Prawo podziału

Prawo podziału: Jeżeli powtarzająca się praca jakiejś jednostki lub zespołu zostanie podzielona w ten sposób, że każdą czynność składową oddzielimy i wykonywać będziemy seriami na określonym poziomie specjalizacji, to ogólny nakład pracy i środków wytwórczych zmniejszy się. (autor: Adam Smith)

Prawo podziału bezpośrednio odnosi się do korzyści, które jest się w stanie osiągnąć poprzez pojawieniu się wraz z jego zastosowaniem specjalizacji. Mianowicie specjalizacja jest to osiągnięcia dużych umiejętności w danej dziedzinie w małym wycinku pracy, do których mamy najlepsze predyspozycje Specjalizacja pomaga w dokładności wykonywania zadań. Przykładowo na uczelni, w urzędzie, teatrze czy banku każde stanowisko ma określoną osobę odpowiedzialną za daną specjalność. Podział ma uzasadnienia w zadaniach, które ma do spełnienia każda z tych organizacji oraz ich strukturą organizacyjnym. Co za tym idzie podział pracy i specjalizacja zostały uznane za siłę napędową gospodarki przemysłowej. Dzięki ich zastosowaniu ograniczono koszty produkcji, a także zauważono wzrost wydajności, a co za tym idzie stworzono produkcje masową dostępną dla dużej liczby klientów

TL;DR

Prawo podziału i specjalizacja pracy przynoszą korzyści w postaci wzrostu wydajności i ograniczenia kosztów produkcji. Przykłady to produkcja szpilek z podziałem pracy oraz produkcja taśmowa wprowadzona przez Henry'ego Forda. Specjalizacja może jednak prowadzić do znużenia pracowników i obniżenia jakości pracy. Aby temu zapobiec, można zastosować rotację pracowników, wzbogacić stanowiska pracy i uwzględnić preferencje pracowników.

Prawa nauki organizacji i zarządzania

Prawa nauki organizacji i zarządzania były formułowane przed teoretyków jak i praktyków organizacji i zarządzania. Początkowo powstawały one w wyniku obserwacji i doświadczeń mających miejsce w przedsiębiorstwach i dominują w tych zasadach przykłady z tego obszaru aktywności człowieka. Wraz z rozwojem nauki powstały różne wytyczne dotyczące działania zorganizowanego. W praktyce pozwalają one na osiągnięcie określonych korzyści. Osoby zarządzające stosują je w praktyce np. poprzez wprowadzenie podziału pracy. Tego typu działania ugruntowano w nauce.

Do fundamentalnych praw nauki organizacji i zarządzania zaliczane są:

1. Prawo podziału - podział pracy na serie i określenie poziomu specjalizacji przynosi korzyści,
2. Prawo koncentracji - wykonywanie danej jednakowej czynności większym organem przynosi korzyści,
3. Prawo wzrastającej produkcji - wzrost wydajności powoduje spadek kosztu jednostki,
4. Prawo harmonii-dokładność doboru elementów przynosi korzyści,
5. Reguła przekory - układ w stanie równowagi poddany czynnikom zawsze dąży do stanu równowagi wyjściowej,
6. Zasada racjonalnego gospodarowania-zasada największej wydajności (jak najwięcej produkować) oraz zasada oszczędności składników (produkować jak najtaniej).

Pierwszy przykład zastosowania prawa podziału

Z pierwszych zastosowań podziału pracy spotykamy się w pracy Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów przedstawionej przed Adama Smitha w 1776 r. Praca dotyczyła produkcji szpilek. Adam Smith tłumaczył: jeden robotnik wyciąga drut, drugi go prostuje, trzeci tnie, czwarty zaostrza, piąty szlifuje koniec, aby osadzić główkę. Pracując w ten sposób wyprodukowano 48000 szpilek w ciągu jednego dnia przy pracy zaledwie 10 osób. Gdyby natomiast każda osoba pracowała oddzielnie wytwarzałaby w najlepszym wypadku dwadzieścia szpilek dziennie. Korzyścią jaką przynosił podział pracy było też wyspecjalizowanie pracowników w danej dziedzinie przy czym osiągano wzrost wydajności. Jak zauważamy wzrost wydajności osiągnął 240-krotny wzrost przy podziale pracy.

Jak można się domyślać efekt ten został osiągnięty poprzez uzyskanie wprawy pracowników w wykonywanie określonego zakresu działania oraz eliminacje czasu na zmiany zdania, przemieszczanie się, zmianę narzędzi. Eliminacja bezproduktywnego czasu wpłynęła na skrócenia całkowitego czasu cyklu produkcji i na wzrost wydajności

Przykład prawa podziału w praktyce przedsiębiorstw

W praktyce przedsiębiorstw spotykamy się z praktycznym przejawem stosowania prawa podziału w produkcji. Stworzone zostały tzw. taśmy produkcyjne lub produkcja taśmowa. Jest to taka produkcja gdzie każdy robotnik pracuje przy taśmie i wykonuje daną kolejną czynność, na którą składa się montaż i obróbka wyrobu.

Pionierem w zastosowaniu produkcji taśmowej był Henry Ford. Zrewolucjonizował on przemysł samochodowy oraz wpłynął dzięki temu na organizacje produkcji przemysłowej. Jako pierwszemu udało mu się wyprodukować samochód, który był dostępny dla masowego klienta w cenie dwumiesięcznego wynagrodzenia. Dzięki produkcji taśmowej skrócił czas montażu z dwunastu i pół godziny do 93 minut co graniczyło niemal z cudem

Korzyści płynące z zastosowania prawa podziału

Przykładami korzyści z zastosowania prawa podziału:

• wykorzystanie surowców i materiałów w lepszy sposób - występuje mniej odpadów,
• jakość wyrobów staje się wyższa,
• nakłady w zakresie środków produkcji (narzędzia) zostają ograniczone,
• powierzchnia do wykonywania działania zostaje zmniejszona, co za tym idzie ograniczona zostaje energia,
• zmniejszone zostają koszty szkoleń pracowników,
• dostęp do potencjału ludzkiego.

Korzyści płynące ze specjalizacji

Korzyściami płynącymi ze specjalizacji są:

• wprawa pracowników w danych działaniach,
• krótszy czas przechodzenia z zadania do zadania,
• łatwość w opracowaniu narzędzi w wąskim określeniu zadania,
• mniejszy koszt szkoleń pracownika.

Negatywne skutki wprowadzenie prawa podziału

Przykładami negatywnych skutków wprowadzenia prawa podziału mogą być:

• wywołanie znużenia u pracowników przy wykonywaniu tych samych czynności przez większość czasu,
• brak zadowolenia i satysfakcji z wykonywanej pracy,
• wzrost absencji i obniżenia jakości pracy,
• powstawanie strat czasu przy przemieszczaniu podzespołu do dalszej obróbki.

Przeciwdziałania negatywnym skutkom specjalizacji pracy

Negatywne skutki powstające poprzez zastosowanie prawa podziału i specjalizację mogą być niwelowane poprzez:

• zastosowanie rotacji pracowników - pracownicy przechodzą systematycznie z jednego stanowiska na inne,
• wzbogacenie oraz rozszerzenia stanowiska pracy,
• większa liczba zadań do przydzielenia,
• uwzględnienia preferencji pracownika i systemu pracy względem danego zadania,
• wprowadzenie zespołów roboczych czyli takich grup, które same będą projektować sposób realizacji danego zadania

Prawo podziału — artykuły polecane

Reguła przekory — Karol Adamiecki — Tayloryzm — Wydajność — Produkcja potokowa — Zarządzanie naukowe — Podział pracy — Tomasz Bata — Postęp techniczny

Bibliografia

• Banaszyk P. (2002), Podstawy organizacji i zarządzania, Wyższa Szkoła Handlu i Rachunkowości, Poznań
• Bielski M. (1997), Organizacje. Istota, struktury, procesy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
• Czermiński A. (1996), Wybrane zagadnienia z organizacji i zarządzania, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia
• Dołhasz M. (2009), Podstawy zarządzania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Griffin R. (2017), Podstawy zarządzania organizacją, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Karna W. (2009), Zmiany w strukturze organizacyjnej jako instrument usprawniający zarządzanie w publicznych instytucjach kultury, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin
• Wytrążek W. (2011), Podstawowe pojęcia teorii organizacji i zarządzania w instytucjach publicznych, Katedra Administracyjnego Prawa Gospodarczego KUL, Lublin

Autor: Agata Swacha, Klaudia Budkowska