanie niż inni może doszukiwać się u siebie błędów, źle kształtować swoją wartość czy też myśleć o sobie przez pryzmat złego światła

Konformizm - przykłady

• Konformizm może być wyrażany poprzez akceptację społecznych norm i wartości. Przykładem może być dostosowanie się do panujących trendów mody wśród danej grupy wiekowej. Konformizm może oznaczać zgadzanie się z postawami i opiniami innych ludzi w danej społeczności. Przykładem może być zaakceptowanie przez jednostkę obyczajów i zwyczajów panujących w społeczeństwie lub grupie, do której należy. Konformizm może również oznaczać przestrzeganie społecznych reguł i norm, jak np. przestrzeganie ograniczeń czasowych w szkole. Może to oznaczać, że jednostka akceptuje wprowadzone ograniczenia i nie próbuje ich naruszyć.

Konformizm może być również wyrażany poprzez przestrzeganie określonych zasad moralnych. Przykładem może być akceptowanie zachowań zgodnych z zasadami etycznymi wyznawanymi przez społeczność, w której jednostka żyje. Jednostka może też przyjmować społecznie akceptowane wartości, takie jak szacunek i uczciwość. Konformizm może również oznaczać akceptowanie przez jednostkę zasad funkcjonowania w danej społeczności i przestrzeganie ich, np. przestrzeganie zasad współżycia społecznego czy przestrzeganie zasad kultury.

Konformizm - mocne strony

Konformizm ma wiele zalet, które są cenione w wielu społeczeństwach. Oto niektóre z nich:

• Przede wszystkim, postępowanie zgodne z konformizmem ułatwia życie w grupie. Wszyscy członkowie grupy są lepiej zintegrowani, a odpowiednie środowisko tworzy się szybciej.
• Konformizm wpływa na stosunki międzyludzkie, zmniejszając napięcia i wzmacniając wzajemną współpracę.
• Konformizm ułatwia również dostosowanie się do zmieniających się warunków w danej grupie.
• Ponadto, konformizm zapewnia społeczeństwu trwałość i stabilność, ponieważ jednostki postępują i myślą tak, jak inni w grupie.
• Konformizm wpływa pozytywnie na poziom bezpieczeństwa w społeczeństwie, ponieważ jednostki są bardziej skłonne do przestrzegania praw i reguł.
• Na koniec, konformizm może być przydatny w edukacji, ponieważ jednostki są skłonne do podążania za liderem, co wspomaga przyswajanie wiedzy.

Konformizm - ograniczenia

Konformizm posiada wiele ograniczeń i słabych stron. Oto niektóre z nich:

• Konformizm powoduje, że ludzie są bardziej skłonni do podążania za tym, co jest akceptowane lub odpowiednie dla danej grupy, a nie za tym, co jest naprawdę właściwe lub słuszne. Oznacza to, że ludzie mogą akceptować, że coś jest niewłaściwe lub niesprawiedliwe, ponieważ nie chcą się wyróżniać lub zostać zepchnięci na margines grupy.
• Konformizm może również ograniczać wolność wyboru i kreatywność. Ludzie często są zmuszani do trzymania się określonych zasad i standardów, nawet jeśli są one nieakceptowalne lub niegodne.
• Konformizm prowadzi również do utraty indywidualizmu, ponieważ ludzie często czują, że muszą dostosować się do oczekiwań innych. Może to prowadzić do niezdrowego poświęcenia własnego zdania lub zainteresowań dla dostosowania się do idei i przekonań grupy.

Konformizm - inne związane podejścia

Ponadto istnieją inne podejścia związane z konformizmem, które można uznać za ważne i warte uwagi, w tym:

• Akceptacja społeczna - jest to zjawisko, w którym jednostki starają się dostosować do norm i wymagań społecznych, aby osiągnąć akceptację przez grupę.
• Autorytaryzm - jest to podejście, w którym jednostki dostosowują się do norm i wymagań określonych przez autorytety, takie jak rodzice, nauczyciele lub przywódcy religijni.
• Kompromis - jest to umiejętność wypracowywania kompromisu pomiędzy własnymi opiniami a opiniami innych osób, aby nie doprowadzić do konfliktu.
• Bunt - jest to próba wyrażenia lub wywyższenia własnych opinii na temat norm i wymagań społecznych, zamiast ich zaakceptowania.

Podsumowując, istnieje wiele różnych podejść do Konformizmu, w tym akceptacja społeczna, autorytaryzm, kompromis i bunt. Każde z nich ma wpływ na to, jak jednostka postrzega i podchodzi do norm i wymagań społecznych.

Konformizm — artykuły polecane

Pewność siebie — Asertywność — Alienacja — Problem społeczny — Wyuczona bezradność — Dysonans poznawczy — Nonkonformizm — Norma społeczna — Polaryzacja grupowa

Bibliografia

• Bernacka R. (2005), Osobowościowy mechanizm konformizmu i nonkonformizmu - specyfika funkcjonowania i przejawy w zachowaniu, Psychologia Rozwojowa, nr 2
• Borucka-Arctowa M. (1964), Legalizm a konformizm i oportunizm, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 2
• Paszkiewicz J. (1972), O postawach konformizmu i nonkonformizmu , Etyka, nr 10
• Sunstein C. (2006), Sprzeciw w życiu społeczeństw, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa
• Szacka B. (2003), Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa

Autor: Dominika Dobrowolska