Whistleblowing: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Zarządzania
m (Infobox update) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
| (Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Whistleblowing''' (ang. dmuchanie w gwizdek) - pojęcie to cieszy się coraz większą popularnością, a oznacza specyficzną formę donosicielstwa. Zatrudnieni w tym celu pracownicy mają za [[zadanie]] informować przełożonych w firmie, o wszelkiego rodzaju nadużyciach, nierzetelnościach, czy szeroko rozumianej nieuczciwości występującej wśród zatrudnionych pracowników. | |||
==TL;DR== | |||
Whistleblowing to forma donosicielstwa, polegająca na informowaniu przełożonych o nadużyciach i nieuczciwości w firmie. Historia whistleblowingu sięga czasów wojny secesyjnej w USA. Whistleblowerzy są osobami, które sygnalizują niezgodne z prawem i nieetyczne zachowania. Whistleblowing powinien być częścią systemu etyki w firmie. Kluczowe przekazy w komunikacji whistleblowingu to: jasne przekazanie, że firma nie toleruje donosów mających na celu podważenie pozycji współpracowników, ochrona osób zgłaszających, skuteczność i przejrzystość systemu, oraz regularne przypominanie pracownikom o whistleblowingu. | |||
==Whistleblower== | ==Whistleblower== | ||
Whistleblower w dosłownym tłumaczeniu oznacza osobę dmuchająca w gwizdek. Jest to nawiązanie do brytyjskich stróży prawa, którzy na widok przestępstwa dmuchali w gwizdek aby zaalarmować kolegów i wezwać pomoc. | |||
Whistleblower w dosłownym tłumaczeniu oznacza osobę dmuchająca w gwizdek. Jest to nawiązanie do brytyjskich stróży prawa, którzy na widok przestępstwa dmuchali w gwizdek aby zaalarmować kolegów i wezwać pomoc. | |||
Słowem whistleblower można więc określić osobę, która sygnalizuje i zgłasza zachowania niezgodne z prawe, nieetyczne. W języku polskim trudno dobrać jest odpowiednie określenie na taką osobę, ponieważ słowo donosiciel kojarzy się zdecydowanie negatywnie (D. Pauch 2012, s. 71-78). | Słowem whistleblower można więc określić osobę, która sygnalizuje i zgłasza zachowania niezgodne z prawe, nieetyczne. W języku polskim trudno dobrać jest odpowiednie określenie na taką osobę, ponieważ słowo donosiciel kojarzy się zdecydowanie negatywnie (D. Pauch 2012, s. 71-78). | ||
==Historia== | ==Historia== | ||
Historia whistleblowingu sięga czasów wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych, gdzie uchwalono ustawę dotyczącą konieczności stosowania whistleblowingu na linii relacji [[biznes]] - państwo. [[Ustawa]] ta zakładała wykorzystywanie informacji, które pochodziły od zatrudnionych w firmach zbrojeniowych w celu walki z nielegalnymi dostawcami broni. | |||
Historia whistleblowingu sięga czasów wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych, gdzie uchwalono ustawę dotyczącą konieczności stosowania whistleblowingu na linii relacji biznes | |||
W 1912 roku funkcjonuje w Stanach Zjednoczonych specjalna uchwała, która ma na celu ochronę danych osób pracujących w urzędach federalnych, które w ramach whistleblowingu ujawniły dla dobra publicznego nieetyczne i niezgodne z prawem precedensy. Z biegiem lat ta ochrona rozszerzyła się na pracowników w sektorach energii nuklearnej, transportu lotniczego, ochrony środowiska, ochrony zdrowia i innych, w których ewentualne nieprawidłowości mogłyby mieć bardzo poważne skutki społeczne. | W 1912 roku funkcjonuje w Stanach Zjednoczonych specjalna uchwała, która ma na celu ochronę danych osób pracujących w urzędach federalnych, które w ramach whistleblowingu ujawniły dla dobra publicznego nieetyczne i niezgodne z prawem precedensy. Z biegiem lat ta ochrona rozszerzyła się na pracowników w sektorach energii nuklearnej, transportu lotniczego, ochrony środowiska, ochrony zdrowia i innych, w których ewentualne nieprawidłowości mogłyby mieć bardzo poważne skutki społeczne. | ||
| Linia 33: | Linia 17: | ||
W 1989 roku weszła w życie ustawa o nazwie Whistleblower Protection Act, uznawana za najważniejszy element regulujący kwestię whistleblowingu. Określa ona ramowe warunki dotyczące ochrony pracowników, którzy zdecydowali się na demaskację korporacji i instytucji publicznych, przez co dotknął ich problem prześladowania czy zwolnienia (M. Romanowska i in. 2010, s. 30-40). | W 1989 roku weszła w życie ustawa o nazwie Whistleblower Protection Act, uznawana za najważniejszy element regulujący kwestię whistleblowingu. Określa ona ramowe warunki dotyczące ochrony pracowników, którzy zdecydowali się na demaskację korporacji i instytucji publicznych, przez co dotknął ich problem prześladowania czy zwolnienia (M. Romanowska i in. 2010, s. 30-40). | ||
<google>n</google> | |||
==Cechy whistleblowingu== | ==Cechy whistleblowingu== | ||
Charakterystyczne dla zjawiska whistleblowingu są cztery elementy: | Charakterystyczne dla zjawiska whistleblowingu są cztery elementy: | ||
* Niespodziewane odkrycie. Pracownik trafia na ślad nadużycia, kradzieży, oszustwa itp. | * Niespodziewane odkrycie. [[Pracownik]] trafia na ślad nadużycia, kradzieży, oszustwa itp. | ||
* Szlachetne zamiary. Uważa się, że osoba decydująca się na ujawnienie swojego odkrycia, kieruje się wyłącznie dobrem [[przedsiębiorstwo|firmy]] i dązy do sprawiedliwości. Nie bierze pod uwagę możliwości uzyskania korzyści z tego tytułu. | * Szlachetne zamiary. Uważa się, że osoba decydująca się na ujawnienie swojego odkrycia, kieruje się wyłącznie dobrem [[przedsiębiorstwo|firmy]] i dązy do sprawiedliwości. Nie bierze pod uwagę możliwości uzyskania korzyści z tego tytułu. | ||
* Alarm. Moment poinformowanie przełożonych o zauważonych przejawach nieuczciwości w firmie. W sytuacji gdy brak stosownej reakcji, pracownik wychodzi poza firmę do osób z zewnątrz. | * Alarm. Moment poinformowanie przełożonych o zauważonych przejawach nieuczciwości w firmie. W sytuacji gdy brak stosownej reakcji, pracownik wychodzi poza firmę do osób z zewnątrz. | ||
* Zagrożenia. Zdarzają się sytuację gdy [[próba]] ujawnienia nieprawidłowości, spotyka się z niezadowoleniem kierownictwa i skutkuje utratą [[praca|pracy]] czy też innymi negatywnymi konsekwencjami. | * [[Zagrożenia]]. Zdarzają się sytuację gdy [[próba]] ujawnienia nieprawidłowości, spotyka się z niezadowoleniem kierownictwa i skutkuje utratą [[praca|pracy]] czy też innymi negatywnymi konsekwencjami. | ||
Osobami, które chcą o czymś donieść są nie tylko pracownicy ale także: | Osobami, które chcą o czymś donieść są nie tylko pracownicy ale także: | ||
* [[konkurencja]] | * [[konkurencja]] | ||
| Linia 47: | Linia 32: | ||
* anonim | * anonim | ||
* [[akcjonariusz]] | * [[akcjonariusz]] | ||
* [[sprzedawca]] | * [[sprzedawca]] | ||
* sprawca | * sprawca | ||
| Linia 53: | Linia 38: | ||
==Whistleblowing a etyka== | ==Whistleblowing a etyka== | ||
Whistleblowing powinien być nieodłączną częścią systemu etyki w przedsiębiorstwie. [[Firma]], która umożliwia i ułatwia zgłaszanie ewentualnych przypadków naruszeń i nieprawidłowości pokazuje, że zależy jej na wykryciu i eliminacji wszystkich tego typu niewłaściwych sytuacji. | |||
W niektórych przedsiębiorstwach istnieje [[system]] powiadomień o nagannym postępowaniu. Składa się on z: | |||
W niektórych przedsiębiorstwach istnieje system powiadomień o nagannym postępowaniu. Składa się on z: | |||
* kultury etycznej, która charakteryzuje się otwartością | * kultury etycznej, która charakteryzuje się otwartością | ||
* narzędzia służącego do zgłaszania nieetycznego postępowania | * narzędzia służącego do zgłaszania nieetycznego postępowania | ||
| Linia 63: | Linia 47: | ||
==Kluczowe przekazy w komunikacji whistleblowingu== | ==Kluczowe przekazy w komunikacji whistleblowingu== | ||
# Zasada Bona Fides | # [[Zasada]] Bona Fides - firma daje jasny przekaz, że nie będzie tolerować żadnych donosów mających na celu podważenie pozycji współpracowników, interesują ją jedynie rzetelne i istotne dla funkcjonowania całej organizacji [[informacje]]. | ||
# Zakres | # [[Zakres]] - whistleblowing nie służy jako księga skarg i zażaleń, jest narzędziem do identyfikacji poważnych zdarzeń zagrażających całej organizacji poprzez łamanie zasad etyki i prawa przez osoby będące członkami organizacji. | ||
# Ochrona osób zgłaszających - zarząd przedsiębiorstwa powinien wystosować wyraźny komunikat, który będzie dawał jasno do zrozumienia, że osoby zgłaszające w dobrej wierze wszelkie nieprawidłowości i nieetyczne precedensy w organizacji nie muszą się obawiać ewentualnych działań odwetowych, a jej wszelkie dane osobowe pozostaną anonimowe. | # Ochrona osób zgłaszających - [[zarząd]] przedsiębiorstwa powinien wystosować wyraźny komunikat, który będzie dawał jasno do zrozumienia, że osoby zgłaszające w dobrej wierze wszelkie nieprawidłowości i nieetyczne precedensy w organizacji nie muszą się obawiać ewentualnych działań odwetowych, a jej wszelkie [[dane]] osobowe pozostaną anonimowe. | ||
# Skuteczność - poinformowanie o tym jak działa cały system i jak wygląda procedura mająca na celu wyjaśnienie całego problemu. | # [[Skuteczność]] - poinformowanie o tym jak działa cały system i jak wygląda [[procedura]] mająca na celu wyjaśnienie całego problemu. | ||
# Przejrzystość - system whistleblowingu musi być prosty i intuicyjny, aby pracownicy nie bali się korzystania z niego. | # Przejrzystość - system whistleblowingu musi być prosty i intuicyjny, aby pracownicy nie bali się korzystania z niego. | ||
# Systematyczność - przedsiębiorstwo powinno regularnie przypominać swoim pracownikom o systemie whistleblowingu, gdyż jednorazowa akcja informacyjna może przynieść niewielki skutek. | # Systematyczność - [[przedsiębiorstwo]] powinno regularnie przypominać swoim pracownikom o systemie whistleblowingu, gdyż jednorazowa akcja informacyjna może przynieść niewielki skutek. | ||
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Informacja zwrotna]]}} — {{i5link|a=[[Czarny PR]]}} — {{i5link|a=[[Bezpieczeństwo w sieci]]}} — {{i5link|a=[[Etyka zawodowa]]}} — {{i5link|a=[[Altruizm]]}} — {{i5link|a=[[Incognito]]}} — {{i5link|a=[[Reklama podprogowa]]}} — {{i5link|a=[[Komunikacja wewnętrzna]]}} — {{i5link|a=[[Demoralizacja]]}} }} | |||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<noautolinks> | |||
* Andrzejewski M. (2013) | * Andrzejewski M. (2013), ''[https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/10355/24-andrzejewski.pdf?sequence=1&isAllowed=y Whistleblowing, czyli demaskacja pracownicza w zarządzaniu zasobami ludzkimi]'', Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, nr 288 | ||
* Kobroń Ł. (2015) | * Kobroń Ł. (2015), ''[https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/8083/%c5%81ucja%20Kobro%c5%84%2c%20Czy%20Polsk%c4%99%20czeka%20era%20%e2%80%9eetycznych%20donos%c3%b3w%e2%80%9d%20Spo%c5%82eczno-prawne%20aspekty%20dzia%c5%82ania%20whistleblowera.pdf?sequence=1&isAllowed=y Czy Polskę czeka era etycznych donosów? Społeczno-prawne aspekty działania whistleblowera]'', Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ Nauki Społeczne, nr 10 | ||
* Patterson R. (2008) ''Kompendium terminów z zakresu rachunkowości | * Patterson R. (2008), ''Kompendium terminów z zakresu rachunkowości'', Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa | ||
* Pauch D. (2011) | * Pauch D. (2011), ''System anonimowego informowania o nadużyciach w przedsiębiorstwie - whistleblowing'', Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 695 | ||
* Seliga R. (red.) (2010) | * Seliga R. (red.) (2010), ''Whistleblowing w organizacjach gospodarczych'', Przedsiębiorczość i zarządzanie, Tom XI zeszyt 11 | ||
* Sroka R., Taxand C. (2013) | * Sroka R., Taxand C. (2013), ''Whistleblowing, czyli zapobieganie zagrożeniom'', Harvard Business Review | ||
* Wójcik J. (2008) | * Wójcik J. (2008), ''Oszustwa finansowe. Zagadnienia kryminologiczne i kryminalistyczne'', Warszawa | ||
</noautolinks> | |||
{{a|Anna Guzik, Michał Kurowski}} | {{a|Anna Guzik, Michał Kurowski}} | ||
[[Kategoria:Rynki finansowe]] | [[Kategoria:Rynki finansowe]] | ||
{{#metamaster:description|Whistleblowing - donosicielstwo w firmach. Pracownicy informują o nadużyciach, nierzetelnościach i nieuczciwościach. Popularna forma walki z nieprawidłowościami.}} | |||
Aktualna wersja na dzień 23:26, 4 sty 2024
Whistleblowing (ang. dmuchanie w gwizdek) - pojęcie to cieszy się coraz większą popularnością, a oznacza specyficzną formę donosicielstwa. Zatrudnieni w tym celu pracownicy mają za zadanie informować przełożonych w firmie, o wszelkiego rodzaju nadużyciach, nierzetelnościach, czy szeroko rozumianej nieuczciwości występującej wśród zatrudnionych pracowników.
TL;DR
Whistleblowing to forma donosicielstwa, polegająca na informowaniu przełożonych o nadużyciach i nieuczciwości w firmie. Historia whistleblowingu sięga czasów wojny secesyjnej w USA. Whistleblowerzy są osobami, które sygnalizują niezgodne z prawem i nieetyczne zachowania. Whistleblowing powinien być częścią systemu etyki w firmie. Kluczowe przekazy w komunikacji whistleblowingu to: jasne przekazanie, że firma nie toleruje donosów mających na celu podważenie pozycji współpracowników, ochrona osób zgłaszających, skuteczność i przejrzystość systemu, oraz regularne przypominanie pracownikom o whistleblowingu.
Whistleblower
Whistleblower w dosłownym tłumaczeniu oznacza osobę dmuchająca w gwizdek. Jest to nawiązanie do brytyjskich stróży prawa, którzy na widok przestępstwa dmuchali w gwizdek aby zaalarmować kolegów i wezwać pomoc.
Słowem whistleblower można więc określić osobę, która sygnalizuje i zgłasza zachowania niezgodne z prawe, nieetyczne. W języku polskim trudno dobrać jest odpowiednie określenie na taką osobę, ponieważ słowo donosiciel kojarzy się zdecydowanie negatywnie (D. Pauch 2012, s. 71-78).
Historia
Historia whistleblowingu sięga czasów wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych, gdzie uchwalono ustawę dotyczącą konieczności stosowania whistleblowingu na linii relacji biznes - państwo. Ustawa ta zakładała wykorzystywanie informacji, które pochodziły od zatrudnionych w firmach zbrojeniowych w celu walki z nielegalnymi dostawcami broni.
W 1912 roku funkcjonuje w Stanach Zjednoczonych specjalna uchwała, która ma na celu ochronę danych osób pracujących w urzędach federalnych, które w ramach whistleblowingu ujawniły dla dobra publicznego nieetyczne i niezgodne z prawem precedensy. Z biegiem lat ta ochrona rozszerzyła się na pracowników w sektorach energii nuklearnej, transportu lotniczego, ochrony środowiska, ochrony zdrowia i innych, w których ewentualne nieprawidłowości mogłyby mieć bardzo poważne skutki społeczne.
W 1986 roku prowadzono nagrodę dla whistleblowerów, która wynosiła od 10 do 30% uzyskanych odszkodowań za negatywne skutki wynikające z wyjawionego przestępstwa, jednocześnie zaś wprowadziła zasady surowo traktujące zatrudnionych w przypadku składania nieprawdziwych skarg i zeznań.
W 1989 roku weszła w życie ustawa o nazwie Whistleblower Protection Act, uznawana za najważniejszy element regulujący kwestię whistleblowingu. Określa ona ramowe warunki dotyczące ochrony pracowników, którzy zdecydowali się na demaskację korporacji i instytucji publicznych, przez co dotknął ich problem prześladowania czy zwolnienia (M. Romanowska i in. 2010, s. 30-40).
Cechy whistleblowingu
Charakterystyczne dla zjawiska whistleblowingu są cztery elementy:
- Niespodziewane odkrycie. Pracownik trafia na ślad nadużycia, kradzieży, oszustwa itp.
- Szlachetne zamiary. Uważa się, że osoba decydująca się na ujawnienie swojego odkrycia, kieruje się wyłącznie dobrem firmy i dązy do sprawiedliwości. Nie bierze pod uwagę możliwości uzyskania korzyści z tego tytułu.
- Alarm. Moment poinformowanie przełożonych o zauważonych przejawach nieuczciwości w firmie. W sytuacji gdy brak stosownej reakcji, pracownik wychodzi poza firmę do osób z zewnątrz.
- Zagrożenia. Zdarzają się sytuację gdy próba ujawnienia nieprawidłowości, spotyka się z niezadowoleniem kierownictwa i skutkuje utratą pracy czy też innymi negatywnymi konsekwencjami.
Osobami, które chcą o czymś donieść są nie tylko pracownicy ale także:
- konkurencja
- klient
- anonim
- akcjonariusz
- sprzedawca
- sprawca
Owa forma donosu jest niezwykle skutecznym i niedocenianym dotąd, sposobem walki z różnego rodzajami nadużyciami. Badania wskazują, iż najwięcej nieprawidłowości odkryto właśnie dzięki poufnym informacjom od whistleblowerów (ponad 40%). Mimo to, donos prawie zawsze odbierany jest negatywnie.
Whistleblowing a etyka
Whistleblowing powinien być nieodłączną częścią systemu etyki w przedsiębiorstwie. Firma, która umożliwia i ułatwia zgłaszanie ewentualnych przypadków naruszeń i nieprawidłowości pokazuje, że zależy jej na wykryciu i eliminacji wszystkich tego typu niewłaściwych sytuacji.
W niektórych przedsiębiorstwach istnieje system powiadomień o nagannym postępowaniu. Składa się on z:
- kultury etycznej, która charakteryzuje się otwartością
- narzędzia służącego do zgłaszania nieetycznego postępowania
- odpowiedniej procedury, która rozpatruje każde zgłoszenie
- akcji służących informowaniu i edukacji
Kluczowe przekazy w komunikacji whistleblowingu
- Zasada Bona Fides - firma daje jasny przekaz, że nie będzie tolerować żadnych donosów mających na celu podważenie pozycji współpracowników, interesują ją jedynie rzetelne i istotne dla funkcjonowania całej organizacji informacje.
- Zakres - whistleblowing nie służy jako księga skarg i zażaleń, jest narzędziem do identyfikacji poważnych zdarzeń zagrażających całej organizacji poprzez łamanie zasad etyki i prawa przez osoby będące członkami organizacji.
- Ochrona osób zgłaszających - zarząd przedsiębiorstwa powinien wystosować wyraźny komunikat, który będzie dawał jasno do zrozumienia, że osoby zgłaszające w dobrej wierze wszelkie nieprawidłowości i nieetyczne precedensy w organizacji nie muszą się obawiać ewentualnych działań odwetowych, a jej wszelkie dane osobowe pozostaną anonimowe.
- Skuteczność - poinformowanie o tym jak działa cały system i jak wygląda procedura mająca na celu wyjaśnienie całego problemu.
- Przejrzystość - system whistleblowingu musi być prosty i intuicyjny, aby pracownicy nie bali się korzystania z niego.
- Systematyczność - przedsiębiorstwo powinno regularnie przypominać swoim pracownikom o systemie whistleblowingu, gdyż jednorazowa akcja informacyjna może przynieść niewielki skutek.
| Whistleblowing — artykuły polecane |
| Informacja zwrotna — Czarny PR — Bezpieczeństwo w sieci — Etyka zawodowa — Altruizm — Incognito — Reklama podprogowa — Komunikacja wewnętrzna — Demoralizacja |
Bibliografia
- Andrzejewski M. (2013), Whistleblowing, czyli demaskacja pracownicza w zarządzaniu zasobami ludzkimi, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, nr 288
- Kobroń Ł. (2015), Czy Polskę czeka era etycznych donosów? Społeczno-prawne aspekty działania whistleblowera, Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ Nauki Społeczne, nr 10
- Patterson R. (2008), Kompendium terminów z zakresu rachunkowości, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa
- Pauch D. (2011), System anonimowego informowania o nadużyciach w przedsiębiorstwie - whistleblowing, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 695
- Seliga R. (red.) (2010), Whistleblowing w organizacjach gospodarczych, Przedsiębiorczość i zarządzanie, Tom XI zeszyt 11
- Sroka R., Taxand C. (2013), Whistleblowing, czyli zapobieganie zagrożeniom, Harvard Business Review
- Wójcik J. (2008), Oszustwa finansowe. Zagadnienia kryminologiczne i kryminalistyczne, Warszawa
Autor: Anna Guzik, Michał Kurowski
