Utarg

Utarg - w ujęciu ekonomicznym jest to suma przychodów przedsiębiorstwa uzyskana w pewnym czasie ze sprzedaży określonej ilości produktów (Q) po określonej cenie (P), natomiast w ujęciu rachunkowości utarg jest to suma wszystkich przychodów brutto uzyskanych ze sprzedaży towarów i usług w ramach prowadzenia działalności gospodarczej w ustalonym okresie rozliczeniowym.

TL;DR

Utarg to suma przychodów brutto uzyskanych ze sprzedaży towarów i usług w określonym okresie. Utarg różni się od przychodu, który obejmuje wartość sprzedaży netto. Istnieją trzy rodzaje utargu: utarg całkowity, utarg przeciętny i utarg krańcowy. Utarg całkowity to iloczyn ilości sprzedanych produktów i ich ceny. Utarg przeciętny to cena za jaką zostały sprzedane produkty. Utarg krańcowy to dodatkowy utarg osiągany przez sprzedaż dodatkowej jednostki produktu. W przypadku, gdy wielkość produkcji nie wpływa na cenę, krzywa utargu całkowitego będzie linią prostą, a krzywa utargu przeciętnego pokrywa się z krzywą popytu. Równowaga przedsiębiorstwa osiągana jest, gdy koszt krańcowy równa się utargowi krańcowemu.

Utarg a przychód

Bardzo często zarówno w praktyce jak i w literaturze pojęcie utarg jest stosowane zamiennie z przychodem, jednak między tymi dwoma kategoriami jest znaczna różnica. Utarg jest to suma wszystkich przychodów brutto osiągniętych przez przedsiębiorstwo oraz obejmuje on wpływy faktycznie uzyskane, natomiast przychód jest to łączna wartość sprzedaży dóbr, towarów oraz usług netto (nie zawiera podatku VAT) uzyskana w okresie rozliczeniowym (może to być dzień, miesiąc, rok obrachunkowy), przychód obejmuje również wartości należne.

Rodzaje utargu

Utarg całkowity (U_c) jest to iloczyn ilości sprzedanych produktów (Q) i ich ceny (c). Na wysokość utargu całkowitego osiąganego przez przedsiębiorstwo może mieć wpływ popyt na produkty, które wytwarza to przedsiębiorstwo oraz jego pozycja na rynku (udział firmy w rynku). Zatem zależność między rozmiarami produkcji, utargami a ceną należy rozpatrywać biorąc głównie pod uwagę to w jakim stopniu przedsiębiorstwo może wpływać na cenę.

Utarg całkowity możemy zobrazować następującym wzorem

$U_{c}=Q\cdot c$

np. jeżeli przedsiębiorstwo sprzedaje 2000 jednostek produktu miesięcznie (Q) po cenie jednostkowej 4zł (c), to jego utarg miesięczny możemy zapisać w następujący sposób $U_{c}=2000\cdot 4$= 8000 zł

Utarg przeciętny (U_p) obliczymy poprzez podzielenie utargu całkowitego przez ilość sprzedanych produktów, inaczej określając utarg przeciętny jest to cena za jaką zostały sprzedane dane produkty.

Wzór wygląda następująco

$U_{p}={\frac {U_{c}}{Q}}={\frac {c\cdot Q}{Q}}=c,$

Obrazując to na przykładzie, przedsiębiorstwo otrzymuje 4000zł (Uc) ze sprzedaży 2000 jednostek (Q), w związku z czym otrzymuje 2zł za jedną sztukę. Jednak istnieje wyjątek, gdy przedsiębiorstwo sprzedaje swoje produkty równym klientom po różnych cenach, wtedy utarg przeciętny jest średnią ważoną tych cen.

Utarg krańcowy (U_k), jest to dodatkowy utarg osiągany przez przedsiębiorstwo poprzez sprzedaż dodatkowej jednostki dobra. Utarg krańcowy możemy zapisać następującym wzorem

$U_{k}={\frac {\Delta U{c}}{\Delta Q}},$

Jeżeli więc przedsiębiorstwo sprzeda o 10 szt. więcej produktu niż w poprzednim miesiącu, w związku z czym zarobi dodatkowo 50zł, to otrzymuje dodatkowo 5zł więcej za każdą sprzedana sztukę produktu. (Milewski R., Kwiatkowski E. 2005, s. 112-113)

Krzywe utargów w przypadku, gdy wielkość produkcji nie wpływa na cenę

Utarg całkowity

Rys. 1. Krzywa utargu całkowitego. Źródło: (Sloman J. 2001 s. 123)

Q (jednostki)	Cena	Utarg całkowity
0	4	0
200	4	800
400	4	1600
600	4	2400
800	4	3200
1000	4	4000

Powyższa tabela pokazuje wpływ wielkości sprzedaży na utarg całkowity przy stałej cenie wynoszącej 4zł. Ponieważ cena jest stała utarg będzie wzrastał wraz ze wzrostem sprzedaży, zatem krzywa utargu całkowitego będzie linią prostą wychodząca z początku układu współrzędnych (zostało to zobrazowane na Rys. 1).

Utarg przeciętny

Rys. 2. Równowaga rynkowa. Źródło: (Sloman J. 2001 s. 122)

Jeżeli przedsiębiorstwo jest bardzo małe w stosunku do rynku to bardzo prawdopodobne jest iż będzie biorcą ceny. Oznacza to że będzie musiało zaakceptować cenę która jest określona przez stosunek popytu do podaży na tym rynku. Mimo że nie jest dużym przedsiębiorstwem, może sprzedać tyle, ile zdoła wyprodukować przy tej cenie (obrazuje to Rys. 2 i 3).

Wykres na rysunku numer 2 przedstawia popyt i podaż na całym rynku, jak możemy zauważyć cena równowagi wynosi 4zł, natomiast Rys. 3 przedstawia popyt na produkty pojedynczego przedsiębiorstwa, które jest niewielkie w stosunku do całego rynku, w związku z czym to przedsiębiorstwo jest biorcą ceny.

Rys. 3. Krzywa utargu przeciętnego. Źródło: (Sloman J. 2001 s. 122)

W przypadku tak małego przedsiębiorstwa, żadna zmiana wielkości produkcji nie będzie miała wpływu na cenę rynkową tego produktu. Zatem ten producent ma do czynienia z poziomą krzywą popytu na swój produkt przy danej cenie rynkowej, co oznacza, że może sprzedać 200,400,600 szt. swojego wyroby po 4zł za sztukę i nie wpłynie to w żaden sposób na poziom ceny. W takiej sytuacji utarg przeciętny jest stały i wynosi 4zł. Krzywa utargu przeciętnego pokrywa się w takiej sytuacji z krzywą popytu (Rys. 3).

Utarg krańcowy - w przypadku gdy krzywa popytu jest pozioma, wtedy krzywa utargu krańcowego pokrywa się z krzywa utargu przeciętnego. Dzieje się tak ponieważ przy stałej cenie sprzedaż dodatkowej jednostki produktu zwiększa utarg całkowity o cenę tej jednostki. Jeżeli dodatkowa jednostka jest sprzedawana po 4zł za sztukę, to tyle będzie wynosił utarg krańcowy (Sloman J. 2001 s. 120-123)

Fakty dotyczące równowagi przedsiębiorstwa

• Jeżeli utarg krańcowy będzie wyższy od kosztu krańcowego, wtedy przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne produkuje zbyt małą ilość wyrobów z punktu widzenia maksymalizacji zysku całkowitego
• Jeżeli utarg krańcowy będzie niższy od kosztu krańcowego, wtedy przedsiębiorstwo monopolistyczne w krótkim okresie powinno obniżyć produkcję w celu maksymalizacji zysku całkowitego.
• Przedsiębiorstwo monopolistyczne maksymalizuje swój zysk poprzez wytworzenie takiej ilości wyrobów aby koszt krańcowy zrównał się z utargiem krańcowym.
• W okresie długim przedsiębiorstwo które działa w warunkach konkurencji monopolistycznej, będzie wytwarzało taka ilość dóbr przy której długookresowy koszt przeciętny będzie równy utargowi krańcowemu (Milewski R., Kwiatkowski E. 2012, s. 78-80)

Utarg — artykuły polecane

Koszt całkowity — Przychód krańcowy — Terms of trade — Produkt krańcowy — Elastyczność cenowa popytu — Popyt sztywny — Kalkulacja cen w monopolu — Zasady kalkulacji cen — Monopson

Bibliografia

• Fijor J. (2012), Czy rynek naprawdę jest zawodny?, Czasopismo Ekonomista nr 2
• Hryniewiecka M. (2014), Pranie brudnych pieniędzy jako przykład przedsiębiorstwa gospodarczego, Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny zeszyt 4
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2012), Podstawy ekonomii. Ćwiczenia i zadania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Rudolf S. (2017), Nowe spojrzenie na równowagę instytucjonalną i zmianę instytucjonalną, Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 493
• Sloman J. (2001), Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Małgorzata Wielgus